Grupy nacisku i zjawisko lobbingu.pdf

JacekSrokosz

Grupynaciskuizjawiskolobbingu

wewspółczesnychpaństwach

W systemie demokratycznym decyzje władz państwowych oraz

stanowioneprzeznieprawopowinnymiećnaceluzapewnienierealizacji

interesuogółuobywateli.ProblemzaczynapojawiaćsięwsytuacjiduŜej

rozbieŜnościinteresówposzczególnychgrupspołecznych.Wpolitologii

ukształtowałysiędwastanowiskadotyczącerozwiązywaniatejkwestii.

Pierwsze z nich – funkcjonalistyczne – zakłada moŜliwość eliminacji

sprzecznych interesów w ramach społeczeństwa poprzez zawarcie

konsensusucodotreścipraw,istotyproblemóworazpotrzeb.Wtakim

ujęciu społeczeństwo ujmowane jest jako homogeniczna całość o

wspólnymsystemiewartościustanowionymwdrodzekonsensusu 1.

Inaczejnatenproblempatrząrzecznicyteoriineofunkcjonalizmu,

którzywskazująnaniemoŜnośćsprowadzeniadowspólnegomianownika

częstokroć przeciwstawnych interesów i potrzeb jednostek w

społeczeństwie.Społeczeństwowtymujęciujestsumąjednostekigrup

interesu, kierujących się partykularnymi interesami, której to sumy nie

łączyŜadne„dobrowspólne”.Rywalizującezesobąpodmiotyzgadzają

się tylko co do jednego, a mianowicie co do ustalenia procedur

utrzymaniaporządkuwpaństwieorazmetodrozstrzyganiakonfliktów 2 .

W tej koncepcji wyartykułowane została olbrzymia rola grup interesu

(nacisku) oraz lobbing, czyli metody wpływania na kształt rozwiązań

politycznychiprawnych.

Pojęciegrupnaciskuilobbingu

OgrupieinteresumoŜemymówić,jeśliistniejejakaśzbiorowość

połączona wspólnymi celami lub interesami, która podejmuje działania

wpływające na politycznych decydentów, mające na celu realizacji

1 S.Konopacki,NeofunkcjonalistycznateoriaintegracjipolitycznejErnstaHaasa

iLeonaLindberga,StudiaEuropejskie,nr3z1998,s.106.

2 Ibidem.

123

swoich postulatów 1 . Jak więc moŜna zauwaŜyć, grupy interesu nie są

czymśnowymwdziejachludzkościipojawiłysięwrazztworzeniemsię

pierwszych ognisk władzy państwowej. Podobnie rzecz się ma z

lobbingiem,zwanyminaczejrzecznictweminteresu.

Samo pojęcie lobbing pochodzi od angielskiego słowa lobby

oznaczające kuluary jakiegoś budynku. Nowe znaczenie to pojecie

uzyskało w XIX, wskutek praktyki spotkań obywateli z

parlamentarzystamibrytyjskimiwkuluarachIzbyGmin.Wczasietakich

spotkań interesanci zazwyczaj próbowali nakłaniać deputowanych do

podejmowania konkretnych działań w pewnych interesujących ich

dziedzinachŜyciapublicznego.Zczasemtakądziałalnośćokreślonojako

lobbing.

Współcześnie praktyki lobbystczne rozumie się jako „zdolność

przekonywania decydenta do zrobienia czegoś, czego w normalnych

warunkach nie zrobiłby bez perswazji lobbysty, lub teŜ do zaniechania

czegoś,conormalniebyzrealizował” 2 .JakwynikazpowyŜszego,lobbing

polega na oddziaływaniu na rządzących, które ma doprowadzić do

korzystnychustaleńdlaoddziaływującego.

NiekaŜdedziałaniemającenaceluwpływanienawładzęmoŜna

określić mianem lobbingu. Zdaniem Krzysztofa Jasieckiego o lobbingu

moŜemy mówić dopiero wtedy, gdy jest spełnionych łącznie kilka

warunków, a mianowicie: gdy podmiotem oddziaływanie jest władza

publiczna, oddziaływanie jest zamierzone, prowadzone przez jakiegoś

pośrednika w imieniu innych osób (moŜna być lobbystą, takŜe gdy

występuje się we własnym imieniu, pod warunkiem jednak, Ŝe

równocześnie reprezentuje się interesy innych), wreszcie musi być to

forma komunikacji, jako technika wpływu na decydenta 3 . Lobbystą w

takim układzie jest osoba, która w interesie jakiejś grupy interesu

podejmuje działania mające na celu skuteczne wpłynięcie na treść

rostrzygnieciaorganuwładzypublicznej.

1 S. Ehrlich, Władza i interesy – studia struktury politycznej kapitalizmu,

Warszawa1974,s.47–51;B.Szmulik,M.śmigrodzki,GrupyNacisku,[w:],M.

Chmaj,Państwo,ustrój,samorządterytorialny,Lublin1997,s.72.

2 D.R.Mastromarco,A.P.Saffar,M.Zieliński,U.Biedrzycka,K.Hryciuk,Sztuka

lobbinguwPolsce,Warszawa1995,s.10.

124

K.Jasiecki,M.MolędaZdzech,U.Kurczewska,Lobbing.Sztukaskutecznego

wywieraniawpływu,Kraków2000,s.20.

Przedmiotipodmiotyoddziaływanialobbystycznego

Podmiotem,naktóryjestskierowaneoddziaływanielobbysty,jest

organwładzypublicznej.Lobbystabędziechciał,abyodpowiedniorgan

podjąłokreślonedziałania(np.ustanowiłodpowiednieprzepisy,uchylił

obowiązująceprawo,wydałkorzystnądecyzję)lubteŜbyswoichdziałań

zaniechał(np.zrezygnowałzplanówregulacjiprawnejjakiejśdziedziny

Ŝycia) 1 .GłównycięŜarnaciskuwywieranegoprzezrzecznikainteresujest

skierowany na ustawodawstwo oraz jednostkowe decyzje

administracyjne. Nie jest to oczywiście katalog zamknięty działań

rzecznictwainteresu,gdyŜwpraktyceobejmiewszelkiedziałaniaorganu

władzypublicznejmieszczącesięwjegokompetencji.

Podmiotami, na których będzie wywierany wpływ, będą

funkcjonariusze publiczni mający kompetencje do decydowania o

kwestiach politycznych, prawnych i administracyjnych. Dotyczy to w

pierwszej kolejności parlamentarzystów i urzędników administracji

państwowej (zwłaszcza na szczeblu rządowym) i obejmuje radnych i

urzędników samorządowych, ale takŜe np. pracowników agencji

gospodarczych, czyli jednym słowem wszystkich podmiotów w

jakikolwiek sposób decydujących o w sprawach o charakterze

publicznym,nawetjeślibyuprawnieniadopodejmowaniadecyzjizostały

imtylkodelegowane.

Na przeciwnym biegunie znajdują się konkretne grupy

zainteresowane przyjęciem określonych rozwiązań ustawowych,

politycznych lub administracyjnych.. Grup takich moŜe być oczywiście

nieskończeniewiele.Charakterkonkretnejgrupyinteresudecydujeocelu

oddziaływania.Ogólnierzeczujmując,lobbystówmoŜnapodzielićnatrzy

grupy, a mianowicie środowiska gospodarcze, grupy zawodowe oraz

grupyspołeczne 2 .

Celem środowisk gospodarczych zazwyczaj jest korzystne

rozwiązania prawne dotyczące danej branŜy gospodarki. Czasami

działania te mają na celu rywalizację o koncesje lub przywileje

przetargowe.Najczęściejoddziaływająnarząd,zwłaszczaministrów,ale

takŜe na urzędników agencji gospodarczych. Z kolei grupy zawodowe

najczęściejdomagająsiękorzystnychregulacjipłacowychiprawnych,np.

górnicy–wcześniejszychemerytur.Organizacjepozarządoweispołeczne

zwykle ubiegają się o środki finansowe i uprzywilejowany dostęp do

B.Szmulik,M.śmigrodzki,op.cit.,s.74.

2 Ibidem.

125

mediówpublicznych,atakŜeowpływnaustawodawstwodotycząceich

statusuprawnego 1 .

WśródtypowychgrupinteresuwPolscenajczęściejwymieniasię

duŜeprzedsiębiorstwaikorporacje,politykówigrupyinteresupowiązane

z władzą państwową, branŜowe grupy interesów, związki zawodowe,

organizacje i stowarzyszenia gospodarcze, związki, organizacje i

stowarzyszenia społeczne, władze lokalne i samorządowe,

wyspecjalizowanefirmydoradczeikonsultingowe 2 .

Strategiaitaktykalobbysty

Strategia działania lobbysty zaleŜeć będzie w głównej mierze od

celu prowadzonej kampanii. WyróŜnić tu moŜna strategie ofensywne i

defensywne. Ze strategią ofensywną będziemy mieli do czynienia, gdy

jakaśgrupainteresudostrzegaproblemy,mogącesiędopieropojawić,i

podejmujedziałania,mającezapobiegaćzmianomwprawodawstwiebądź

w działaniach politycznych, które mogłyby zmniejszyć znaczenia danej

grupy.Przykłademzastosowaniatejstrategiibyłydziałaniapodjęteprzez

Kazimierza Grabka, mające na celu ochronę jego uprzywilejowanej

pozycji na rynku Ŝelatyny 3 . Z kolei celem strategii defensywnej

utrzymaniedotychczasowegostatusquo,mającegokorzystnywpływna

interesygrupy,przyjednoczesnymdąŜeniudecydentówdozmianwtym

zakresie,np.kampaniaobronywojewództwaopolskiegowroku1997 4 .

