Studentom: Agnieszka Surma, Marcelina Wieliczko, Justyna Kozłowska, Iwona Wrześniewska, Paweł Konopka, Zuza Walecko, Anna Syring, Natalia Żak, Iza Kozłowska, Sylwia Buczek, Krzysiek Kociuga, Marcel Grzejszczak, Patrycja Stefan, Magda Kornecka, Sylwia, Lidka i Ania koleżanki z roku, Monika Tkocz, MT Hałupka.
Dziękuję za pomoc w opracowaniu pytań z prawa karnego. Tylko, szkoda, że jest nas tak mało…..
Pyt.1 CO TO JEST PRAWO KARNE?
Prawo karne sensu largo jest to zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.
Prawo karne sensu largo dzieli się wg kryterium przedmiotu regulacji na:
prawo karne materialne, zwane także prawem karnym sensu stricto, będące zespołem przepisów prawnych normujących:
czyny będące przestępstwami,
zasady odpowiedzialności za te czyny
środki prawne stosowane wobec ich sprawców,
prawo karne procesowe, określane także jako prawo karne formalne, będące zespołem przepisów prawnych normujących postępowanie w sprawach o czyny zabronione przez prawo karne materialne,
prawo karne wykonawcze będące zespołem przepisów prawnych normujących wykonywanie:
kar,
środków karnych i zabezpieczających oraz
innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych,
Z prawem karnym związane blisko jest prawo nieletnich, formułuje zasady postępowania z nieletnimi sprawcami czynów karalnych. Jednak nie należy ono do prawa karnego, ponieważ czyny popełniane przez nieletnich co do zasady nie stanowią przestępstw, a odpowiedzialność za nie ma charakteru odpowiedzialności karnej. Podobnie bliską prawu karnemu, jednak różną od niego gałęzią prawa jest prawo wykroczeń.
Prawo karne bywa również dzielone wg kryterium zakresu zastosowania na:
- prawo karne powszechne zawierające normy dotyczące wszystkich dziedzin życia społecznego oraz wszystkich osób
oraz
- prawo karne indywidualne (prawo karne specjalne), zwane również szczególnym, zawierające normy chroniące szczególną sferę interesów (prawo karne skarbowe) lub dotyczące szczególnej grupy osób (prawo karne wojskowe).
Podstawowymi źródłami aktualnie obowiązującego w Polsce pisanego prawa karnego są ustawy: Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego, Kodeks karny wykonawczy. Z kolei najważniejszym aktem regulującym prawo karne skarbowe jest ustawa Kodeks karny skarbowy.
Ze względu na wagę zabronionych czynów prawo karne możemy podzielić na prawo wykroczeń, zajmujące się czynami o stosunkowo niewielkim stopniu szkodliwości społecznej oraz prawo karne sensu stricto, zajmujące się czynami o większym ładunku szkodliwości społecznej.
W doktrynie wyróżnia się następujące funkcje prawa karnego:
sprawiedliwościową - oznacza zaspokojenie poczucia sprawiedliwości i osoby pokrzywdzonej, i tzw. społecznego poczucia sprawiedliwości;
ochronną - ma na celu ochronę dóbr, mających istotne znaczenie dla rozwoju jednostki i funkcjonowania społeczeństwa, przed atakami osób naruszających normy karne; realizowana jest na płaszczyźnie prewencyjnej, represyjnej i zabezpieczającej;
gwarancyjną - ma zabezpieczać jednostkę przed ingerencją w jej prawa przez władzę pod pretekstem wykonywania funkcji ochronnej.
Pyt. 2 WYMIEŃ I OMÓW PODSTAWOWE FUNKCJE, JAKIE POWINNO SPEŁNIAĆ PRAWO KARNE.
Funkcje:
- zapewnienie realizacji idei sprawiedliwości
w psychice ludzi tkwi głęboko zakorzeniona potrzeba równowagi społecznej wyrażająca się w tym, że złe zachowanie jednostki czy grup społecznych powinno spotkać się z reakcją negatywną, dobre zachowanie powinno zaś być jeśli nie nagradzane, to odbierane z uznaniem. Tej potrzebie czyni zadość prawo karne, które przewiduje kary za poważniejsze naruszenie porządku społecznego.
- ochrona porządku prawnego
polega na tym, że prawo poprzez zagrożenie represją i jej stosowanie stara się zapobiegać przestępczości. Realizując funkcję ochronną, prawo karne nie ogranicza się do operowania tylko represją, ale stosuje też inne środki o charakterze głównie wychowawczym lub leczniczym, które mogą być skuteczne w przeciwdziałaniu przestępczości.
- gwarancje praw człowieka
funkcja gwarancyjna prawa karnego wiąże się z tym, że prawo to operuje najsurowszymi sankcjami, którymi dysponuje ustawodawca. W związku z tym konstrukcja i stosowanie prawa karnego musi zawierać elementy chroniące prawa człowieka przed niewłaściwym stosowaniem jego norm.
- naprawienie krzywdy poniesionej przez ofiarę
Współczesne prawo karne stara się uruchamiać środki służące naprawieniu krzywd poniesionych przez ofiarę. Nie chodzi tylko o satysfakcję płynącą z faktu ukarania sprawcy, ale także o odszkodowanie i zadośćuczynienie.
Współczesne prawo karne kieruje sie zasadą ze odpowiedzialności karnej - jest to konsekwencja popełnienia przez człowieka czynu zabronionego. Podstawą odpowiedzialności nie mogą być - myśli , poglądy człowieka, jego właściwości fizyczne i psychiczne oraz stan niebezpieczeństwa. Karanie za myśli lub poglądy oznaczało by nadmierną ingerencję w sferę wew. człowieka i było by sprzeczne z jednym z podstawowych praw- prawem do posiadania własnych poglądów. Odpowiedzialność może nastąpić gdy pogląd uzewnętrzni sie w czynie lub zamiar przestępstwa jest realizowany. Odpowiedzialność karna może nastąpić tylko wtedy gdy sprawca dopuści sie czynu zabronionego , a wiec czyn jest niezbędną przesłanką odpowiedzialności karnej.
Prawo karne opiera się na zasadzie winy. Odpowiedzialność karną może ponieść wtedy gdy sprawcy z popełnionego czynu można zrobić zarzut. Warunkiem osobistej zarzucalności czynu (czyli winy) jest istnienie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem, Np. w odniesieniu do przestępstw umyślnych aby istniała wieź musi istnieć zamiar popełnienia przestępstwa. Jest to określane jako strona podmiotowa (subiektywna) przestępstwa. Zasadę winy w KK opisuje art.1 par1.
Zasada ta ma swoje odbicie w KK w części szczególnej , która opisuje przestępstwo jako czyn własny sprawcy, a także w przepisach o współsprawstwie , podżeganiu i pomocnictwie.
Zasada odpowiedzialności karnej powinna mieć charakter nie tylko indywidualny ale i osobisty, Tzn., że odpowiedzialności za popełniony czyn nie może przejąć na siebie nikt inny jak tylko sprawca przestępstwa.
Osobisty charakter odpowiedzialności nie oznacza, że w praktyce skutki skazania nie dotkną innych osób niż tylko sprawcy przestępstwa, szczególnie jeżeli chodzi o rodzinę sprawcy. Jest to jednak uboczny , nie zamierzony przez ustawodawcę skutek odpowiedzialności.
Zasada odpowiedzialności indywidualnej polega na tym, że sprawca odpowiada tylko za własne czyny. Jeżeli w popełnieniu przestępstwa brało udział kilka osób, to każda z tych osób ponosi odpowiedzialność tylko za własne czyny. Osoby takiej nie mogą obciążać zachowania pozostałych osób.
Zasada odpowiedzialności osobistej polega na tym, że odpowiedzialności karnej nie może ponieść osoba, która nie jest sprawcą przestępstwa. Karę musi ponieść rzeczywisty sprawca przestępstwa.
Prawo karne musi uwzględniać prawa jednostki i chronić dobra jednostkowe , nie może im dawać jednak absolutnego priorytetu kosztem ochrony interesów państwa i jego organów , interesów ogólnospołecznych czy instytucji społ.
Zgodnie z tą zasadą prawo karne powinno być humanitarne, ludzkie w tym znaczeniu że wymagania przezeń stawiane nie powinny być okrutne , nie powinny wyrządzać zbędnych dolegliwości skazanemu ani go poniżać.
Zasada ta. wynika m.in. z Art 3. Konwencji o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności z 1950r i z art . 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r , w których Polska jest stroną.
Jest to jedna z najważniejszych zasad prawa karnego , jest istotnym składnikiem idei państwa prawa. Ma chronić jednostkę przed arbitralnym posługiwaniem sie represja karna przez organy państwowe. Zasada ta została uroczyście sformułowana w Art 8 Deklaracji o Ochronie Praw Człowieka i Obywatela z 1789r. Uznana została za zawierająca jedno z podstawowych praw człowieka
W polskim prawie zasada ta została sformułowana w art42 Konstytucji RP (" Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten kto dopuścił sie czynu zabronionego przez ustawę obowiązująca w czasie jego popełnienia")
Zasada ta sformułowana jest również w bardziej rozbudowanej formie jako Nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori. Wynikają z niej szczegółowe przesłanki :
- prawo karne musi być prawem pisanym i zwartym w ustawie " nullum crimen sine lege scripta"
- przepisy karne musza opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny "nullum crimen sine lege certa"
- nie dopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzyść oskarżonego
- ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność lub ja zaostrzająca nie może działać wstecz "nullum crimen sine lege praevia - lex retro non agit"
- kara za przestępstwo musi być określona we wcześniej przewidzianej i wydanej ustawie "nulla poena sine lege"
Adresatem tych reguł jest przede wszystkim sędzia rozpatrujący konkretna sprawę , jak również ustawodawca w szczególności jeżeli chodzi o pkt. 1 i 2
Pyt. 8 W JAKI SPOSÓB OKREŚLA SIĘ CZAS POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA I JAKI MA TO WPŁYW NA USTALENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ SPRAWCY?
W kwestii czasu popełnienia przestępstwa należy podkreślić, że jego określenie ma w prawie karnym znaczenie kluczowe. Chodzi przede wszystkim o to, czy czyn był zabroniony przez ustawę karną w czasie jego popełniania, a w wypadku zmiany ustawodawstwa jaką ustawę karną należy zastosować wobec sprawcy (tzw. prawo międzyczasowe). Ustalenie czasu popełniania przestępstwa ma też znaczenie dla stwierdzenia, czy sprawca czynu zabronionego osiągnął wiek odpowiedzialności karnej, który co do zasady wynosi 17 lat, z tym że w przypadku szczególnie ciężkich przestępstw, możliwa jest odpowiedzialność karna po ukończeniu 15 roku życia. W grę może również wchodzić kwestia poczytalności sprawcy, która jest również warunkiem odpowiedzialności. Zgodnie bowiem z przepisami k.k. nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego, choćby przejściowego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem ( z wyjątkiem, gdy stan ten jest wynikiem zawinionego upojenia alkoholowego lub odurzenia środkiem odurzającym).
Kodeks karny w art. 6 § określa, że przestępstwo uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. Regulacja czasu popełnienia przestępstwa, pomimo swej jednoznaczności, nasuwa w praktyce wątpliwości interpretacyjne związane z nietypowymi formami czynu zabronionego. Dotyczy to szczególnie konstrukcji przestępstw wieloczynowych, w których na przestępstwo składa się sekwencja zabronionych zachowań lub ich odmian. Za czas popełnienia przestępstwa przyjmuje się ostatnie ze składających się na przestępstwo zachowań należących do jego istoty. Podobną regułę trzeba zastosować przy ustaleniu czasu popełnienia tzw. przestępstwa ciągłego, polegającego na powtarzających się zamachach na to samo dobro, podjętych w wyniku realizacji tego samego zamiaru. Tu również za czas popełnienia przestępstwa ciągłego uważa się ostatnie zachowanie wchodzące w jego skład.Jeżeli chodzi o przestępstwa polegające na zaniechaniu, za czas popełnienia przestępstwa przyjmuje się ostatni moment, w którym sprawca mógł jeszcze zrealizować ciążący na nim obowiązek. Tę samą regułę stosuje się w wypadku tzw. przestępstw trwałych, które polegają na wywołaniu i utrzymaniu przez pewien czas stanu bezprawnego (np. bezprawne pozbawienie wolności).
Pyt. 9 JEŻELI W CHWILI POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO OBOWIĄZYWAŁA INNA USTAWA KARNA NIŻ W CHWILI ORZEKANIA TO KTÓRĄ Z TYCH DWÓCH USTAW NALEŻY ZASTOSOWAĆ W STOSUNKU DO SPRAWCY I DLACZEGO?
W chwili orzekania obowiązuje inna ustawa niż w czasie popełnienia przestępstwa. Art. 4 KK, mówi, że „stosuje się nową ustawę, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy”. Tak więc podstawową zasadą jest zastosowanie ustawy nowej z uwagi na to, że realizuje ona w sposób pełniejszy aktualną politykę karną. Jednakże można też zastosować ustawę poprzednią jeżeli ona jest względniejsza dla sprawcy. Niedopuszczalne jest zastosowanie części przepisów z ustawy nowej i części z ustawy poprzednio obowiązującej. Jeżeli w tym czasie nastąpiła kilkakrotnie zmiana ustawy to sąd ma obowiązek przeanalizować, która z ustaw będzie względniejsza dla sprawcy.
Pyt. 10 W JAKI SPOSÓB OKREŚLA SIĘ MIEJSCE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA?
Prawo karne przewiduje wiele zasad, które wiążą zastosowanie polskiej ustawy karnej z miejscem popełnienia przestępstwa, obywatelstwem sprawcy i charakterem popełnionego czynu. Zasady te po części mają charakter reguł prawa krajowego (zasada terytorialności), częściowo zaś związane są z międzynarodową współpracą w dziedzinie ścigania i karania sprawców przestępstw.Podstawowe znaczenie w kontekście omawianych zasad ma ustalenie miejsca popełnienia przestępstwa. Chodzi bowiem o to, czy przestępstwo zostało popełnione na terytorium RP, czy za granicą. Jeżeli przestępstwo zostało popełnione na terytorium polskim, ustalenie miejsca popełnienia przestępstwa rozstrzyga praktyczną kwestię, przed jakim sądem sprawa powinna być rozpatrywana. Miejsce popełnienia przestępstwa k.k. określa w art. 6 § 2, zgodnie z którym jest to miejsce:1) Gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany;2) Gdzie skutek przestępny nastąpił (przestępstwo skutkowe);3) Gdzie według zamiaru sprawcy skutek miał nastąpić (usiłowane przestępstwo skutkowe).Wskazana regulacja oznacza, że według ustawy karnej przestępstwo może być popełnione w różnych miejscach (teoria „wszędobylstwa”). Może zatem dojść do konkurencji właściwości miejscowej różnych sądów. W takim wypadku sprawę rozpatruje ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.
Terytorium Polski to obszar ziemi (obszar lądowy) wraz z wodami wewnętrznymi oraz morskie wody przybrzeżne , a także slup powietrza nad nimi i wnętrze ziemi pod nimi. Zgodnie z zasadą terytorialności odpowiedzialności karnej podlega ten kto dopuści sie czynu zabronionego na terytorium polski , chyba ze umowa międzynarodowa w której Polska jest stroną stanowi inaczej. Określenie "polski statek wodny lub powietrzny" stosuje sie do samolotów i statków zarejestrowanych w Polsce. O zakresie działania zasady terytorialności decyduje w stopniu szczególnym miejsce popełnienia przestępstwa. Wg Art 6 par2 KK. przestępstwo uważa sie za popełnione w miejscu gdzie sprawca działał lub zaniechał działania lub w miejscu gdzie skutek czynu nastąpił lub miał nastąpić.
Pyt. 12 CO TO JEST PRZESTĘPSTWO, PRZEDSTAW DFINICJĘ PRZESTĘPSTWA.
PRZESTĘPSTWO - czyn zabroniony , zagrożony groźba kary przez ustawę obowiązująca w czasie jego popełnienia , zawiniony , którego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma
SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ - wskaźnik zagrożenia jakie niesie za sobą popełnienie czyny zabronionego dla danego układu stosunków społecznych , określane przez ustawodawcę poprzez:
- przypisanie danemu przestępstwu rodzaju i wymiaru kary
- sad dokonuje indywidualizacji stopnia społecznej szkodliwości , rozpatrując konkretna sprawę opierając sie o całokształt , biorąc pod uwagę elementy zawarte w art 115 par 2
- rodzaj i charakter naruszonego dobra
- rozmiar wyrządzonej szkody
- sposób i okoliczności popełnienia czynu
- motywacje sprawcy
- wagę naruszonych przez sprawce obowiązków
- rodzaj naruszonych reguł ostrożności
STOPNIE SPOŁ. SZKODL:
-znikomy
-znaczny
-nieznaczny
Pyt. 13 CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM FORMALNEJ A CO POD POJĘCIEM MATERIALNEJ DEFINICJI PRZESTĘPSTWA?
Przestępstwo materialne – charakteryzuje się tym, iż do jego znamion należy spowodowanie określonego w ustawie skutku np. uszkodzenie cudzej rzeczy, uszkodzenie ciała. Oznacza to, że dopóki określony w ustawie skutek nie zostanie spowodowany możemy mówić jedynie o usiłowaniu a nie dokonaniu przestępstwa.
Przestępstwo formalne (bezskutkowe) – wywołanie skutku nie jest wymagane, albowiem samo postępowanie sprawcy jest już karalne, np. składnie fałszywych zeznań, kierowanie ruchem drogowym w stanie upojenia alkoholowego, w stanie nietrzeźwym.
W przypadku przestępstw formalnych skutek nie jest warunkiem ich dokonania, jednakże gdy zostanie on spowodowany wpływa zaostrzająco na wymiar kary (przestępstwo formalne kwalifikowane).
Pyt. 14 WYJAŚNIJ POJĘCIE CZYNU W PRAWIE KARNYM.
W nauce prawa karnego przyjmuje się, że czynem jest zachowanie człowieka, które zależy od jego woli i mające znaczenie w układzie społecznym (istotne społecznie; podlegające wartościowaniu według kryteriów społecznej szkodliwości; jeśli zachowanie ma znaczenie wyłącznie dla jego podmiotu, to trudno uznać je za czyn). Takie rozumienie czynu jest właściwe dla tzw. koncepcji socjologicznej czynu. Istnieje jeszcze koncepcja naturalistyczna (eksponująca aspekt kauzalny, tzn. konieczność dokonania zmiany w układzie rzeczywistości) i koncepcja finalna (eksponującą aspekt subiektywny, jakim jest celowość działania), ale obie są wadliwe (pierwsza ma problemy z czynami polegającymi na zaniechaniu, druga orzeka o winie na podstawie oceny zachowania sprawcy, niespecjalnie przejmując się sferą motywacyjną). Definicja czynu zakłada także jego zależność od woli. Nie ma czynu, gdy wyłączona zostaje wola. A wola zostaje wyłączona w sytuacjach tzw. przymusu absolutnego (vis absoluta), do których należą np. skrępowanie, uwięzienie, pozbawienie świadomości etc. Należy tu jednak zaznaczyć, ze woli nie wyłączą oddziaływanie na nią w ramach przymusu względnego (vis compulsiva, np. pobicie, groźba etc.). Nie jest czynem zachowanie mimowolne, np. zachowanie odruchowe (uwaga: zachowaniem odruchowym nie jest automatyczny odruch w ramach działania celowego) czy spowodowane fizjologiczną lub psychiczną niemożnością realizacji decyzji woli (np. zachowanie osoby sparaliżowanej, nieprzytomnej, obłożnie chorej etc.).
Czyn-zewnętrzne zachowanie się człowieka(w prawie karnym) zależne od woli ,sterowane jego wolą tzn. nie chodzi tu o nie uzewnętrznione zjawiska psychiczne (myśli, zamiary, poglądy).
Nie jest czynem zachowanie człowieka pod wpływem przymusu bezwzględnego, któremu nie mógł się on oprzeć i wobec tego nie było to sterowane jego wolą.
PRZYKŁAD niezamknięcie przejazdu kolejowego przez dróżnika, które doprowadziło do katastrofy kolejowej(art.177 KK) nie będzie uważane za czyn jeżeli dróżnik nie mógł się poruszyć, ponieważ został związany. Podobnie nie nazwiemy czynem zachowanie się kierowcy samochodu który potraci przechodnia w skutek uderzenia jego samochodu przez pojazd jadący za nim.
Pyt. 15 NA CZYM POLEGA BEZPRAWNOŚĆ CZYNU.
Czyn bezprawny - zachowanie polegające na działaniu sprzecznym z prawem lub niedopełnieniu obowiązku wynikającego z normy prawnej, orzeczenia sądowego lub zobowiązania cywilnoprawnego.
W prawie karnym czyn bezprawny jest obwarowany sankcją karną - jest wtedy czynem zabronionym pod groźbą kary (inaczej: jest karnie bezprawny, tzn. jest sprzeczny z normami prawa karnego) i stanowi element składający się na strukturę przestępstwa lub wykroczenia. Okoliczność wyłączająca bezprawność czynu w prawie karnym nazywa się kontra typem.
BEZPRAWNOŚĆ CZYNU-Jeżeli czyn konkretny wypełnia określonego typu przestępstwa nie przesądza jeszcze ,że mamy do czynienia z przestępstwem. Niekiedy inne przepisy prawa karnego lub przepisy z innej dziedziny prawa zezwalają na zachowanie się wypełniające znamiona przestępstwa. Może prowadzić to do wniosku ,że czyn ten nie jest bezprawny.
bezprawność - sprzeczność danego zachowania z całym obowiązującym porządkiem prawnym. Bezprawność ma charakter historyczny, czyli może być ustalona wyłącznie na moment popełnionego zachowania. Chodzi o ocenę wydawaną na podstawie porządku prawnego obowiązującego w chwili czynu. Może się okazać, że dany czyn w chwili popełnienia był zakazany. Później zniesiono ustawę, która zakazywała danych zachowań. Uchylenie takiej ustawy nie znosi wcale bezprawności czynów popełnionych pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy. Np. obowiązywał zakaz wwozu pewnych towarów na terytorium państwa polskiego i zakaz ten został czasowo uchylony ale to nie znaczy, że zachowanie osób, które wwiozły ten towar przed uchyleniem zakazu było legalne. Skądże – było bezprawne, bo bezprawność ustalamy historycznie.
PRZYKŁAD X przyłapawszy na gorącym uczynku włamywacza obezwładnił go i zatrzymał do czasu przyjazdu policji. Czyn X wypełnia znamiona przestępstwa z art.189 KK (pozbawienie człowieka wolności)., ale ponieważ art.243 KPK uprawnia każdego do zatrzymania sprawcy zatrzymanego na gorącym uczynku-czyn X nie jest bezprawny i w konsekwencji nie jest przestępstwem
Pyt. 16 CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM USTAWOWYCH ZNAMION PRZESTEPSTWA.
Znamiona. Zespoły ustawowych znamion tworzą typy przestępstw (jak np. zabójstwo, znieważenie pomnika, kradzież leśna etc.). Aby można był mówić o odpowiedzialności karnej, sprawca musi wyczerpać wszystkie znamiona typu przestępstwa i musi to zostać udowodnione. Ustawowe znamiona przestępstwa dotyczą:
· podmiotu przestępstwa;
· strony podmiotowej;
· przedmiotu przestępstwa;
· strony przedmiotowej.
Ustawowe znamiona wyznaczają zespół charakterystycznych cech czynu zabronionego tworzących zarys typu przestępstwa.
Ustawowe znamiona przestępstwa- przestępstwo musi być czynem zabronionym przez ustawę karną tzn. musi odpowiadać opisowi ustawowemu określonego typu przestępstwa (zniesławienie, paserstwo) , a których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone .Mogą dotyczyć różnych elementów jego struktury: podmiotu, strony przedmiotowej, strony podmiotowej lub przedmiotu
Znamiona opisowe-to te których stwierdzenie nie wymaga stosowania ocen , a ich zakres znaczeniowy jest stosunkowo wyraźny pieniądz, uderza, w postępowaniu sądowym.
Znamiona ocenne- wymagają przy ustaleniu ich występowania czynie, posługiwaniu się różnego rodzaju ocenami, istotne zeszpecenie, mienie wielkich rozmiarów, pornograficzne, uporczywie, poniża.
Znamiona wartościujące
Znamiona normatywne
Ustawowe znamiona dotyczą:
cech podmiotu
cech strony podmiotowej
cech przedmiotu ochrony przestępnego
cech strony przedmiotowej tj. opisu zabronionego zachowania, ewentualnie jego skutki, a niekiedy również okoliczności.
Znamiona przedmiotu ochrony
A-.ogólny przedmiot ochrony – wartości społeczne, które zasługują na objęcie ochroną prawa karnego – interes państwa, dobro ogółu
B- rodzajowy przedmiot ochrony – pogrupowanie przestępstw – bliskość rodzajowa decyduje o tym, gdzie w kk znajduje się przepis (np. ochrona życia i zdrowia)
Rozdziałów chroniących rodzajowo pogrupowane dobra jest w kk 23, ale rozdział 22 zawiera przepisy, które nie znalazły miejsca gdzie indziej, a 23 dotyczy wojska
Niektóre dobra są chronione w różnych rozdziałach – nie występuje pełna rozłączność
C- bezpośredni przedmiot ochrony – jest zazwyczaj określany przez przepisy kształtujące dany typ przestępstwa
Znamiona strony przedmiotowej przestępstwa
A- sposób zachowania się sprawcy – sposób popełnienia znamiona przestępstwa – zwane są także znamionami czasownikowymi
B- znamiona przedmiotu czynu zwanego też przedmiotem wykonawczym – bywają nimi przedmioty materialne, ale także dobra niematerialne
C- znamiona użytych środków – np. broń palna, nóż
D- znamiona okoliczności – znamiona czasu popełnienia przestępstwa, miejsca i sytuacji – spełniają one rolę bądź konstytutywną (warunek sine qua non), bądź wpływają na podwyższenie lub obniżenie karalności
E- znamiona skutku – są z reguły powiązane z przedmiotem wykonawczym – dotyczy tylko części przestępstw
Nie wszystkie z wymienionych grup znamion występują w każdym przestępstwie – chodzi o punkty b, c, d – zmieniają się; zawsze występuje a, w większości także e.
Znamiona podmiotu popełniającego przestępstwo
Zaimek „kto” oznacza, że odpowiadać za popełnienie przestępstwa może każdy człowiek, jeśli nie istnieją inne okoliczności wyłączające
Znamiona strony podmiotowej przestępstwa
A. Umyślność lub nieumyślność
B. Inne elementy przeżyć sprawcy, które mogą być uwzględnione w ustawie (stany emocjonalne)
Pyt. 17 Kto może być przedmiotem przestępstwa? CZY NIELETNI I MŁODOCIANI MOGĄ ODPOWIADAĆ NA ZASTADACH OKREŚLONYCH W K.K.
Nieletni. Nieletni (tzn. osoby które nie ukończyły 17 roku życia w czasie popełniania czynu zabronionego) w zasadzie nie ponoszą odpowiedzialności karnej (art. 10 §1 KK; nie można przypisać im winy), ale za najcięższe przestępstwa (zamach na życie prezydenta RP, napaść na prezydenta , zabójstwo we wszystkich możliwych postaciach, ciężkie uszkodzenie ciała, sprowadzenie katastrofy, przejęcie kontroli na statku wodnym lub powietrznym, branie lub przetrzymywanie zakładnika) na zasadach określonych w KK może odpowiadać nieletni, który w chwili popełnienia czynu miał ukończone 15 lat - jeśli przemawiają za tym okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste (w szczególności jeśli poprzednio stosowane środki wychowawcze i poprawcze okazały się bezskuteczne).
Młodociani. Na zasadach określonych w KK odpowiadają młodociani (osoby, które w czasie popełniania czynu zabronionego miały ukończone 17 lat, ale nie ukończyły 21 roku życia, a w czasie orzekania w pierwszej instancji nie miały ukończonych 24 lat), ale KK przewiduje modyfikacje w zakresie odpowiedzialności (w tym zasadę preferencji celu wychowawczego przy orzekaniu kary) oraz wykonywania orzeczonych kar (ale to już nas nie interesuje, bo dotyczy procedury karnej).
Pyt. 18 CO TO SĄ PRZESTĘPSTWA POWSZECHNE I PRZESTĘPSTWA INDYWIDUALNE?
Podmiotem przestępstwa powszechnego, może zostać każdy człowiek zdolny do odpowiedzialności karnej (tzn. zarazem poczytalny i taki, który osiągnął wiek odpowiedzialności). Przepisy dotyczące przestępstwa powszechnego zaczynają się zwykle od zaimka kto (por. art. 290 §1 KK: kto w celu przywłaszczenia dopuszcza się wyrębu drzewa w lesie...).
Podmiotem przestępstwa indywidualnego może być wyłącznie osoba o właściwościach opisanych w ustawie (tzw. intraneus wyodrębniony spośród tłumu tzw. extraneusów). Podmioty przestępstw indywidualnych są zazwyczaj oznaczone w ustawie:
· za pomocą stosowanego rzeczownika, np. żołnierz, matka, funkcjonariusz publiczny etc. (por. art. 341 KK: żołnierz, który odmawia pełnienia służby wojskowej albo wykonania obowiązku wynikającego z tej służby...
·...
jkaliteea