znów lapidarnie z Torunia.doc

P O D M I O T Y    P O S T Ę P O W A N I A

SĄD

SKŁAD  SĄDU  W  PROCESIE  CYWILNYM

I instancja  à sąd rozpoznaje sprawy cywilne w składzie 1 sędziego, natomiast w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz w sprawach ze stosunków rodzinnych (z wyjątkiem spraw o alimenty) orzeka w składzie 1 sędziego jako przewodniczącego i 2 ławników

+ ! à prezes sądu ma dodatkowo możliwość wydania zarządzenia o rozpoznaniu sprawy w składzie 3 sędziów zawodowych – jeżeli uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy

II instancja à sąd rozpoznaje sprawy cywilne w składzie 3 sędziów zawodowych (z wyjątkiem wydania postanowienia dotyczącego postępowania dowodowego na posiedzeniu niejawnym oraz rozpoznania apelacji w postępowaniu uproszczonym – w tych przypadkach skład 1 osobowy)

Sąd Najwyższy à rozpoznaje skargę kasacyjną w składzie 3 sędziów, a w pozostałych wypadkach orzeka w składzie 1 sędziego

+ ! à jeżeli w toku rozpoznawania skargi kasacyjnej wyłoni się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości SN może odroczyć wydanie orzeczenia i przekazać to zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi SN

WYŁĄCZENIE  SĘDZIEGO

1.)    Z mocy prawa : [a] w sprawach, w których sam jest stroną lubpozostaje z 1 ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki; [b] w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do 4 stopnia i powinowatych bocznych do 2 stopnia); [c] w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli; [d] w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym 1 ze stron; [e] w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator

2.)    Na własne żądanie sędziego lub na wniosek strony à jeżeli między nim a 1 ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwość co do bezstronności sędziego. Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając przyczyny wyłączenia

+ ! ! ! 1 à powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli

+ ! ! ! 2 à aż do rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędzia może spełniać tylko czynności nie cierpiące zwłoki

+ ! ! ! 3 à o wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd, w którym sprawa się toczy, a gdyby sąd ten nie mógł wydać postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów – sąd nad nim przełożony (postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów zawodowych po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy)

+ ! ! ! 4 à przepisy o wyłączeniu sędziego stosuje się odpowiednio do wyłączenia ławników, jak również innych organów sądowych oraz prokuratora

UDZIAŁ  PROKURATORA,  RPO,  ORGANIZACJI  SPOŁECZNYCH  I  PIP  W  POSTĘPOWANIU  CYWILNYM

PROKURATOR

Podstawy prawne działania à Ustawa o prokuraturze i KPC

Formy działania à (1) może on wszcząć postępowanie; (2) może on wziąć udział w już toczącym się postępowaniu

1.)      Wszczęcie postępowania à prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego à ALE ! à w sprawach niemajątkowych z zakresu prawa rodzinnego (w sprawach o prawa stanu) prokurator może wytoczyć powództwo tylko w wypadkach wskazanych w KRO : (I) o unieważnienie oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa; (II) o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o unieważnienie uznania; (III) o rozwiązanie przysposobienia

2.)      Udział w toczącym się już postępowaniu à może wziąć udział w toczącym się postępowaniu (I) fakultatywnie lub (II) obligatoryjnie

a.)       fakultatywnie à może wziąć udział w już toczącym się postępowaniu z tych samych względów, z jakich może wszcząć postępowanie. Inicjatywa może wyjść w tym przypadku od niego lub od sądu

b.)      obligatoryjnie à obligatoryjny udział prokuratora przewidziany jest w (1) postępowaniu w sprawach o ubezwłasnowolnienie oraz (2) postępowaniu o uznanie orzeczeń sądów zagranicznych

RPO à w sprawach o ochronę praw i wolności obywateli RPO bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji lub instytucji, obowiązanych do przestrzegania praw i wolności, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej àà po zbadaniu sprawy RPO może żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w już toczącym się postępowaniu na prawach przysługujących prokuratorowi

ORGANIZACJE  SPOŁECZNE

Formy działania à (KPC) [I] organizacje społeczne, których zadanie nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą w wypadkach przewidzianych w ustawie (1) wszczynać postępowanie, jak również (2) brać udział w już toczących się postępowaniach, w celu ochrony praw obywateli à CZILI ! à w następujących postępowaniach :

a.)       w spawach o roszczenia alimentacyjne

b.)      w sprawach o ochronę konsumentów

c.)       w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych

+ ! 1 à oprócz tego à Za Zgodą Powoda ! à mogą wstąpić do postępowania w sprawach z ww. zakresu [II] organizacje społeczne, do których zadań statutowych należy ochrona środowiska, konsumentów albo praw z tytułu wynalazczości

+ ! 2 à w sprawach o roszczenia alimentacyjne à powództwo na rzecz obywateli może wytoczyć [III] ośrodek pomocy społecznej

PIP – Państwowa Inspekcja Pracy à w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium (w sprawach tych stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze)

UCZESTNICY  POSTĘPOWANIA

STRONY  W  PROCESIE  CYWILNYM à stronami postępowania są : powód à podmiot wytaczający powództwo; oraz pozwany à przeciwnik wskazany w pozwie. Strona aby wziąć udział w procesie musi posiadać zdolność sądową, procesową i postulacyjną. Z kolei uzyskanie pozytywnego dla siebie rozstrzygnięcia w sprawie uzależnione jest od tego czy strona wykaże istnienie legitymacji procesowej

Zdolność sądowa à posiada ją każda (1) osoba fizyczna (każdy człowiek, a w niektórych przypadkach także dziecko poczęte [nasciturus może być spadkobiercą jeżeli urodzi się żywy; zdolność sądowa os.fiz. nie podlega ograniczeniu ze względu na wiek lub ubezwłasnowolnienie; również obywatele państw obcych oraz osoby nieposiadające żadnego obywatelstwa posiadają zdolność sądową] lub (2) osoba prawna, a także organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej (a także zagraniczne osoby prawne oraz zagraniczne jednostki nieposiadające osobowości prawnej). Brak zdolności sądowej powoduje nieważność postępowania, dlatego sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy czy strona ma zdolność sądową

+ ! à brak zdolności sądowej à (I) jeżeli ma charakter pierwotny à sąd odrzuca pozew, Z TYM, ŻE ! à z powodu braku zdolności sądowej tylko 1 ze stron sąd może odrzucić pozew dopiero wówczas, gdy brak ten nie będzie uzupełniony zgodnie z przepisami kodeksu (rozpoznanie sprawy przez sąd przy braku zdolności sądowej 1 ze stron powoduje nieważność postępowania); (II) jeżeli ma charakter następczy à tj. jeżeli wystąpi w toku prawidłowo wszczętego postępowania, a dopuszczalne jest wstąpienie następcy prawnego, to sąd zawiesi postępowanie [z wyjątkiem przypadków w których sąd umarza postępowanie w przypadku utraty przez stronę z.s. w toku procesu tj. : (a) gdy postępowanie może się toczyć wyłącznie z udziałem stron, a nie ich następców prawnych; (b) gdy przedmiotem postępowania są prawa ściśle związane z osobą strony; (c) w razie stwierdzenia braku następcy prawnego tej strony]

Zdolność procesowa à jest to zdolności do czynności procesowych. Warunkiem jej uzyskania jest uprzednie uzyskanie zdolności sądowej, ALE ! à osoba posiadająca zdolność sądową może nie posiadać zdolności procesowej. Zdolność procesową mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych (pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione, a osoby od 13 roku życia do pełnoletności mają zdolność procesową tylko w sprawach wynikających z czynności, które mogą dokonywać samodzielnie), osoby prawne oraz organizacje dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej

+ ! à brak zdolności procesowej à osoba fizyczna nie posiadająca z.p. może dokonywać czynności tylko poprzez swojego przedstawiciela ustawowego. Jeżeli chodzi o osobę prawną to jeżeli istnieje ona to jednocześnie posiada zdolność sądową i procesową. Brak z.p. jest usuwalny. Skutki braku te same co przy braku zdolności sądowej

Zdolność postulacyjna à jest to zdolność strony do osobistego działania w postępowaniu cywilnym; niemożność osobistego działania może wynikać z przyczyn natury faktycznej (np. nieznajomość języka polskiego) lub prawnej (np. przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu przed SN, który oznacza, że strona nie może samodzielnie dokonać określonych czynności, lecz musi być zastąpiona przez adwokata lub radcę prawnego). Niemożność osobistego działania nie stanowi przeszkody do działania przed sądem (np. osoba nie władająca w wystarczającym stopniu językiem polskim ma prawo do występowania przed sądem w znanym jej języku i bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza)

Legitymacja procesowa à określa ona wzajemną relację stron procesu do przedmiotu sporu. Wyróżniamy : [a] l.p. czynną – posiada ją powód, oraz l.p. bierną – posiada ją pozwany; [b] l.p. indywidualną – jeżeli przysługuje 1 określonej osobie, lub l.p. grupową – jeżeli przysługuje kilku osobom (grupowe możemy podzielić dodatkowo na dowolną [gdy osoby legitymowane mogą wystąpić w procesie wspólnie lub osobno] i łączną [gdy muszą wystąpić razem – współuczestnictwo konieczne]); [c] l.p. zwykłą – gdy przysługuje ona bezpośrednio podmiotom określonego stosunku prawnego (np. właścicielowi, wierzycielowi), oraz l.p. nadzwyczajną – posiada ją osoba nie będąca stroną danego stosunku prawnego, lecz wykonująca określoną rolę (np. wykonawca testamentu)

+ ! à brak legitymacji procesowej à brak l.p. skutkuje wydaniem wyroku oddalającego powództwo. Możliwe jest usunięcie braku legitymacji procesowej poprzez dokonanie przekształceń podmiotowych procesu (wprowadzanie do procesu osób posiadających legitymację procesową)

WSPÓŁUCZESTNICTWO  W  PROCESIE

Współuczestnictwo à sytuacja, w której stronę procesową tworzy grupa podmiotów. Polega ono na występowaniu w charakterze danej strony procesowej (pozwanej lub powodowej) kilku podmiotów równocześnie. Może ono występować od chwili wszczęcia postępowania – jeżeli kilka osób razem wniesie powództwo lub powód wskaże w pozwie kilku pozwanych albo kilku powodów wystąpi z pozwem przeciwko kilku pozwanym; a także może powstać w trakcie toczącego się już procesu – jeżeli w miejsce dotychczasowej strony wejdą jej następcy prawni, albo też przystąpią do sprawy osoby wezwane do wzięcia udziału w charakterze pozwanych lub osoby zawiadomione o możliwości wstąpienia w charakterze powodów. Współuczestnictwo może występować we wszystkich rodzajach powództw

Rodzaje współuczestnictwa :

1.)      Czynne i bierne à (I) czynne à zachodzi po stronie powodowej, gdy kilka podmiotów występuje w sprawie w charakterze powodów; (II) bierne à zachodzi po stronie pozwanej, gdy kilka podmiotów występuje w sprawie w charakterze pozwanych [możliwe jest równoczesne zachodzenie w.cz. i w.b.]

2.)      Materialne i formalne

a.)    formalne à zachodzi, gdy w 1 sprawie występuje w roli powodów lub pozwanych kilka podmiotów oraz jeżeli dodatkowo spełnione są łącznie następujące warunki :

-         przedmiotem sporu są roszczenia lub zobowiązania 1 rodzaju

-         oparte na takiej samej (a nie tej samej) podstawie faktycznej lub prawnej

-         ta sama jest właściwość rzeczowa i miejscowa sądu dla każdego z roszczeń osobno, jak i dla wszystkich wspólnie

+ ! à przykład à dochodzenie odszkodowania za szkody poniesione w wypadku kolejowym

b.)    materialne à Współuczestnictwo materialne może mieć miejsce w 2 przypadkach : (1) jeżeli przedmiotem sporu są prawa lub obowiązki współuczestników, które są im wspólne lub (2) są oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Dzielimy je na :

-  zwykłe à gdy wyrok będzie się kształtował niezależnie dla każdego współuczestnika, dla każdego wyrok będzie miał odmienną treść

-  jednolite à gdy z istoty spornego stosunku lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok, jaki zapadnie w sprawie, będzie dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników (wyłączona jest możliwość odmiennego rozstrzygnięcia sprawy w stosunku do każdego z osobna, musi być wyrok tej samej treści dla wszystkich)

+ ! 1 à jednolite dowolne à zachodzi, gdy z istoty stosunku prawnego wynika, że w charakterze strony powodowej lub pozwanej mogą (ale nie muszą) wystąpić wszystkie podmioty danego stosunku prawnego (np. przy solidarności dłużników lub wierzycieli)

+ ! 2 à jednolite konieczne à zachodzi, jeżeli przeciwko kilku podmiotom sprawa może się toczyć tylko łącznie (chodzi tutaj zarówno o stronę pozwaną jak i powodową) à oznacza to, że w danej sytuacji powództwo może być wniesione skutecznie jedynie przeciwko wszystkim pozwanym lub przez wszystkich powodów – jest to legitymacja procesowa przysługująca łącznie kilku osobom i dlatego jeżeli brak jest 1 z tych osób, wielopodmiotowa strona, którą wspólnie tworzą nie posiada wówczas legitymacji procesowej

Skutki procesowe współuczestnictwa à zasada samodzielności działania à zgodnie z tą zasadą każdy współuczestnik działa w imieniu własnym – dla każdego współuczestnika może zapaść wyrok innej treści i w innym czasie, a wniesienie środka odwoławczego przez 1 ze współuczestników nie wywiera skutku w stosunku do pozostałych. KPC odstępuje od tej zasady przy współuczestnictwie jednolitym à tutaj czynności procesowe współuczestników jednolitych działających w sprawie są skuteczne wobec współuczestników nie działających, z tym że do dokonania czynności dyspozytywnych potrzebna jest zgoda wszystkich współuczes...