Powyborzestrategiidziałaniaokreślasiętaktykęoddziaływaniaw

celu osiągnięcia zamierzonego rezultatu. Ze względu na sposób

oddziaływania lobbystów moŜna wyróŜnić lobbing bezpośredni –

K. Jasiecki, Lobbing Gospodarczy, artykuł zamieszczony na stronie

internetowej: http://www.epr.pl/czytelniatrzy.php?id=262&itemcat=1; B.

Woszczyk,LobbingwUniiEuropejskiej,Toruń2004,s.113.

2 Szerszącharakterystykęwymienionychpodmiotówzob.:K.Jasiecki,Lobbing

Gospodarczy...;K.Jasiecki,M.MolędaZdzech,U.Kurczewska,op.cit.,s.179–

192, zob. teŜ: G. Rippel, Skutecznośćwchodzikuchennymidrzwiami...rzeczo

lobbingu, artykuł zamieszczony na stronie internetowej:

http://swiatmarketingu.pl/index.php?rodzaj=01&id_numer=667579; Lobby:

pociąg do władzy, artykuł zamieszczony na stronie internetowej:

http://www.cafebabael.com/pl/article.asp?T=T&Id=8541; M. Biernacka, J.

Inorowicz,Silnagrupanacisku,PulsBiznesu,12września2005.

3 SzerzejometodachdziałańK.Grabkazob.:K.Jasiecki,M.MolędaZdzech,U.

Kurczewska,op.cit.,s.99–101.

4 Ibidem,s.B.Woszczyk,op.cit.,s.113.

126

docierającydodecydentówbezpośrednio,orazpośredni,gdywpływasię

na środowisko danego polityka, które to dopiero wpłynie na jego

zachowanie. Pierwsza forma oddziaływania jest najskuteczniejszym

sposobemdziałańlobbystycznych 1 .

Najlepszą metodą zaliczaną do lobbingu bezpośredniego jest

osobisty, najlepiej jak najczęstszy, kontakt z decydentem oraz

przekonanie go do konkretnych postulatów, albo chociaŜ wywołanie

Ŝyczliwego zainteresowania omawianym problemem. Bardzo skuteczne

jest znalezienie osoby, spośród grona decydującego, przychylnie

nastawionej do danej sprawy. W takiej sytuacji osoba z środowiska

decydentamazawszemawiększemoŜliwościoddziaływanianiŜktośz

zewnątrz.NatakiejzasadziedziaławSejmiePolskieLobbyKobiet 2 .Inną

metodą jest ubiegnięcie ruchu nieprzychylnego sprawie polityka

tłumaczącego swoje propozycje rozwiązań jakimś określonym dobrem

społecznym. Lobbysta dostarcza gotowe propozycje regulacji z

wskazaniem korzyści, jakie przyniosą dla dobra społecznego, np.

zwiększeniebezpieczeństwa,zmniejszenieemisjizanieczyszczeń.WaŜną

kwestią jest, by wartości postulowane były w odbiorze decydenta

waŜniejszeniŜte,naktóresiępowołuje.

Lobbysta często występuje jako ekspert, specjalista w danej

dziedzinie,dostarczającinformacji,wynikibadańiekspertyzy 3 .Wtym

zakresie określone środowiska mogą wnosić gotowe propozycje tekstu

regulacji bądź teŜ teksty ekspertyz, opisy aktualnej sytuacji czy teŜ

postulaty zmian. Ułatwia to osobie, na którą się wywiera wpływ,

ustosunkowaniesiędodanegozagadnienia,zwalniającjązkonieczności

zbytniego wgłębiania się w poszczególne problemy. Pozwala teŜ

dostarczone projekty traktować jako własną propozycje regulacji. Taką

taktykę częstokroć stosuje Business Centre Club – m.in. postulując

zmianywzakresieprzepisówpodatkowych 4 .

JeŜeli przedmiotem oddziaływania jest polepszenie statusu

prawnego danej grupy, a zmiana reguły ustanowionej w prawie jest

zadaniemkarkołomnymzewzględunaoddźwiękspołecznyizbytduŜe

trudności uniemoŜliwiające przeprowadzenie ponownego procesu

1 Ibidem,s.117.

2 Szerzejoprogramieidziałalnościzob.:LobbyKobietwparlamenciepolskim

1989–2005,Warszawa2005.

3 B.Szmulik,M.śmigrodzki,op.cit.,s.75.

127

K.Jasiecki,M.MolędaZdzech,U.Kurczewska,op.cit.,s.20;B.Woszczyk,

op.cit.,s.110.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: