A. Wrogi model rozdziału państwa i kościoła I. Francja). 1. Pierwszy w Europie rozdział państwa i kościoła wprowadzony 21.02.1795 przez Konwent- parlament francuski. 2. Geneza wprowadzenia rozdziału państwa i kościoła a) Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela – sierpień 1789r • Art. 10. „ Nikt nie może być niepokojony ze względu na swoje przekonania, także religijne” – ( zarys tolerancji religijnej) b) Rewolucja Francuska – wymierzona przeciwko wszystkim którzy propagowali l`ancien régime( stary ład= absolutyzm) , dlatego też bezpośrednio uderza w kościół katolicki- zarówno jako w instytucje jak i w uprzywilejowany stan jakim było duchowieństwo. • Kościół zostaje podporządkowany rewolucjonistom • Uderzenie w podstawy materialne kościoła- 02.11.1789 – ustawa o sekularyzacji majątków kościoła ( przejmuje je państwo) v Likwidacja majątków v Wymuszenie posłuszeństwa na duchowieństwie v Podreperowanie budżetu Francji c) Luty 1790 • KONSTYTUANTA- ustawa likwidująca zakony we Francji ( za wyjątkiem zakonów szpitalnych) d) Lipiec 1790 – „Konstytucja cywilna Kleru” • Dostosowanie ustroju terytorialnego kościoła do reformy administracji terytorialnej we Francji( podział na departamenty) • Sieć diecezji i Archidiecezji podporządkowana departamentom • Dotychczasowe 134 archidiecezje zostają zamienione na 83( tyle utworzono departamentów) • Duchowieństwo wybierane przez wiernych( zarówno proboszczowie jak i arcybiskupi) • Konstytucja cywilna kleru została potępiona przez papieża Piusa VII i nastąpiło zerwanie stosunków dyplomatycznych między Francją a Stolica Apostolską e) Listopad 1790 – konstytuanta- obowiązek złożenia przez kler przysięgi na wierność królowi- przysięga na konstytucje( paradoks bo w )Jtym czasie nie było jeszcze spisanej konstytucji • Schizma w kościele francuskim – przeciwnicy zmian oraz kościół konstytucyjny, „państwowy” • Kler buntujący się przeciw nowym zasadom schodzi do katakumb • Jedynie 4 biskupów złożyło przysięgę • Brak przysięgi skutkował zwolnieniem z pełnionego stanowiska f) Panowanie Jakobinów we Francji g) Refleksja nad sytuacja panującą w państwie, chęć uspokojenia nastrojów społecznych- ustawa z 1795r. 3. Zarys dalszych przemian stosunków państwo a związek wyznaniowy na tle historycznym. a) Po wprowadzeniu ustawy z 1795 roku rodzi się nieufność kościoła • Wprowadzony rozdział był rozdziałem jednokierunkowym (wrogi) • Rozdziela kościół od państwa- kościół traci wpływy w życiu publicznym, ale państwo może daleko ingerować w sprawy kościoła • Prywatyzacja religii- zamykanie człowieka tylko we własnym sumieniu lub świątyni- poza te obszary życia religia nie może wykraczać. [ Obecnie we Francji brak jakichkolwiek symboli religijnych w życiu publicznym] • Ustawa z 1795 r ie spacyfikowała sytuacji w państwie b) w czasach Napoleońskich chęc uspokojenia sytuacji społecznej • 1801 – Konkordat między stolica apostolską a Francją Napoleońską v Stolica apostolska uznaje częściowo sekularyzacje Państwo rezygnuje z „obsadzania stanowisk kościelnych na zasadachv cywilnych”- papież odzyskuje władze nadawania instytucji kanonicznej c) Po 1801 roku rozdział państwa i kościoła przechodzi do historii d) Restauracja- powrót Burbonów na tron e) 1875r. – III Republika francuska- narodowy spór o monarchie( zlikwidowana w 1870r) i republikę – konflikt między państwem kościelnym a państwem świeckim f) Grudzień 1905r – wprowadzenie francuskiego rozdziału państwa i kościoła • Nawiązuje do ustawy 1795r • Dalej idąca prywatyzacja religii • Ograniczenie wpływu prawa kanonicznego na związki wyznaniowe • Obowiązuje prawo o religijnych stowarzyszeniach, które wprowadza regulacje dotyczące osobowości prawnej, majątku itp. • Na podstawie prawa o stowarzyszeniach religijnych wszystkie związki wyznaniowe muszą przyjmować taka formę, jaką dopuszcza ustawa z 1905r. • Związki wyznaniowe – regulowane przepisami państwowymi II. Radziecki rozdział państwa i kościoła 1. 1918- Dekret rady komisarzy ludowych republiki radzieckiej a) od 1922r. obowiązuje całe ZSSR b) dekret o „rozdziale Cerkwi od państwa i szkoły” 2. Ojcowie doktryny : Marks, Engels, Lenin a) Marks- krytyka religii, zbliżona do krytyki, która w XIXw stanowiła element polityki liberalnej. Przekłada krytykę religii na grunt rozważań o podziale klasowym nazywając religię „opium dla mas” • Stanowiło to naturalne źródło krytyki religii – „ religia wobec laicyzacji państwa przestanie istnieć, gdy istnieć przestaną podziały klasowe” • Gdy nie będzie klas nie potrzebna będzie religia jako środek wpływania na masy. b) Lenin- Dokonywał zabiegu budowania hybrydalnej konstrukcji: • Zawsze deklarował koniecznośc gwarancji wolności w odniesieniu do religii – to powinno być fundamentalnym prawem, kanonem dla jednostki • Sprzeczne zadanie partii bolszewickiej wobec religii – brak kompromisów, bolszewik = ateista. 3. Jedność między państwem a „jedyną partią” a) państwo realizuje politykę partii b) krwawa, brutalna praktyka wobec religii np. zamienianie cerkwi w składy zboża c) likwidowanie wszystkich wyznań SYSTEM TEN NIE MIAŁ NIC WSPÓLNEGO Z PAŃSTWEM ŚWIECKIM W JEGO WSPÓŁCZESNEJ FORMIE. • obecnie w państwie świeckim obowiązuja zasada nienaruszalności religii • Państwo świeckie to państwo neutralne • w związku radzieckim religia była niszczona, zakazana • W ZSRR – indoktrynacja, narzucanie określonego światopoglądu 4. Religia materialistyczna a) Przypomina religie idealistyczna b) W tekście z 1923 roku porównywana jest religia idealistyczna z religią materialistyczna. Argumenty potwierdzające teze: • W materializmie obecność świętych, dogmatów • Zjazdy partii socjalistycznych do złudzenia przypominają obrzędy religijne w ateistycznym wydaniu 5. Forma relacji państwo i kościół w ZSRR a) Błędne jest nazywanie ZSRR państwem, w którym występuje rozdział państwa i religii b) Jest to państwo wyznaniowe, w którym występuje religia materialistyczna. B. Pozytywny rozdział I. Republika Weimarska a) rozdział Niemiecki jest rozdziałem kompromisowym b) państwo uznaje walor pierwiastków religijnych w życiu publicznym c) państwo umożliwia funkcjonowanie w życiu publicznym związków wyznaniowych • nauka religii w szkole d) państwo służy religii tzw świeckie ramie kościoła • 10% podatków przekazywane jest na rzecz związków wyznaniowych • W żadnym związku wyznaniowym nie przejawiają się informacje o konieczności „dawania na ofiarę” „ płacenia za sakramenty” – jest to finansowane z podatków. e) państwo dokonuje recepcji przepisów – stosowane sa w stosunkach cywilno-prawnych np. zawieranie małżeństw konkordatowych f) możliwość uzyskania dotacji państwowych na rzecz działania instytucji związanych z jakimś wyznaniem C. Fundamentalne zasady państwa świeckiego. 1. Państwo a-wyznaniowe, brak religii panującej 2. Laicyzacja prawa i różnych dziedzin życia 3. Niekompetencja państwa do ingerowania w sfery działalności, które tworzyły konflikty między państwem a kościołem np. obsadzanie urzędów , wewnętrzny ustrój związków 4. Neutralność religijno- światopoglądowa państwa a) odrzucenie wszelkich form ideologii opartych na religii b) państwo szanuje „ wartości wspólne” – dekalog etyczny dla jednostek i organizacji społecznych D. Prawo wyznaniowe w Polsce 1. Dokumenty zawierające regulacje prawa wyznaniowego w II RP a) konstytucja marcowa 1921. • Inwokacja • Art. 54 • Art. 111-116 • Art. 120 • Twórcy konstytucji przywiązywali dużą wagę do relacji państwo-kościół c) Konstytucja kwietniowa 2) Geneza tworzenia się prawa wyznaniowego w Polsce. a) 1918 - liczne dylematy dotyczące konstrukcji ustroju b) W okresie zaborów próba zniszczenia polskości i religii- Kultur Kampf c) Rozważania nad wybraniem jednego z 2 systemów • brak możliwości wprowadzenia systemu obowiązującego podczas zaborów • centra prawicowe- wizja Polski katolickiej, państwo wyznaniowe, nawiązanie do I-ej konstytucji • partia socjalistyczna- państwo świeckie d) 02.1919 – Projekt konstytucji marcowej,
podpregierzem