nabi�ci [franc. Les Nabis, od hebr. nazui = prorok], grupa m�odych artyst�w dzia�a- j�cych w 1888-1903 w Pary�u, jej organi- zatorem by� P. S�rusier. Chcieli oni g�osi� "now� ewangeli� malarstwa". "Nabi�ci wychodzili z za�o�enia, �e dla ka�dej ludz- kiej emocji, ka�dej my�li ludzkiej istnie- je ekwiwalent plastyczny, dekoracyjny, od- powiadaj�ce im pi�kno" - pisa� krytyk Aurier. Do grupy tej nale�eli: M. Denis (Walka Jakuba z Anio�em, 1892; Raj 1912), P. Ranson, P. Bonnard, G. La- combe, K.X. Roussel i E. Vuillard. Poza tematyk� religijn� malowali oni sceny z �ycia osobistego, rodzinnego. Nabot, mieszkaniec doliny Jizreel; od- m�wi� sprzedania swojej winnicy kr�lo- wi Izraela Achabowi. Kr�lowa Ize- bel kaza�a go ukamienowa� na podsta- wie fa�szywego oskar�enia jako blu�nierc�, a Achab m�g� w ten spos�b zagarn�� je- go winnic�. Prorok Eliasz przepowiedzia� Achabowi zag�ad� jego domu (rodu), jako kar� za t� niesprawiedliwo�� (I Krl 21). Nabuchodonozor II, kr�l babilo�ski (605-562 p.n.e.); doprowadzi� pa�stwo nowobabilo�skie do szczytu pot�gi. W 605 p.n.e. pokona� w bitwie pod Kar- kemisz wojska faraona imieniem Ne- cho II, nast�pnie podbi� Syri� i Palestyn�. W 601 p.n.e. chc�c st�umi� bunt kr�la Ju- dy Jojakima (2 Kr124) spustoszy� ziemi� Judy i oblega� Jerozolim�, kt�ra musia�a si� podda�. Nowy kr�l, Jojakin, syn Jojaki- ma, zosta� uprowadzony do niewoli babi- lo�skiej, a wraz z nim wszyscy znaczniej- si mieszka�cy. Wuj Jojakina, Sedecjasz, kt�ry zosta� po nim osadzony na tronie, zbuntowa� si� przeciw Nabuchodonozo- rowi II i ten w 588 p.n.e. rozpocz�� po- nownie obl�enie Jerozolimy. W 587 p.n.e Jerozolima zosta�a zdobyta i spl�drowa- na, a ludno�� uprowadzona do niewoli (2 Krl 25). W 582 p.n.e. mia�o miejsce trzecie uprowadzenie. W 574 p.n.e. Na- buchodonozor II zdoby� Tyr i podj�� wy- praw� przeciw Egiptowi (Ez 26,7). Jest to typ kr�la pot�nego, o cechach tyrana. Nabuchodonozor II by� wielkim budowni- czym, rozbudowa� Babilon, otoczy� go po- tr�jnymi murami, wzni�s� pa�ace, �wi�ty- nie, s�awn� bram� Isztar, czyni�c ze stoli- cy najwi�ksze miasto �wczesnego �wiata. Lit. R. Garnier Les Lizes (1583, �yd�wki), tragedia; babilo�ski despota ka�e mordowa� ksi���t i dzieci Hebrajczyk�w. Rozkazuje wy�u- pi� oczy kr�lowi Judy, Sedecjaszowi. Muz. G. Verdi Nabuchodonozor (1842), opera. nadzieja. Bezgraniczne zaufanie do Bo- ga, kt�ry dotrzymuje obietnic danych lu- dowi podczas zawierania kolejnych przy- mierzy. Ta nadzieja Izraela koncentrowa�a si� stopniowo na przyj�ciu Mesjasza, kt�ry ostatecznie wyzwoli lud i rozpocznie er� powszechnego pokoju. W epoce Macha- beusz�w pojawi�a si�, zrodzona z wiary m�czennik�w, nadzieja indywidualnego zmartwychwstania po �mierci, po kt�rej nast�pi szcz�liwe �ycie, znacznie r�ni�ce si� od �ycia w szeolu. W oczach chrze�ci- jan przyj�cie Jezusa, Mesjasza i jedynego Syna Bo�ego, Zmartwychwsta�ego spo- �r�d umar�ych, Zbawiciela �wiata, wype�- ni�o, a nawet przeros�o oczekiwania Izra- ela. Przedmiotem ich nadziei sta�o si� uczestnictwo w Jego Zmartwychwstaniu i ostateczne nastanie Kr�lestwa Bo�ego. Nadzieja przedstawiana jest cz�sto pod postaci� kobiety, obok dw�ch jej towarzy- szek: Wiary i Mi�o�ci. Tworz� one trzy cnoty zw. Boskimi lub teologicznymi, do- tycz� bowiem samego Boga. Lit. Nadzieja religijna - nadzieja �yd�w zada- j�cych pytania Bogu, buntuj�cych si� przeciw Niemu, �a�uj�cych i na nowo maj�cych nadzie- j� na przestrzeni ca�ej swej historii. Tak wi�c w Dziejach Tewi mleczarza Szolema Alejchema (1901, wyd. pol. 1960) ubogi mleczarz Tewi m�wi sam do siebie: "Najwa�niejsza ze wszyst- kiego jest nadzieja, �yd musi mie� nadzie- j�, jeszcze raz mie� nadziej�, i wci�� mie� na- dziej�". Nadzieja chrze�cijan, kt�r� wys�awia m.in. Ch. P�guy w Le Porche du mystere de la deuxi�me vertu (1911, Portyk misterium dru- giej cnoty) budzi podziw samego Boga, "Ta ma�a nadzieja, kt�ra ma wygl�d takiego sobie nic. Ta ma�a moja c�rka, nadzieja. Nie�mier- telna" [t�um. B. Ostrom�cki]. Nadzieja deistyczna V. Hugo w Les Contempla- tions (1856, Rozmy�lania), "To, co m�wi� Usta Cienia" przybiera wymiar kosmiczny: "Miejcie nadziej�, miejcie nadziej�, miejcie na- dziej�, nieszcz�nicy! B�g to wielki mi�o�nik; a globy, otwieraj�c swe pos�pne �renice na nie- sko�czono�� wiecznej jutrzenki. Powoli si� ob- racaj�". Beznadziejno�� - W Mystere de la Passion (XV w., Misterium M�ki Pa�skiej) A. Gr�bana Beznadziejno�� jest postaci� alegoryczn�, przy- by�� z "g��bin piek�a", gdy� beznadziejno�� otacza ludzi murem nie do przebycia i nie dopuszcza do nich wyzwole�czego dzia�ania skruchy. Najwy�szy, tytu� Boga, cz�sto wyst�pu- j�cy w psalmach. Elion, b�stwo kananej- skie zosta�o uto�samione z Bogiem Abra- hama. W Ksi�dze Rodzaju Melchizedek, kap�an Boga Eliona (Najwy�szego), b�ogo- s�awii Abrahama przez "Boga Najwy�sze- go, Stw�rc� nieba i ziemi"(Rdz 14,19). Okre�lenia "Najwy�szy" i "Wieczny" wy- ra�aj� transcendencj� i moc Boga. Zob.: Adonaj; El; Eloah. na�o�enie r�k, symboliczny gest, kt�ry w swym podstawowym znaczeniu biblij- nym oznacza� b�ogos�awie�stwo (Hbr 6,2). Na�o�enie r�k stwarza�o szczeg�ln� rela- cj� mi�dzy tym, kto b�ogos�awie�stwa udziela�, a tym, kt�ry je przyjmowa�. Mo- g�o by� gestem zwyczajnego b�ogos�awie�- stwa, przez kt�re np. Jakub adoptowa� i b�ogos�awi� syn�w J�zefa, a tak�e sposo- bem uzdrawiania chorych lub przekazywa- nia Ducha �wi�tego ochrzczonym. Przez na�o�enie r�k mo�na by�o obj�� co� w po- siadanie. Poprzez ten gest byli konsekro- wani, czyli otrzymali �wi�cenia ci, kt�rzy byli przeznaczeni do funkcji szczeg�lnych, a wi�c lewici - s�udzy Bo�y (Lb 8,10), Jo- zue - w�dz spo�eczno�ci Izraela (Lb 27,18), Barnaba i Pawe� - wys�ani z misj� (Dz 13,3). Ko�ci� katolicki przej�� ten gest przy udzielaniu �wi�ce� diakonom i kap�anom. Zob. sakrament. namaszczenie - namaszczony, czyn- no�� polegaj�ca na naznaczeniu (polaniu) oliw� przedmiotu (np. naczynia kultu) lub g�owy osoby przeznaczonej do pe�nienia szczeg�lnej funkcji (np. kap�ana czy kr�- la). Tak wi�c Samuel nama�ci� Da- wida przeznaczonego na to, aby by� kr�- lem (1 Sm 16), nadaj�c mu przez to cha- rakter sakralny. Namaszczenie krzy�mem - mieszanin� oliwy i substancji aromatycz- nych (Wj 30,22-25), by�o zastrze�one dla kap�an�w i przedmiot�w kultu, zw�asz- Cza O�tarzy ofiarnych (W' 29,36). Posta� kr�la - pomaza�ca albo Mesjasza stopnio- wo nabra�a w relig�� Izraela pierwszorz�d- nego znaczenia. Czynno�� namaszczania jest zachowana w niekt�rych sakramen- tach chrze�cijan: chrzest, bierzmowanie i namaszczenie chorych, czyli sakrament chorych. Zob.: Chrystus; Mesjasz; sakra- ment. Ikon. Namaszczenie Dawida, synagoga w Dura Europos (III w.). nard, wonny olejek, kt�rym Maria na- ma�ci�a Jezusowi g�ow� podczas posi�ku w domu Szymona Tr�dowatego w Beta- n��. Chodzi zapewne o wyci�g z ro�li- ny nard pochodz�cej z Ind�� (Mt 2 ,66 Mk 14,3). narodziny [�ac. nativitas = narodzenie], upami�tnienie narodzin Jezusa, opowie- dzianych przez �ukasza (�k 2,1-7) i usta- lonych na okres przesilenia zimowego ( Bo�e Narodzenie). "Narodzinami" nazywa si� tak�e ka�dy obraz przedstawia- j�cy narodzenie Jezusa. Lit. �wi�ty Jan od Krzy�a Poezje (XVI w., wyd. pol. Dzie�a, t. 4 1943), "Narodziny": ra- do�� cz�owieka i �zy Boga. , Ikon. Narodziny: G. Pisano, ambona w kate- drze San Andrea (1301, Pistoia); Mistrz z Fl�malle (ok. 1432, Dijon); Mistrz z Moulins (1475, Autun). Correggio �wi�ta noc (1522, Drezno). A. Altdorfer �wi�ta noc (1520, Ber- lin). G. de La Tour Narodzenie (1640, Ren- nes). P. Gauguin Narodziny Chrystusa (1896, Monachium). � J. Szczepkowski Kapliczka Bo- �ego Narodzenia, rze�biony o�tarz (1925, Mu- zeum Narodowe, Warszawa). Zob. te�: M�dr- cy ze Wschodu; pasterz. Natan [hebr. natanjahu = Jahwe da�], prorok z czas�w kr�la Dawida. Natan by� doradc� Dawida od czasu obj�cia przez niego rz�d�w w Jerozolimie. W rzw. przepowiedni Natana kr�l otrzyma� przez proroka rozkaz od Boga, aby sam nie ko�- czy� budowy �wi�tyni, zadanie to jest bo- wiem zastrze�one dla jego syna Salomona. Dynastia Dawida ma zapewnion� trwa�o�� ; (2 Sm 7,1-17). Natan surowo zgani� kr�la za jego cudzo- ��stwo z Batszeb� i za spowodowanie nie- winnej �mierci jej m�a Uriasza oraz prze- ! powiedzia� mu �mier� dziecka, kt�re mia�a urodzi� Batszeba (2 Sm 12,13). U�wiado- mi� Dawidowi, �e B�g upodoba� sobie Salomona i mimo rywalizacji zdo�a� za- pewni� mu sukcesj� tronu po Dawidzie (1 Krl 1,11-40). Natanael [hebr. netanel = B�g da�], ucze� Jezusa pochodz�cy z Kany Galilej- skiej. Wymieniony jest dwukrotnie w Ewangel�� wed�ug �w. Jana ( 1,45; 21,2). W obu wypadkach daje on wyraz swojego entuzjastycznego, m�odzie�czego przywi�- zania do Jezusa. Lit. Z pewno�ci� nie przypadkowo A. Gide w Pokarmach ziemskich (1897, wyd. pol. 1981) nada� imi� Natanael swemu m�odemu ucznio- wi, kt�remu chce wpoi� "gorliwo�� i zapa�". Nawiedzenie, wizyta, kt�r� Maryja z�o- �y�a swej krewnej El�biecie (�k 1,40-42), kiedy dowiedzia�a si�, �e spodziewa si� ona dziecka. Ikon. Tympanon w La-Charit�-sur-Loire (XII w.). Scena zbiorowa, rze�ba w katedrze w Reims (XIII w.). Tapiserie w Notre-Dame de Beaune (XV w.). R. Ghirlandaio, fresk w Santa Maria Novella (Florencja) i obraz w Pary�u (1491). C. Giaquinto (1762, Mont- real). O. Zadkine Nawiedzenie, rze�ba w br�zie (1963, Pary�). Nazaret [hebr. nacrat lub naceret; necer = latoro�l], miejscowo�� w G�rnej Galilei, w kt�rej wychowa� si� Jezus. Galile�, sze- roko otwart� na wp�ywy poga�skie, w�a- dze jerozolimskie traktowa�y z pogard�. Tote� okre�lenie "Jezus Nazarejczyk" (Mt 26,71) albo "Galilejczyk" (Mt 26,69) ma odcie� pogardliwy. Jego uczniowie nazy- wani byli "nazarejczykami" w �wiecie se- mickim (Dz 24,5), podczas gdy w �wiecie gr.-rzym. dominowa�o okre�lenie "chrze- �cijanie" (od imienia Chrystus). Lit. � R....
waldiizet