ZASKARŻANIE ORZECZEŃ SĄDOWYCH
Zagadnienia ogólne
Rozstrzygnięcia sądów rozpoznających sprawy cywilne mogą nie być wolne od błędów lub innych nieprawidłowości.
Uzasadnione jest istnienie środków prawnych, umożliwiających kontrolę prawidłowości wydawanych orzeczeń.
Kontroli tej nadano rangę zasady konstytucyjnej.
Postępowanie sądowe jest co najmniej 2 instancyjne, a nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania sprawuje SN.
Środki odwoławcze:
§ Apelacja
§ Zażalenie
Inne środki zaskarżenia:
§ Sprzeciw od wyroku zaocznego
§ Sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym
§ Zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym
§ Skarga na orzeczenie referendarza sądowego
§ Skarga na czynności komornika
§ Zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym
§ Odwołanie od decyzji organów rentowych
§ Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
§ Odwołanie od Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki
§ Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej
§ Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego
Środki odwoławcze można podzielić na zwyczajne i nadzwyczajne.
Zwyczajne przysługują w toku instancji od orzeczeń nieprawomocnych i wywołują one skutek suspensywny – wstrzymują uprawomocnianie się zaskarżonego orzeczenia.
Nadzwyczajne służą do wzruszenia prawomocnych już orzeczeń. Środkiem nadzwyczajnym jest skarga kasacyjna i wznowienie postępowania.
Szczególnym, nadzwyczajnym środkiem prawnym , służącym kontroli prawidłowości prawomocnych orzeczeń sądowych jest skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
Innym przyjętym podziałem środków zaskarżenia jest podział na
- dewolutywne
- niedewolutywne
Środki dewolutywne – powodują przeniesienie rozpoznania sprawy do sądu wyższej instancji.
Środki niedewolutywne – powodują rozpoznanie sprawy przez ten sam sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie albo przez sąd, do którego właściwości funkcjonalnej należy kontrola prawidłowości działań innych organów np. komornika.
Niektóre z tych środków mają charakter restytucyjny np. sprzeciw od wyroku zaocznego.
APELACJA
„Apelacja” jest używane na określenie środka odwoławczego, a także pisma procesowego zawierającego apelację, które powinno odpowiadac ogólnym wymogom stawianym pismom procesowym, a także spełniać szczególne wymogi przewidziane dla apelacji.
Apelacja jest środkiem odwoławczym o charakterze dewolutywnym, ponieważ rozpoznaje je sąd wyższej instancji, a także renowacyjnym, bo celem wszczęcia postępowania apelacyjnego jest ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy.
Może być ona pełna lub ograniczona.
Pełna jest wtedy, gdy sąd II instancji nie jest ograniczony podstawami zaskarżenia i ponownie bada sprawę merytorycznie w całym zakresie.
Może tez sam zebrac material procesowy i na jego podstawie poczynić własne ustalenia.
Ograniczona gdy sąd II instancji ogranicza się do czynności o charakterze kontrolnym, badając prawidłowość orzeczenia sądu I instancji, sam jednak nie uzupełnia materiału procesowego zgromadzonego przez ten sąd.
Polski ustawodawca przyjął model apelacji pełnej z pewnymi cechami właściwości dla apelacji ograniczonej.
Apelacja przysługuje od wyroku sądu I instancji dla sądu II instancji – 367.1
W procesie cywilnym apelacja przysługuje od wszystkich wyroków bez względu na przedmiot i zakres rozstrzygnięcia.
Jedynie od wyroku zaocznego apelacja przysługuje tylko powodowi.
Apelacja przysługuje również od postanowień co do istoty sprawy wydanych w postępowaniu nieprocesowym, a także od postanowienia sądu okręgowego o uznaniu orzeczenia sądu zagranicznego.
Rozpoznanie apelacji od wyroku sądu rejonowego należy do właściwości sądu okręgowego, a od wyroku sądu okręgowego orzekającego w I instancji – do właściwości sądu apelacyjnego.
Sąd apelacyjny rozpoznaje sprawę w składzie 3 sędziów zawodowych.
Postanowienia dotyczące postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym sąd wydaje w składzie 1 sędziego – z tym, że w postępowaniu uproszczonym sąd rozpoznaje apelację w składzie 1 sędziego.
Może to uczynić na posiedzeniu niejawnym, chyba ze strona w apelacji lub w odpowiedzi na apelację zażądała przeprowadzenia rozprawy.
368.1 – apelacja powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego, a także zawierać:
· Oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest on zaskarżony w całości czy w części,
· Zwięzłe przedstawienie zarzutów,
· Uzasadnienie zarzutów,
· Powołanie w razie potrzeby nowych faktów i dowodów oraz wykazanie że ich powołanie w postępowaniu przed sądem I instancji nie było możliwe albo że potrzeba powołanie się na nie wynikła później,
· Wniosek o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia,
W sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć wartość przedmiotu zaskarżenia.
Wartość ta może być oznaczona na kwotę wyższą od wartości przedmiotu sporu wskazanej w pozwie jedynie wtedy, gdy powód rozszerzył powództwo.
Oznaczając zaskarżony wyrok, skarżący wskazuje sąd, który wydał ten wyrok, datę wydania oraz sygnaturę sprawy, a także nazwiska stron i przedmiot sprawy.
Konieczne jest również określenie czy wyrok jest zaskarżony w całości czy w części.
Ustawa wymaga od osoby wnoszącej apelację zwięzłego przedstawienia zarzutów i ich uzasadnienia.
Pojęcie zarzutu należy rozumieć szeroko, ponieważ zarzutem apelacyjnym mogą być wszystkie wady orzeczenia uzasadniające, w przekonaniu wnoszącego apelację, zaskarżenie orzeczenia wydanego przez sąd I instancji.
Zarzuty apelacyjne nie zostały skatalogowane, z wyjątkiem przyczyn nieważności i mogą dotyczyć naruszenia prawa materialnego, istotnych przepisów proceduralnych, a także błędów popełnionych przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy.
Od tej reguły wprowadzono wyjątek, ponieważ apelację w postępowaniu uproszczonym można oprzeć na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.
Błędy, do których dochodzi w trakcie rozpoznania sprawy, na ogół dotyczą:
· Naruszenia przepisów prawa materialnego przez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
· Naruszenia norm proceduralnych, które prowadzi do nieważności postępowania, jak również innych uchybien procesowych, jeżeli mogły one wpłynąć na wynik sprawy,
· Niewłaściwej oceny dowodów oraz wiarygodności materiału dowodowego, wprowadzenia błędnych wniosków, sprzeczności istotnych ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem
Oprócz uchybień przez sąd I inst podstawą apelacji może być powołanie nowych faktów i dowodów – w przypadku apelacji cum beneficjo novorum skarżący musi wykazać, że powołanie tych faktów i dowodów nie było możliwe w postępowaniu przed sądem I inst lub potrzeba powołania się na nie powstała później.
Ograniczenie to jest uzasadnione ponieważ zapobiega przewlekłości postępowania i nie pozwala na przeniesienie obowiązku rozpoznania sprawy na sąd II instancji.
W postępowaniu apelacyjnym i odwoławczym sąd nie jest związany treścią zarzutów apelacyjnych.
Skarżący może więc zmienić zarzuty podniesione w apelacji, a także sformułować nowe, pod warunkiem że mieszczą się one w granicach zaskarżenia apelacyjnego.
Skarżący może ograniczyć podniesione zarzuty, jak również zmienić ich uzasadnienie.
Wymogiem formalnym apelacji jest także sprecyzowanie w jej treści wniosku o zmianę lub o uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany lub uchylenia.
Sąd jest związany tym wnioskiem i rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia – z wyjątkiem 378.
W skardze apelacyjnej mogą być przedstawione również inne wnioski np. o dokonanie kontroli postanowień poprzedzających wydanie wyroku.
Przebieg postępowania apelacyjnego jest następujący.
Apelację wnosi się do sadu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie 2 tygodni od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem.
Gdy strona w terminie 1 tygodnia od ogłoszenia sentencji nie złożyła wniosku o uzasadnienie wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia.
Sąd I instancji prowadzi postępowanie wstępne, którego celem jest sprawdzenie ale tylko od strony formalnej, dopuszczalności apelacji pod względem przedmiotowym i podmiotowym, a także tego czy została ona wniesiona w terminie o czy spełnione zostały wymogi formalne apelacji.
Jeżeli skarga apelacyjna zawiera braki, które można usunąc sąd wyznacza stronie stosowany termin do ich usuniecia 370.
Jest to termin sądowy i przy jego określeniu powinno uwzględnić się rodzaj braku i możliwość jego usunięcia.
Gdy strona w wyznaczonym terminie uzupełni brak, to sąd nada apelacji dalszy bieg.
W przeciwnym razie sąd I instancji odrzuci na posiedzeniu niejawnym apelację.
Sąd odrzuca również apelację wniesioną po upływie przepisanego terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną.
Apelację sporządzoną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego, która nie spełnia wymagań (368.1 p1-3,5) sąd pierwszej instancji odrzuca bez wezwania do usunięcia tych braków.
Jednoczesnie sąd zawiadamia o tym właściwy organ samorządu zawodowego, do którego należy pełnomocnik – 370z1.
Stwierdzenie przez przewodniczącego, że apelacja spełnia wszystkie wymogi przewidziane w przepisach, daje podstawe do wydania zarządzenia o doręczeniu apelacji stronie przeciwnej.
Następnie sąd I instancji przedstawia niezwłocznie akta sprawy sądowi II instancji.
Strona przeciwna może w ciągu 2 tygodni od dnia doręczenia apelacji wnieść odpowiedź na apelację wprost do sądu II instancji – 372.
Po otrzymaniu akt sprawy sąd II instancji przeprowadza postępowanie wstępne, które ma charakter kontrolny wobec przeprowadzonego postępowania wstępnego przez sad I instancji.
Jeżeli sąd II instancji stwierdzi, że apelacja powinna być odrzucona przez sąd I instancji, który jednak tego nie zrobił, wówczas na posiedzeniu niejawnym odrzuca apelację.
Jeżeli dostrzeże braki, do których usunięcia strona nie była wezwana, zażąda ich usunięcia.
Gdy strona nie usunie tych braków w wyznaczonym terminie, apelacja ulega odrzuceniu.
Również na posiedzeniu niejawnym sąd II inst może rozpoznać sprawę, jeżeli zachodzi nieważność postępowania.
Poza wymienionymi wypadkami sąd II inst w celu rozpoznania apelacji wyznacza rozprawę.
Rozprawa przed sądem II inst odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej lub obu stron.
Strony muszą być prawidłowo zawiadomione o terminie rozprawy, ale ich udział nie jest obowiązkowy.
Jeżeli strony nie stawią się, to wydany wyrok nie jest zaoczny. 376
Przebieg rozprawy apelacyjnej jest odmienny niż rozprawy przed sądem I inst.
377 – po wywołaniu sprawy rozprawa apelacyjna rozpoczyna się od sprawozdania sędziego, który zwięźle przedstawia stan sprawy ze szczególnym uwzględnieniem zarzutów i wniosków apelacyjnych, które określają granice apelacji oraz kognicję sądu apelacyjnego.
Po sprawozdaniu przewodniczą udziela głosu stronom, przy czym jako pierwsza zabiera głos strona, która wniosła apelację.
W pozostałym zakresie (391) odpowiednie zastosowanie mają przepisy o rozprawie przed sądem I instancji z wyjątkiem ( 194-196, 198).
Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji.
Granice te wskazuje skarżący i odnoszą się one do przedmiotu postępowania oraz biorących w nim udział podmiotów.
Granice przedmiotowe wyznacza skarżący przez wskazanie, czy zaskarża orzeczenie w całości czy w części.
Wskazanie to ma charakter wiążący dla sądu apelacyjnego.
Wniosek o zmianę lub uchylenie orzeczenia nie wiąże sądu w tym sensie, że może on – bez względu na treść wniosku- zaskarżone orzeczenie zmienić lub uchylić, opierając się na wynikach postępowania apelacyjnego.
Również w granicach zaskarżenia sąd apelacyjny bierze z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (378.1
Nieważność postępowania zachodzi gdy (379):
· Droga sądowa była niedopuszczalna
· Strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany.
· O to samo roszczenie miedzy tymi stronami toczy się sprawa wczesniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona.
· Skład sadu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy.
· Strona została pozbawiona możliwości obrony swych praw
· Sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Odnośnie do granic podmiotowych to w granicach zaskarżenia sąd II instancji może z urzedu rozpoznać sprawę także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem zaskarżenia prawa lub obowiązki są dla nich wspólne.
Przepis wskazuje na współuczestnictwo materialne, ale tylko na to, które oparte jest na wspólności praw lub obowiązków.
Przyjęcie takiego rozwiązania sprawia, że wniesienie apelacji przez niektórych tylko współuczestników powoduje, iż wyrok nie uprawomocnia się w stosunku do pozostałych współuczestników.
363.3 Jeżeli zaskarzono tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba że sąd II inst może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części.
Współuczestników, którzy nie wnieśli apelacji, należy zawiadomić o rozprawie.
Mają oni prawo składania pisma przygotowawczego – o ile- w razie wniesienia apelacji tylko przez niektórych spośród współuczestników materialnych pozostali nie mogą się powoływać na podstawy zaskarżenia, które by im przysługiwały, jeżeli wnieśliby apelację.
Ich udział na rozprawie apelacyjnej sprowadza się do przedstawienia zarzutów i wniosków wniesionej apelacji i ewentualnego wskazania uchybień, które sąd apelacyjny z urzędu bierze pod rozwagę.
Na wniosek strony sąd II inst rozpoznaje również te postanowienia sądu I inst, które nie podlegają zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.
Przepis ten dotyczy wyłącznie postanowień niezaskarżalnych z mocy ustawy i wydanych przed wyrokiem.
Sąd II inst orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.
Brak jest zatem związania ustaleniami sądu I inst.
Sąd apelacyjny ma prawo dokonać własnej, odmiennej oceny materiału, zebranego przez sąd I inst i dokonania samodzielnych ustaleń faktycznych – także bez przeprowadzania postepowania dowodowego, chyba ze – szczególne okoliczności wymagają postanowienia lub uzupełnienia tego postępowania.
Funkcją postępowania apelacyjnego jest ponowne rozpoznanie sprawy, a nie wyłącznie sprawdzenie prawidłowości wyroku wydanego na podstawie materiału procesowego zgromadzonego przez sąd I inst.
Przedmiotem postępowania apelacyjnego może być w całości lub w części tylko roszczenie stanowiące przedmiot orzeczenia sądu I inst.
W związku z tym w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami.
Jednakże w razie zmiany okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy – 383.
Sąd apelacyjny, działając w granicach wskazanych w skardze apelacyjnej, może rozpoznać sprawę na nowo i w tym celu, jeśli okaże się to konieczne, uzupełnić materiał dowodowy, ponowić przeprowadzone już przez sąd I ins dowody lub tez dokonać ich ponownej oceny.
Gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, sąd apelacyjny może uchylić zaskarżone orzeczenie i sprawę przekazać sądowi I inst do ponownego rozpoznania.
Wyjatek od tej reguły zawierają przepisy o postępowaniu uproszczonym, w którym sąd II inst nie przeprowadza postępowania dowodowego – z wyjątkiem dowodu z dokumentu, z tym, że ograniczenie nie obowiązuje, jeżeli apelację oparto na późniejszym wykryciu okoliczności faktycznych lub środkach dowodowych z których strona nie mogła skorzystać przed sądem I inst.
Jeżeli przy rozpatrywaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sad może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia SN, odraczając rozpoznanie sprawy.
SN władny jest przyjąć sprawę do rozpoznania albo przekazać zagadnienie do rozstrzygniecia powiększonemu składowi tego Sądu.
W postępowaniu apelacyjnym obowiązuje zakaz reformationis in peius, ponieważ sąd II inst nie może uchylić lub zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację, chyba że strona przeciwna również wniosła apelację – 384.
Po przeprowadzeniu postępowania sąd II inst. oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna i gdy nie zachodza przyczyny nieważności, które sąd ten bierze pod uwagę z urzędu.
Gdy sąd II inst uwzględnia apelację, wówczas zmienia zaskarżony wyrok i orzeka co do istoty...
chomikplayboy