Szok_po_przrzybyciu _bogow.pdf

Książka powstała przy współpracy Ulricha Dopatki z Zurychu

Tytui oryginału: Der Gótter-Schock

Projekt okładki: Studio Grafiki Komputerowej Wydawnictwa Prokop

Redakcja i redakcja techniczna: Krzysztof Pruski

Źródła ilustracji kolorowych: 8 (fot.), 10, 13 — Rudolf Eckhardt, Berlin; 8 (rys.)

__ Helenę Gerov, Wien; 14, 17 — Constantin Film, Miinchen; 19, 20, 24

— Heinrich Gerhard Franz; 25, 26 — G. Mossay/SOFAM, IPC, Bruxelles

Źródla ilustracji czarno-bialych: s. 32 — Frank Hurley; s. 51 — arch. Ulricha

Dopatki, Zurich; s. 124 — Ralf Lange, Zuchwil;

Pozostałe zdjęcia i ilustracje pochodzą z archiwum Autora

Wstęp

Drodzy Czytelnicy!

Lektura tej książki jest jak podróż w czasie. Jej początki sięgają 1492

roku, kiedy na horyzoncie pojawił się Krzysztof Kolumb — a prowadzi

w zamierzchłą, mglistą przeszłość, w czasy naszych najdawniejszych

przodków. Docieramy do epoki, w której z nieba zstępowali "bogowie"

i nauczali. Kim byli ci nauczyciele? Skąd przybyli? Opuścili nas na

zawsze, czy może ich potomkowie wrócą w dzisiejszych czasach?

Czy człowiek współczesny znów stanął wobec tajemnic znanych ze

starych przekazów? Jak zachować się wobec fenomenów UFO i istot

z Kosmosu? Czy wśród planetoid — gdzieś między Marsem a Jowiszem

— przemyka wielki międzygwiezdny statek kosmiczny? Czy ludzie są

ślepi? Czy nie chcemy widzieć, co dzieje się wokół nas?

Moja podróż w czasie, prowadząca w rejony tajemniczych spotkań,

nie byłaby możliwa bez pomocy pana Ulricha Dopatki. Pan Dopatka

był wieloletnim wicedyrektorem Biblioteki Uniwersyteckiej Zii-

rich-Irchel. Ma nos badacza — a do tego cechuje go mrówcza

pracowitość, niezbędna przy wyszukiwaniu niezliczonych źródeł pisa-

nych oraz ikonograficznych, które dzięki niemu mogłem wykorzystać

w tej książce. Serdecznie mu za to dziękuję.

A państwu, Drodzy Czytelnicy, życzę emocjonującej podróży w prze-

szłość, w teraźniejszość i w przyszłość.

ISBN 83-86096-02-0

Skład: Wydawnictwo Prokop

Komputerowe przetworzenie i łamanie tekstu: „Iskra", Warszawa

Druk i oprawa: Lubelskie Zakłady Graficzne

Wydawnictwo Prokop, Warszawa 1994

Wydanie I, nakład I: 40 tyś. egz.

Wasz

Erich von Daniken

CH-4532 Feldbrunnen

14 kwietnia 1992

ląd wytaczały się typy z tonsurami i bez. Jedni obuci, inni boso. Paru

kompanów, pachnących raczej niemiło, miało na sobie koszule w wielką

kratę, inni świecili jasnobrązową skórą nagich torsów, jeszcze inni mimo

upału mieli na głowach żelazne hełmy. Oczywiście wszyscy wzięli na ląd

noże, sztylety, strzelby — gromada doprawdy godna respektu.

Nawiasem mówiąc dziwne, że na widok tej nieokrzesanej bandy

Indianie nie uciekli gdzie pieprz rośnie. Zwyciężyło jednak zafas-

cynowanie obcymi. Poza tym Kolumb i jego oficerowie rozdawali

dzikim wspaniałe prezenty: tanie czerwone czapeczki, bezwartościowe

szklane paciorki, liche lusterka, jakieś grzebyki i „inne przedmioty

pośledniej wartości, które oni za godne ceny najwyższej uważali" [1].

Tubylcy z szacunkiem obdarzyli te śmiecie słowem turey, co znaczy

— niebo.

Przekonujący przykład cudu, dzięki któremu Kolumb robił z Indian

idiotów, miał miejsce dwa i pół miesiąca później. 26 grudnia 1492 roku

Kolumb i jego ludzie byli bohaterami święta, celebrowanego przez

odważnego do szaleństwa wodza Guacanagari z Haiti. Na powitanie

Kolumb podarował mu koszulę, parę spodni i parę rękawiczek. „Kiedy

myślał, że tego nie widzę, gapił się z zachwytem na rękawiczki"

— zapisał Kolumb [2]. Indiański książę Guacanagari był zapewne

wówczas najszczęśliwszym dzieckiem na całym szerokim świecie, bo po

zakończeniu uroczystości marynarze zauważyli, jak paraduje po brzegu

z dumnie wypiętą piersią i błogim uśmiechem. Oczywiście ubrany

w śmieszne pludry! Nim to jednak nastąpiło, Kolumb zademonstrował

swoją „boską" władzę: „Kazałem wypalić z bombardy i ze strzelby.

Indianie padli na twarz, usłyszawszy huk wystrzałów. Upłynęła dłuższa

chwila, nim odważyli się poruszyć". [2]

Znamy opis jednej strony — Kolumba. Jak wyglądałaby po stuleciach

relacja z takiego zdarzenia, gdyby napisali ją Indianie?

I. Ludzcy bogowie

Zabawne w historii jest to,

że się zdarzyła.

Peter Bamm (1879-1975)

„Ujrzeliśmy dwie czy trzy osady, lud tubylczy coś do nas wołał,

dziękując Bogu. Paru tubylców przyniosło wodę, inni jedzenie. [...]

Zrozumieliśmy, że pytają, czy przybywamy z nieba." [1]

Tymi słowami syn Krzysztofa Kolumba uwiecznił pierwsze spotkanie

swojego słynnego ojca z „dzikusami". 12 października 1492 roku, po

trwającej 33 dni podróży, Kolumb wyszedł na ląd na San Salvador,

jednej z wysp Bahama. Oszołomieni i zdumieni w najwyższym stopniu

tubylcy nie pojmowali, co się stało. Już po pierwszym zetknięciu

z białymi nadzy Indianie o skórze koloru kawy zbiegli się zewsząd na

miejsce lądowania przybyszy. Tam ujrzeli ceremonię niepojętą. Ko-

lumb, kapitanowie i oficerowie dwóch mniejszych statków flotylli,

„Pinty" i „Nini", mieli na sobie przepyszne stroje. Byli ubrani

w granatowe i ciemnoczerwone aksamitne kaftany z białymi walońskimi

kryzami, pludry, fioletowe jedwabne pończochy, szerokie pasy nabijane

srebrem — na to była narzucona pelerynka hiszpańskiej kawalerii

dworskiej. Sam Kolumb — potwierdzone — miał kapelusz z szerokim

rondem, z którego zwieszały się pozłacane ozdoby. W jednej ręce

trzymał sztylet, w drugiej — sztandar królewski. Towarzyszący mu

oficerowie zatknęli dumnie w ziemi Nowego Świata flagi z literami „F"

oraz „I" — od imion pary królewskiej — Ferdynanda i Izabeli

Hiszpańskiej. Potem ze statku wygramoliło się dwóch brodatych

mnichów w brązowych habitach, niosących krzyż, który wbili obok

chorągwi królewskich. Na koniec do grupki dołączyła część załóg

— zawadiaki w pstrokatych ubraniach. Jedni brodaci, inni ogoleni. Na

Pompa i bluff

Ledwie trzydzieści lat później, w 1519 roku, niechlubny spektakl

powtórzył się, przybierając jednak tragiczny charakter. U wybrzeży

Meksyku pojawiło się 11 statków pod dowództwem Hernana Cortesa.

Miały na pokładzie 100 marynarzy i 508 żołnierzy — wśród nich 32

kuszników i 13 muszkieterów. Wiozły też 16 koni z prawdziwie

rycerskimi rzędami. Montezuma, bogaty władca dalekiej Wyżyny

Meksykańskiej, od dawna wiedział od swoich informatorów, co dzieje

się na wybrzeżu. Posłańcy, których posłał do Hiszpanów, ucałowali

Wysłannicy indiańskiego plemienia Tlaxcalteków proszą Cortesa o pokój (rys. z natury

Lienzo de Tlaxcala)

Trochę pompy, trochę hałasu, trochę techniki niezrozumiałej dla

tubylców — i ciemne dzikusy zaczynają okazywać przybyszom najwyż-

szy szacunek. W niedalekiej Ameryce Południowej panuje wtedy Inka

Atahualpa, który wygrał właśnie decydującą bitwę przeciw przyrod-

niemu bratu Huascarowi. Teraz Atahualpa jest jedynowładcą, może

rządzić ogromnym inkaskim imperium bez opozycji politycznej. Ale

Atahualpa nie jest do końca szczęśliwy, bo informatorzy donieśli mu

o dziwnych „pływających zamkach" u wybrzeży. „Zamkami" były

hiszpańskie okręty, posuwające się od Panamy na południe.

Już dwa lata po Cortesie, 13 maja 1531 roku, Hiszpan Francisco

Pizarro wraz z niewielkim oddziałem wylądował w Tumbez, porcie na

wybrzeżach dzisiejszego Peru. Ówczesny Neil Armstrong, który zrobił

pierwszy krok wprawdzie nie na Księżycu, ale bądź co bądź był

pierwszym białym człowiekiem na kontynencie amerykańskim, na-

zywał się Pedro de Candida i był z zawodu sztukatorem. Był postaw-

nym mężczyzną. Podczas swojego historycznego występu Seńor

Pedro nosił „kolczugę sięgającą do kolan", bo obawiał się ukrytych

łuczników. W lewym ręku miał tarczę nabijaną srebrem, w pra-

wym zaś szeroki miecz. Nawet tresowany jaguar nie odważyłby się

napaść na tę świetlistą postać. Postać jakby żywcem przeniesioną

z odległego królestwa niebieskiego! Indianie byli zdumieni do tego

stopnia, że uznali senora za „Syna Słońca". Z ochotą i w pokorze

pokazywano mu świątynie i świętości - - był jak bóg przeprowa-

Delegacja władcy Azteków wchodzi na pokład okrętu Cortesa (rys. z natury Lienzo de

Tlaxcala)

z czcią drewno statków. Przynieśli dary, w istocie przeznaczone dla boga

Quetzalcoatla: kosztowne szaty i ozdoby ze szczerego złota. „Bóg

Cortes" odwdzięczył się paciorkami, które posłańcy Montezumy uznali

za „niebiańskie kamienie szlachetne". Podobnie jak Kolumb kazał

wypalić z armaty — delegacja Indian „padła jak martwa na ziemię" [3].

Kiedy wstrząśnięci posłańcy powrócili do swojego władcy, złożono

rytualną ofiarę z jeńców — dopiero potem posłańcy mogli przekazać

swoją wstrząsającą opowieść... Montezuma słuchał zafascynowany

i „zdumiało go, gdy usłyszał o armatach, szczególnie o ich huku,

rozbijającym uszy, smrodzie prochu i ogniu wylatującym z lufy oraz

o sile kuli, rozszarpującej drzewa" [3]. Straszna zdała się Montezumie

relacja posłańców o „zbrojach, pancernych koszulkach, hełmach bojo-

wych, mieczach, kuszach, arkebuzach i lancach, przede wszystkim

wszakże o koniach i ich wielkości". „I o tym, jak jeździli na nich

Hiszpanie w zbroi, i że widać im było tylko twarz, a twarze mieli białe

a oczy szaroniebieskie, rude włosy i długie brody, i że byli też pośród

nich czarnoskórzy z kręconymi włosami" [3]. Montezuma i najwyżsi

kapłani potraktowali prezenty od Cortesa jak relikwie. Parę próbek

jedzenia położono w najważniejszej świątyni na kamieniu, na którym

wykrwawiano serca, składane na ofiarę bogom [4].

dzający inspekcję swojego królestwa. „Prowadzono go z jednego po-

mieszczenia do drugiego, od skarbu do skarbu, a pokazano mu nawet

mieszkanie jego brata, Inki". [5]

Przebiegły Francisco Pizarro w jednej chwili wyczuł sytuację. Wie-

dział, jak poszło jego ziomkom — Cortesowi i Kolumbowi. Tylko

szkoda, że Montezuma w Meksyku i Atahualpa w Peru nie mieli

telefonów. Ze 106 pieszymi i 62 jeźdźcami Pizarro nie miałby żadnych

szans w walce ze zdyscyplinowaną, wielką armią Inków. Ale los chciał

inaczej.

Atahualpa panował na Wyżynie Peruwiańskiej podobnie jak faraon

w Egipcie. Dla poddanych był bogiem, Synem Słońca, bezpośrednim

potomkiem „Synów Słońca". Wedle starej legendy bóg-stwórca Tiki

Wirakocza, który opuścił Ziemię przed dawnymi czasy, miał kiedyś

powrócić. Nawet ojciec Atahualpy, XI Inka Huayna Capac, przepowie-

dział, iż „Wirakoczowie" powrócą i spowodują zmierzch królestwa.

Jakby tego nie było dosyć, posągi zagadkowego Wirakoczy przed-

stawiają go pod postacią istoty z brodą [6]. Nie ma się więc co dziwić, że

obwieszonego łańcuchami mistrza sztukatorskiego Pedra de Candidę

Inkowie uznali z podziwem za posłańca „Syna Słońca", sądząc zarazem,

że jego dowódca, Francisco Pizarro, jest wyczekiwanym Wirakocza we

własnej osobie.

Ta osobliwa wiara w „bogów", których powrotu „z nieba" albo „ze

stron dalekich" oczekiwano, jest typowa dla wielu dawnych kultur.

Kiedy admirał holenderski Jakob Roggeveen w Wielką Sobotę 1722

roku odkrył Wyspę Wielkanocną, jakiś mężczyzna wypłynął mu na

spotkanie w łodzi wiosłowej trzy kilometry od brzegu. Holendrzy

podjęli samotnika, ten zaś padł z czcią na klepki pokładu. Admirał

Roggeveen okrążając wysepkę zdumiał się zapewne widząc setki

patrzących tępo w morze kamiennych olbrzymów o wielkich, lśniących

oczach i potężnych, rdzawoczerwonych kapeluszach na głowach —jak-

by czekających na czyjeś przybycie. Roggeveen nie dobił do wyspy

z obawy przed rafami, stanął u jej wybrzeży na kotwicy, a dziwnemu

wioślarzowi darował trzy sztuki odzieży. Tubylcowi pomyliły się

nogawki z rękawami. Nie wiedział, co począć z ubraniem. Gdy ma-

rynarze dali mu do rąk nóż i widelec i zrobili ruch, jakby wkładali coś

sobie do ust, wywrócił oczy i ugryzł widelec. Wyspiarzowi tak bardzo

podobało się na pokładzie, że chciał zostać wśród „bogów". Roggeveen

i jego oficerowie musieli odegrać regularną pantomimę a w końcu

przemocą pozbyć się tubylca. Niebawem zachwycony tłum wyspiarzy

zaczął szturmować statek. Myśląc że są w niebezpieczeństwie, Holend-

rzy dobyli noży. Polała się krew, padły strzały.

Dzień później 150 ludzi odważyło się wyjść na brzeg. Wstrząśnięta

ludność otoczyła przybyszy i obsypała prezentami wszelkiego rodzaju.

Holendrzy znów wyrwali się z niemiłego okrążenia przy pomocy noży

i broni palnej. Tłum pierzchnął, a „zmieszanie tych ludzi było nader

wielkie" [7]. Wyspiarze padali przed Holendrami na ziemię, a gdy chcieli

znów się poruszyć, odczołgiwali się do tyłu, aby zachować bezpieczny

dystans najmniej dziesięciu kroków. Holenderscy „bogowie" zapewnili

sobie szacunek.

Szkoda, że z powodu dwóch straconych kotwic admirał Jakob

Roggeveen kazał odpłynąć nie zbadawszy wyspy. Od tubylców dowie-

działby się zapewne czegoś o dziwnych kamiennych posągach ze

lśniącymi oczami z macicy perłowej i okazałymi kapeluszami na

głowach. A tak po dziś dzień nie wiemy, kogo uwiecznili mieszkańcy

Wyspy Wielkanocnej. Monumentalne posągi o zaciśniętych, wąskich

ustach i poważnych rysach twarzy, przypominających „twarz" robota,

nie wyglądają na wizerunki przedstawicieli żadnego plemienia z regionu

mórz południowych. Kogo tu więc wyobrażono? A może jakiś wiekowy

wyspiarz powiedziałby Holendrom, kim byli mistrzowie, którzy nau-

czyli mieszkańców wysepki dokładnie takiej samej techniki murar-

skiej, jaką na dalekiej wyżynie Peru stosowały preinkaskie plemiona

indiańskie.

Kolejni przybysze odkryli „na południowym wybrzeżu wyspy dom

kultowy na wybrukowanym placu, gdzie czczono bogów, którzy

przybyli na statkach z daleka" [8]. Historyk K. Nevermann uważa za

prawdopodobne, że za „bogów" uznawano admirała Roggeveena i jego

załogę. Możliwe, ale kogo oczekiwali wyspiarze n i m przybył tam

Roggeveen?

W 1767 roku angielski żeglarz Samuel Wallis odkrył w rejonie

południowego Pacyfiku dużą wyspę. Była to Tahiti. Na pozór bez

powodu wyspiarze zaatakowali jego statek. Dwa lata później wylądował

tam francuski odkrywca Louis Antoine de Bougainville. Wyspiarze

przyjęli go nader serdecznie. Mężczyzn dotykano z czcią, najodważniej-

si tubylcy próbowali nawet zobaczyć, co nieznane istoty mają pod

ubraniem. Powód tej zmiany nie jest znany. Może angielski statek miał

jakiś znak, kojarzący się wyspiarzom z diabłem albo innym złem [9].

Tego samego roku, 13 kwietnia 1769, do Tahiti dotarł Anglik, kapitan

Cook. I jego przyjęto z wielką serdecznością i z podziwem. Rozważ-

ny Cook, zachowując ostrożność w kontaktach z tubylcami, zbadał

powody tej egzaltacji. Co się okazało? Pewien starzec udzielił mu

następującej odpowiedzi: Uważa się go za przybyłego z powrotem boga

Rongo [10].

27 marca 1777 statki Cooka zbliżały się powoli do Mangai. Wy-

spiarze, którzy nigdy w życiu nie widzieli lodzi bez wioseł i przeciwwagi,

wylegli wzburzeni z bronią na brzeg. Nagle wodza „oświeciło" i zawołał

do tłumu: „To wielki bóg Motoro, przybywający z wizyty na Yatei". [8]

Świadkiem tajemniczego zachowania tubylców był Cook w 1779 r. na

Hawajach. Miejscowy dostojnik wszedł na pokład „Resolution" i przy-

stroił Jamesa Cooka czerwoną peleryną. O co chodziło? Mieszkańcy

Hawajów uznali Cooka za wracającego bohatera Rono czy Lobo, który

kiedyś opuścił wyspę a potem stał się bogiem [11].

Chociaż tubylcy zamordowali później Cooka, jego przybycie spowo-

dowało powstanie nowego kultu. Berlińskie Museum fur Yólkerkun-

de eksponuje pod numerem VI 7287 kamiennego boga z Hawajów,

mającego typowo europejską kryzę i perukę. Bóg określany mianem

„Kii akua pohaku" nie jest zdaniem etnologa Karla R. Wernharta

nikim innym, jak postacią ewangelickiego duchownego z XVIII wieku

[12]. Podobnie ubrany chodził też James Cook.

Nawet jeśli Cook — jakiś duchowny — awansował w pamięci

tubylców do godności „boga", pozostaje faktem, że ludy te przed

przybyciem białych czciły jakieś bóstwo, oczekując jego powrotu.

Odkrywcy z minionych stuleci nie byli w żadnym razie bogami

oryginalnymi. Jest na to przykładów bez liku.

W dalszej części relacji Alvise da Cadamosto dziwi się tubylcom,

którzy „ujrzawszy żaglowce sądzili, że to wielkie morskie ptaki z białymi

skrzydłami, które zleciały się tu z jakichś dziwnych rejonów. Kiedy

przed rzuceniem kotwicy zwijano żagle, niektórzy tubylcy myśleli, że [...]

statki to ryby. Inni zaś powiadali, że to duchy [...], których należy się

obawiać. Powodem tych poglądów był fakt, że karawele pojawiały się

w krótkim czasie w wielu miejscach, a ich załogi rozpoczynały walkę

przede wszystkim nocą" [13].

Podobnie jak Kolumb i Cortes również Cadamosto straszył tubylców

strzałami z armat. Ci zaś uważali „bombardy karaweli za dzieło diabła".

Nawet lanie świecy czyniło z Cadamosta w oczach Murzynów „czaro-

dzieja białych ludzi". Gdy zaś jeden z marynarzy zagrał na kobzie,

tubylcy uznali czołobitnie, że „rzecz ta" jest boskim instrumentem,

„uczynionym rękoma własnymi przez samego boga, bo tak słodko

śpiewa wieloma głosami" [14].

Biedny świat postawiony na głowie! Cześć oddawano rabusiom

i najeźdźcom. Ale tubylcy prędko spostrzegli swój błąd. To pewnie

tam-tamy przekazały wieść, że „czarodziej białych ludzi" jest wszyst-

kim, tylko nie świętym. W ujściu strumienia Gambia na karawele

Cadamostosa posypały się strzały. Ostrzeliwanie zdumionych Europej-

czyków prowadzono prawie bez przerwy z 15 łodzi, a w każdej siedziało

dziesięciu ludzi. Cadamosto przywrócił spokój strzelając z armaty.

Kamienna kula wpadła z sykiem do wody pośród łodzi. Tubylcy

wznieśli wiosła i patrzyli na statek jak na zjawisko nadprzyrodzone.

Kiedy ucichło echo wystrzału, ciemnoskórzy na powrót nabrali

odwagi. Cadamosto wiedział, że nie może się ugiąć, bo straci respekt.

Dał ognia z całej burty. Do zdumionych i osłupiałych tubylców celowali

też kusznicy i muszkieterzy. Woda wzburzyła się od kuł, łodzie

przewracały się i rozpadały, krzyki przerażenia uciekających i rannych

tubylców odbijały się echem od bliskiego wybrzeża. Ciemnoskórzy

porzucili wszelką nadzieję, zniknęły iluzje — runął ich świat. Czy był to

biały „bóg", czy biały „diabeł" — jeden wart drugiego w swoim

brutalnym szaleństwie.

Przykładów na to, że biali najeźdźcy niszczyli bez litości wszystko, co

nie zgadzało się z ich religią bądź stało na przeszkodzie zdobyciu złota,

jest mnóstwo. Pisałem już o tym [15]. Teraz chciałbym przede wszystkim

ukazać rodzaje zachowań „prymitywów" w zetknięciu z nowoczesną

techniką. Szkolnym przykładem naiwnego zachwytu spowodowanego

pojawieniem się obcych „bogów" może być to. co przeżył Portugalczyk

Pedro Alvarez Cabral na wybrzeżach dzisiejszej Brazylii. Cabral wy-

ruszył w podróż 9 marca 1500 roku w 13 karawel. Jego celem było

Błyskawicą i grzmotem

Najbliżej Europy leży Afryka. W podróże morskie wyruszali już

Fenicjanie, Grecy i Rzymianie. Niestety na pokładach ich statków nie

było etnografów. Nie znamy więc pierwszych reakcji na kontakty

między różnymi kulturami. Wiarygodne opisy pojawiają się dopiero

w XV w. W 1436 roku Portugalczyk Alfonso Goncales Balsaya

pożeglował na południe. Pięć lat później podążył za nim jego ziomek

Antao Goncalves, a w 1446 roku kapitan Nuno Tristao. Wszyscy

przywieźli do Portugalii murzyńskich niewolników, którzy na pewno nie

weszli na pokład dobrowolnie! [13]

W 1456 roku genueński żeglarz Alvise da Cadamosto pisał:

„Ci Murzyni zbiegli się, jakbym był jakimś cudownym zjawiskiem.

Zdawało się, że widok chrześcijanina jest dla nich nowym doświad-

czeniem. Nie dziwili się zbytnio mym sukniom i skórze [...] niektórzy

dotykali moich rąk i członków i pocierali skórę rąk zwilżywszy je

uprzednio śliną, dla sprawdzenia, czy biel jest prawdziwa, czy to tylko

farba [...]". [14]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: