TiF- wyklady pos.doc

TEORIA I FILOZOFIA PRAWA

Interpretacja- jest ważna; ustalanie różnych rozumień. To, co otrzymujemy od prawodawcy, to jest tekst. Oprócz interpretacji najważniejsze jest uzasadnienie.

Błędna wykładnia- interpretacja contra legem?

Podstawową wartością prawa jest pewność.

Interpretacja to ustalenie intencji. Nie wszystko podlega interpretacji. Z interpretacją mamy do czynienia gdy pojawią się wątpliwości.

tekst

Prawodawca- wiedza o autorze jest czymś niezwykle ważnym, tworzy prawo; cechy prawodawcy:

·         racjonalność- argument z racjonalności prawodawcy; racjonalny prawodawca by tego nie chciał→ to, co nam pasuje; jest zgodne z racjonalnym prawodawcą→ jeśli tego chcemy;             jest niezgodne z racjonalną interpretacją→ to, czego nie chcemy;

·         koncepcja schowków- nie przyznajemy się do samowymyślonej hipotezy; schowkiem jest racjonalny prawodawca; nas nigdy nie ma; są piękne schowki; nasze poglądy są słabsze, niż powoływanie się na argumenty; przyznajemy racje innym poglądom, np. „utarty w doktrynie pogląd” lub jakieś bzdety.

KONCEPCJA RACJONALNOŚCI PRAWODAWCY

1.       Racjonalność prawnonaturalna (p. pozytywne lub naturalne)

p. naturalne- dualizm porządków: ustawowe bezprawie i ponadustawowe prawo

art. 30 Konst. prawnonaturalny- źródłem prawa jest godność człowieka; racjonalny prawodawca potrafi odczytać to, co leży w naturze;

pozytywiści- to co uchwalone, jest prawem;

Pierwsza koncepcja prawnonaturalna.

2.       Racjonalność instrumentalna (odwrotnie do prawnonaturalenej)

Racjonalne środki dobieramy do osiągnięcia celu (racjonalne środki to przepisy, to ten instrument). Prawodawca ma kompletną wiedzę i uporządkowany system wartości (wtedy jest racjonalny).

Kompletna wiedza to:

a)      prawodawca ma doskonałą kompetencję językową i systematykę- budowa ważnych wyrażeń (największe znaczenie ze spójnikiem „lub”, znaczenie przecinka);

b)      pracodawca zna prawo- prawodawca pamięta o hierarchii, wiedza związana jest ze światem zewnętrznym (wiedza zewnętrzna); prawodawca zawsze zmierza do czegoś.

3.       Racjonalność argumentacyjna

Obiektywnie ważne argumenty, zgłoszone tezy powinny uzyskiwać akceptację społeczną. Nie ma argumentów ważnych abstrakcyjnie. Nie ma audytoriów jednakowych (jednolitych).

4.       Racjonalność komunikacyjna

Brak komunikacji; koncepcja rozmowy, dyskursu, konsensus, rozmowa; prawo nie może być narzucone, powinno być rozmową, powstać w drodze rozmowy;

dyskurs- przestrzeń wolna od przymusu, możemy przedstawić swoje poglądy, z nich rodzi się konsensus;

„Podwójna rola- jestem zarówno prawodawcą i adresatem”

INTERPRETATOR (ja)

Rola podmiotów w poznaniu. Dwa elementy:

·         przynależność do kontekstu racjonalistycznego- nasz odbiór nie jest w próżni, jestem elementem jakiejś grupy, tzw. wspólnoty interpretacyjnej, czyli grupy prawników;

·         akceptujemy reguły tej gry (____________ interpretacyjny)- nasza interpretacja cieszy się autorytetem.

Autorytet represyjny- ci, którzy dokonują jakiejś interpretacji mają jakąś władzę;

Autorytet instytucjonalny- jesteśmy w jednej bandzie z prawodawcą; czym większy autorytet prawa, tym nasze rozstrzygnięcia cieszą się większym autorytetem;

Autorytet intelektualny- odwołujemy się do uznanych autorytetów;

Przynależność do wspólnoty powoduje, że nasza interpretacja jest w miarę jednolita. Czasami nasza interpretacja jest różna (prerozumienia)– nauka o rozumieniu. Nasze rozumienie jest determinowane prerozumieniem. Prerozumienie u każdego z nas jest inne.

Prerozumienie:

- intelektualne- inaczej postrzegamy różne rzeczy,

- aksjologiczne- akceptujemy różne wartości,

- __________- nasze nastawienie, np. uprzedzenie (tekst czytany w konkretnej sytuacji→ nastawienie).

TEKST PRAWNY

Tekst prawny- wszelkie obowiązujące akty normatywne w danym momencie czasowym; jest olbrzymi! Pisany przez dziesiątki lat i przez wielu autorów. Tworzy skomplikowaną historię prawa (opis i kreowanie rzeczywistości)

Jakie jest znaczenie tekstu?

I.                     Relacja między językiem a rzeczywistością

- to, co w tekście, to jest odbicie rzeczywistości; tekst sam w sobie nic nie dodaje, tylko odzwierciedla rzeczywistość; przez analizę języka badamy rzeczywistość;

- język tworzy rzeczywistość, kreuje ją- różnorodność języków to różnorodność światopoglądów; sposób mówienia jest sposobem myślenia; granica języka to granica świata;

Metoda poznania tworzy przedmiot

Co kreuje rzeczywistość?

·         tekst- ten sam tekst może kreować różną rzeczywistość→ różność rozstrzygnięć;

·         za pośrednictwem państwa- „słuchaj, masz to, co Ci się należy”; tekst bez prawników jest niczym

II.                   Pozioma interpretacja tekstu

III w. n. e. Orygenes: czytanie może odbywać się na różnych płaszczyznach, np. literackiej, moralnej, mistycznej. Na różnych płaszczyznach są różne informacje.

(!!rozłożyć przepis, zrobić przykład!!)

Płaszczyzna interpretacji tekstu:

1.       deskryptywna (opisowa)- powierzchnia warstwa tekstu- czytać i wyobrażać sobie; większej roli nie odgrywa;

2.       dyrektywna- to, co było moralne u Orygenesa; świat powinny- co prawodawca ode mnie chce, jak coś być powinno; Potrzebuje kryteriów ocennych pewnych osób na podstawie tego tekstu. Jedni mówią, że rekonstruujemy coś, inni, że tworzymy;

3.       presupozycji (poziom)- to jest coś takiego, że jest, a tego nie widać; odtwarzamy świat realny, który istniał w chwili napisania tekstu;

              [semantyka (same słowa) i pragmatyka (użycie wypowiedzi)]

              - presupozycje ontologiczne- dowiadujemy się o czymś więcej z tekstu prawnego;               presupozycje o charakterze aksjologicznym.

              [A: Gdzie jest kiełbasa? B: Tu przed chwilą był pies.]

              Dla prawnika liczą się wartości presupozycyjne, bo na nich zarabia. Na tym co odczytamy z               semantycznego tekstu (jasno napisane), nie zarobimy. To wynika, implikuje z tekstu.

System prawny zbudowany jest na kolizji wartości, a nie na ich hierarchii.

METODY INTERPRETACYJNE

Rodzaje wykładni:

1.       językowa              ┐                                                        służą do uzasadniania niewiadomo w jaki

2.       systemowa              ├  nie interpretacje!                            sposób powstałych decyzji- skąd Ci się

3.       celowościowa              ┘                                                        wzięła ta niezwykle mądra decyzja?

Cecha wspólna wszystkich dyrektyw

Nie argumentować „ bo wykładnia językowa/systemowa/celowościowa”, bo prowadzą każda do wielu różnych rozwiązań. Rozróżnienie tych trzech rodzajów wykładni jest nieuzasadnione.

Wykładnia językowa to zbiór różnego rodzaju narzędzi, nie jest do rozwiązania problemu.

Dlaczego używanie definicji legalnych to interpretacja? ← To jest wiążące ustalenie! nie ma               interpretacji!

Wątpliwości co do intencji prawodawcy?

Kłopoty z definicjami legalnymi

1. Jak poznać, rozróżnić fragment tekstu prawnego, który jest definicją legalną od pozostałego tekstu prawnego, który nie jest definicją legalną?

          - słowniczek, „w rozumieniu ustawy”,

          - definicja nawiasowa- „... (droga konieczna)”,

          - definicja legalna- coś, co budujemy na podstawie kilku przepisów.

2. Jeden mówi, że wykładnia interpretacyjna, interpretacja, tak a nie inaczej. A ja mówię „Panie Mecenasie, ale w art. 127 jest definicja legalna.” Twórzmy definicje legalne! Definicji legalnej nie interpretujemy! To jest wiążące ustalenie! Ale są problemy, bo np. co to jest czyn zabroniony i okazuje się, że jednak nie wiemy jak to interpretować.

3. Zakres obowiązywania definicji legalnej- Jest w danym akcie, to ją stosujemy wobec tego aktu. Jeżeli jest w ustawie, to stosujemy ją również do rozporządzenia do tej ustawy. Jeżeli mamy w kodeksie, to stosujemy we wszystkich ustawach z tego zakresu.

Zabawnie jest, jak nie ma definicji legalnej.

              Jedni mówią, że system prawny jest jednolity i nie może być tak, że do różnych gałęzi prawnych utworzymy różne definicje legalne, tylko sięgajmy do odpowiednich gałęzi i definicji prawnych. Szukajmy możliwych rozwiązań.

              Drudzy mówią: Jak nie, to jeszcze mamy dwa języki: prawniczy i ogólny (już raczej nie ten drugi).

→ gdyby prawodawca chciał, żebyś sięgał do innego, to by było odesłanie,

→ „autonomia prawa podatkowego”- i nie wiadomo o co chodzi........... Później język prawniczy, judykatura (orzecznictwo) i doktryna.

„bo sąd taki a taki...”

„niekwestionowany pogląd w orzecznictwie”

„ ten uosobiony pogląd nie znalazł poparcia”

I.                     Wykładnia językowa

W zakres wykładni językowej wchodzą dyrektywy:

- eiusdem generis- (i inne) danego rodzaju- pierwsze wskazania dotyczą danego rodzaju;

- expressio unis- katalog zamknięty/otwarty- „w szczególności”, „jedynie”, „tylko”;

- zakaz wykładni synonimicznej- różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia- prawodawca jest racjonalny, więc skoro użył różnych sformułowań, to mają one różne znaczenie→ „istota rozwiązania prawa”;

- zakaz wykładni nemo......................(konsekwencji terminologicznej)- tym samym zwrotom nie należy nadawać różnych znaczeń w kontekście różnych tekstów. Jeżeli interpretujesz jakieś wyrażenia, to zobacz w jakim kontekście jest ono użyte dalej, bo trzeba przyjąć jedno rozumienie;

- zakaz wykładni pernoest- prawodawca jest racjonalny, więc wszystko co jest w tekście ma znaczenie i nie można tego pominąć, ani jednego znaku;

- lege non distignante?- jeżeli prawodawca nie wprowadził rozróżnień, to nie wolno tego zrobić interpretantowi (art. 417kc „szczególnie rażące” to jest np. wina funkcjonariusza).

Dokonałeś wykładni językowej, czyli co zrobiłeś? Której dyrektywy użyłeś? Między nimi często dochodzi do kolizji. Znaczenie językowe, czyli jakie? Jak mówisz, że znaczenie językowe, to jakie są inne?

„możliwe znaczenie językowe”, „granica wykładni”,

„należy dokonać wykładni ścisłej”, „błędna wykładnia”.

II.                   Wykładania systemowa (systematyczna)

Wątpliwe, czy to osobny rodzaj. Zbiorcza nazwa do całkiem różnego rodzaju narzędzi. Uzasadnione wątpliwości, które można wykorzystać. Podział na zew. i wew. (poza aktem i w danym akcie prawnym).

Roland Dworkin: zrób tak, żeby twoja interpretacja najlepiej wpisywała się w dotychczasową historię prawa; wybierz tę hipotezę, której możesz nadać najlepsze argumenty aksjologiczne.

1.       Musimy sobie tę historię stworzyć,

2.       Relacja między tym naszym przepisem, a innym:

              - wykładnia zgodna z Konstytucją (art.2 Konst.)                                           ┐dwie wielkie brednie

              - wykładnia prowspólnotowa                                                                      ┘

klauzule generalne ≠ przepisy odsyłające

              ↓

nakaz dokonania oceny, nie ma interpretacji!

Argumentacja prawnicza ma otwarty charakter, tzn. nigdy dość argumentów.

◦/◦

Klauzula sprawiedliwości społecznej (Marysia Osowska- Normy moralne)

Sprawiedliwość- to jest ocena!  jest używana w bardzo wąskim zakresie;

              sprawiedliwość ↔ rozdzielenie dobra od zła; dotyczy sporu co do kryterium podziału, np.               każdemu wg potrzeb, może też być każdemu po równo, wg zasług itp. To jest rozdział.               Spieramy się o kryterium rozdziału.

              Sprawiedliwość formalna- jeżeli przyjmiesz jakieś kryterium to stosuj je.

◦/◦

·         zgodne z Konstytucją = zgodne z jakimś fragmentem Konstytucji, któremu nadaliśmy pewne znacznie

·         wykładnia prowspólnotowa- wybrać, popatrzeć, sięgnąć do źródła, orzecznictwa

◦/◦

Zasady prawa- nie decyzją prawodawcy niektóre przepisy uznaje się za ważniejsze, donioślejsze. Tworzymy hierarchię w ramach jednego aktu prawnego (racjonalny prawodawca nie tworzy prawa wew. sprzecznego).  Interpretujemy tak, by było zgodne z zasadami.

Luki w prawie- prawodawca jest racjonalny!→ nie można interpretować w ten sposób, by powstały luki w prawie (prawidłowe i nieprawidłowe luki).

luka prawidłowa------------->nieuregulowane;              nie jest prawnie obojętne, np. analogia;

luka nieprawidłowa---------> nieuregulowane;              brak regulacji jest celowy- nie można nic                                                                                     zrobić.

Na jakiej podstawie?

!! Luka w prawie między tym co jest, a tym co być powinno!!                            Luka ocenna

III.                 Wykładnia celowościowa (funkcjonalna)

1.       celowościowa = funkcjonalna

...