Słownik pojęć ekonomicznych
Akcja
Papier wartościowy, wystawiony właścicielowi części kapitału spółki akcyjnej. Dowód, że dana osoba jest właścicielem części spółki. Osoba posiadająca 100 proc. akcji spółki jest jej jedynym właścicielem. W przypadku dużych spółek emitowane są miliony akcji (czasami dziesiątki milionów), a właściciel jednej akcji z wielomilionowej emisji ma minimalny wpływ na funkcjonowanie spółki.
Bank
Przedsiębiorstwo wykonujące działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów, wydawaniu instrumentów pieniądza elektronicznego, prowadzeniu rozrachunków między klientami a także wykonywaniu innych czynności określonych w przepisach prawa. Banki działają najczęściej w formie spółek akcyjnych.
Banknot
Znak pieniężny, emitowany przez centralny bank emisyjny. Jest to pieniądz symbolizujący określoną wartość, niepokrytą w jego wartości materialnej. Tzn. papier, z którego wykonany jest banknot ma wartość znacznie mniejszą niż wynosi wartość banknotu.
Bankomat
Urządzenie umożliwiające posiadaczowi lub użytkownikowi karty płatniczej pobieranie gotówki. Obecnie bankomaty oferują coraz liczniejsze usługi jak np. możliwość sprawdzenia stanu konta, zasilenie telefonu GSM, zapłacenie rachunku.
Bessa
Okres złej koniunktury na giełdzie lub w gospodarce. Jego objawem może być spadek cen akcji, wzrost bezrobocia.
Bezrobocie
Zjawisko polegające na tym, że część osób zdolnych i chętnych do podjęcia pracy, nie ma możliwości jej znalezienia. Wskaźnik bezrobocia podaje się w procentach, jako część osób zdolnych do pracy nie mogących jej naleźć np. wskaźnik 20 proc. bezrobocia oznacza, że 20 osób z każdych 100 jest bez pracy. Efektem bezrobocia jest m.in. drastyczne ubożenie osób bez pracy.
Bilans
Zestawienie nakładów, wydatków lub kosztów z jednej strony i korzyści (nie zawsze policzalnych) oraz przychodów, zysków itp. z drugiej strony.
Bony towarowe
Zastępczy środek płatniczy, stosowany np. przez sieci handlowe.
Budżet
Ilość zasobów, jakie można przeznaczyć na realizację danego celu. W tym przypadku chodzi o ilość pieniędzy do wydania w określonym czasie. W skali kraju budżet oznacza plan wydatków i dochodów w danym roku.
Cena brutto
Wartość pieniężna, za którą sprzedający gotowy jest zrzec się swoich praw do danej usługi lub towaru. Cena brutto obejmuje należność sprzedającego oraz podatek obciążający dany towar/usługę. Jest to faktyczna cena, jaką konsument płaci w sklepie za dany towar.
Cena maksymalna
Cena wprowadzona przez rząd, powyżej której nie mogą być zawierane transakcje handlowe. Cena maksymalna jest charakterystyczna dla gospodarki scentralizowanej. Cena maksymalna jest z reguły wprowadzana wtedy, gdy brak jest określonych towarów na rynku. Jednocześnie cena maksymalna jest w praktyce trudna do wprowadzenia w życie.
Cena netto
Wartość pieniężna, za którą sprzedający gotowy jest zrzec się swoich praw do danej usługi lub towaru. Cena netto obejmuje tylko należność sprzedającego, bez podatku obciążającego dany towar/usługę.
Cena równowagi
Cena, przy której ilość oferowanych do sprzedaży towarów/usług jest równa ilości towarów/usług, które konsumenci są w stanie kupić.
Czek
Pisemne zlecenie bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydane bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Czekiem można płacić za usługi i towary. Czeki dla osób fizycznych zostały w naszym kraju wyparte przez karty płatnicze.
Debet
Ujemne saldo na rachunku bankowym. Jako usługa - możliwość wydania większej kwoty niż wpływy na nasze konto. Bank za świadczenie usługi w postaci dostępnego debetu pobiera opłatę.
Deficyt
Sytuacja, gdy wydatki w budżecie np. państwa, przekraczają dochody. Aby pokryć deficyt trzeba pożyczać pieniądze, wykorzystać oszczędności lub zwiększyć dochody.
Deflacja
To wzrost wartości pieniądza w czasie - z czasem można za daną ilość pieniędzy kupić coraz więcej towarów i usług, potocznie, określane jako spadek cen rynkowych. Zjawiskiem przeciwnym jest inflacja.
Fundusz inwestycyjny
To forma zbiorowego lokowania pieniędzy wpłaconych przez różne podmioty w tym osoby fizyczne. Nawet stosunkowo niewielkie wpłaty wielu uczestników tworzą znaczny kapitał, który umożliwia korzystne inwestycje mające na celu osiąganie zysków wyższych, niż tradycyjna lokata bankowa.
Giełda papierów wartościowych
Miejsce - rynek, na którym maklerzy dokonują na rachunek klientów transakcji kupna-sprzedaży papierów wartościowych.
Globalizacja
Jest pojęciem używanym do opisu zmian w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturalnej. Opisuje zwiększenie handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z ułatwieniem wymiany handlowej lub “wolnym handlem”.
Gospodarka rynkowa
System ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez niezależne podmioty: ludzi, firmy, rząd. Ustalanie cen jest wówczas efektem popytu i podaży, czyli gotowości klientów do zapłacenia stosownej ceny. Jego przeciwieństwem jest system gospodarki scentralizowanej, w której większość decyzji podejmuje rząd i administracja np. ustala obowiązujące ceny towarów i usług.
Gotówka
Monety i banknoty służące do bezpośredniego regulowania zobowiązań (zapłaty ceny) za towary i usługi.
Gwarancja
To ogół dodatkowych uprawnień, których zbywca rzeczy lub prawa może udzielić jego nabywcy. Sprowadzają się one zazwyczaj do zobowiązania, że zbywca zapewni nabywcy możliwość korzystania z rzeczy lub prawa bez zakłóceń (np. bez awarii). Są sankcjonowane możliwością żądania przez nabywcę, by zbywca przywrócił rzecz do należytego stanu na swój koszt (tzn. dokonał naprawy albo wymienił rzecz), bądź nawet możliwością odstąpienia od umowy.
Hiperinflacja
To bardzo wysoka inflacja (ponad 150% w skali roku) powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i dodruk pieniądza w celu finansowania zadań publicznych.
Hipermarket
Sklep o bardzo dużej powierzchni, sprzedający szeroki asortyment towarów codziennego użytku, takich jak żywność, ubrania, kosmetyki, środki czyszczące. Przyjmuje się, że ma więcej niż 4 tys. m² powierzchni.
Hossa
Okres dobrej koniunktury na giełdzie, lub szerzej – w gospodarce. W czasie hossy akcje drożeją, a w gospodarce np. rosną płace i spada bezrobocie.
IKE
Indywidualne Konto Emerytalne – system oszczędzania na emeryturę oparty z reguły na długotrwałym, systematycznym odkładaniu względnie niewielkich środków. Pieniądze zgromadzone na IKE są zwolnione z podatków.
Import
Przywóz towarów, usług lub kapitału z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku wewnętrznym — innymi słowy: zakup towarów i usług produkowanych za granicą. Przeciwieństwem importu jest eksport – czyli sprzedaż i wywóz towarów, usług i kapitału za granicę.
Inflacja
Jest to obniżanie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej). Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. W szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe tzn. w jednym miesiącu za 1 000 zł wypłaty można kupić znacznie więcej towarów i usług niż miesiąc później.
Inwestycja zagraniczna
To wydatki przedsiębiorstw, osób - mających siedzibę za granicą - na dobra, które mogą być użyte do produkcji innych dóbr i usług.
Kantor
Punkt wymiany walut.
Karta kredytowa
Karta, umożliwiająca posiadaczowi korzystanie ze środków, których aktualnie nie ma na rachunku, do wysokości limitu kredytowego określonego przez bank. Bank określa termin spłaty części lub całości płatności dokonywanych kartą debetową. Jako termin spłaty zadłużenia przyjmuje się zazwyczaj 25-30 dni od daty otrzymania wyciągu zawierającego informacje o transakcjach przeprowadzonych w poprzednim okresie. Często wyposażona jest w "grace period", czyli okres, w którym odsetki nie są naliczane. Po tym czasie zaciągnięty kredyt jest oprocentowany (dość wysoko), a posiadacz jest zobowiązany tylko do spłaty minimalnej, określonej przez bank kwoty. Warto wiedzieć, że karta kredytowa nie musi być powiązana z kontem i że wyjęcie gotówki z bankomatu od razu jest oprocentowane w przeciwieństwie do transakcji bezgotówkowych.
Koniunktura
Wszystkie okoliczności wywierające wpływ – z reguły pozytywny – na gospodarkę.
Konkurencja
Wolność współzawodniczenia ze sobą wielu podmiotów w danym segmencie handlu i usług. Jest to fundamentalna zasada wolnego rynku.
Konsument
Osoba nabywająca towary/usługi dla zaspokojenia swoich potrzeb.
Konsumpcja
Spożywanie, wykorzystywanie produktów/usług przez ich nabywców.
Konto bankowe
Ew. rachunek bankowy. W umowie rachunku bank zobowiązuje się do przechowywania środków pieniężnych posiadacza konta i do dokonywania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych.
Koszty pracy
Wszelkie opłaty związane z zatrudnieniem danej osoby. Obejmują nie tylko wynagrodzenie pracownika, ale też składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe itp. Im pracodawca ponosi większe koszty pracy, tym wyższe jest bezrobocie.
Kredyt bankowy
Operacja polegająca na pozostawieniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony określonej kwoty środków pieniężnych, z przeznaczeniem na określony cel.
Kredyt hipoteczny
To kredyt zaciągany na budowę, remont bądź zakup mieszkania/domu/działki budowlanej. Księga wieczysta - urzędowy rejestr, prowadzony w celu ujawnienia stanu prawnego nieruchomości. Do księgi wieczystej mogą być wpisane wszelkie prawa rzeczowe na nieruchomości. Hipoteką określa się ograniczone prawo rzeczowe, na mocy którego wierzyciel (np. bank) może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.
Kredyt konsolidacyjny
Kredyt bankowy zaciągnięty na spłatę innych, wcześniejszych kredytów. Z reguły taki kredyt jest bardzo opłacalny, gdyż raty przy spłacie jednego kredytu są niższe niż kilka rat mniejszych kredytów spłacanych jednocześnie.
Kurs walutowy
Cena płacona w jednej walucie za inną walutę.
Likwidacja
Proces prawny mający na celu całkowite zaprzestanie działalności spółki, organizacji, przedsiębiorstwa, często w związku z upadłością.
Lokata
Pewna suma pieniędzy lub innych wartości powierzona na przechowanie bankowi lub SKOK na określonych przez nie warunkach, takich jak np.: rodzaj lokaty, okres przechowania, wysokość oprocentowania czy też minimalna kwota lokaty. W zamian bank/SKOK wypłaca posiadaczowi lokaty odsetki, czyli wynagrodzenie za korzystanie z jego pieniędzy.
Mechanizmy rynkowe
Wszystkie okoliczności związane z istnieniem rynku i konkurencji, związane z przyszłym, swobodnym kształtowaniem się cen.
Moneta
Przeważnie metalowy znak pieniężny. Dawniej kawałek metalu o określonym składzie i wadze. Moneta posiada dwie strony zwane awersem i rewersem.
NBP
Narodowy Bank Polski – polski bank centralny, prowadzący działalność emisyjną (emitujący polską walutę), prowadzący działalność w zakresie polityki pieniężnej, prowadzący obsługę kasową budżetu państwa, sprawujący nadzór nad działalnością banków, dbając m.in. O bezpieczeństwo finansowe ich klientów.
Numer PIN
Osobisty numer identyfikacyjny, rodzaj hasła służącego do autoryzacji i identyfikacji. PIN używany jest najczęściej do wypłacania gotówki w bankomatach i prowadzenia rozliczeń przy pomocy kart płatniczych.
Oligopol
Sytuacja, w której na rynku występuje niewielka liczba podmiotów świadczących dany typ sług. W takiej sytuacji podmioty te nie są zainteresowane konkurowaniem poprzez obniżanie ceny.
Podatki
Obowiązkowe świadczenia pieniężne pobierane przez państwo lub samorząd terytorialny, bez konkretnego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ zbierający te świadczenia.
Podaż
Ilość towarów i usług, które sprzedający zaoferują kupującym w danym miejscu i czasie, za określoną cenę.
Popyt
Poparta odpowiednimi zasobami gotowość do zakupu towarów/usług w danym miejscu i czasie.
POS
(Point of sale) - elektroniczny terminal służący do autoryzacji transakcji dokonywanych przy użyciu kart płatniczych.
Pożyczka odnawialna
Forma kredytu bankowego (patrz definicja nieco wyżej) polegająca na tym, że kredyt udzielany jest na określony czas, a klient samodzielnie decyduje o poziomie jego wykorzystania, jednak zobowiązany jest do spłaty całego zadłużenia w określonym terminie. Pożyczka przedłużana jest automatycznie, jeśli klient spełni wszystkie warunki stawiane przez bank.
Promocja
Wpływanie na nabywcę towarów lub usług w celu uzyskania określonych zachowań, najczęściej zakupu towaru lub zakupu większych ilości towaru (usługi).
Przelew
Forma rozliczenia za pomocą banku polegająca na przekazaniu części lub całości posiadanych środków na inne konto.
Przychód
Ogół pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży dóbr.
Rata
Część świadczenia, którą trzeba spełnić w danym okresie. Np. co miesiąc trzeba spłacić ratę kredytu, czyli jego część.
Rynek
Wszystkie transakcje sprzedaży i kupna, ich ceny oraz warunki zawierane w danym okresie. Rynek to miejsce, gdzie spotykają się popyt i podaż.
Siła nabywcza
Ilość towarów i usług jakie można kupić w różnych miejscach za taką samą kwotę pieniędzy. W tym przypadku porównywana jest ilość towarów i usług jakie za swoją pensję może kupić osoba pracująca za granicą i w Polsce.
SKEF
Stowarzyszenie Krzewienia Edukacji Finansowej, organizacja pozarządowa, działająca na rynku konsumenckich usług finansowych. W lutym 2005 r. został wpisany na listę podmiotów Organizacji Pożytku Publicznego. Jest jedną z największych organizacji pożytku publicznego w Polsce. Świadczy usługi o charakterze doradczym, szkoleniowym oraz charytatywnym, organizuje konferencje poświęcone ochronie konsumentów na rynku finansowym i przeciwdziałaniu zjawisku nadmiernego zadłużenia społeczeństwa kredytami konsumenckimi. Wśród projektów prowadzonych przez grono konsultantów są m.in. Program Zapobiegania Niewypłacalności, przeznaczony dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej z powodu nadmiernego zadłużenia, Program „Przedsiębiorcze Pomorze”, stanowiący wsparcie dla nowopowstających małych przedsiębiorstw oraz Spółdzielczy Arbitraż Konsumencki, w ramach którego udzielane są porady mające na celu polubowne rozstrzyganie sporów pomiędzy usługodawcą a konsumentem. Od 2006 roku SKEF realizuje autorski projekt Funduszu Stypendialnego.
SKOK-i
Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe - to grupa ludzi złączona wspólną więzią poprzez miejsce pracy lub przynależność do tego samego stowarzyszenia społecznego bądź zawodowego, którzy wspólnie oszczędzają i pożyczają sobie pieniądze. SKOK-i są spółdzielniami działającymi na podstawie Ustawy o Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych i Ustawy Prawo Spółdzielcze. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe są wyjątkową wspólnotą samopomocową działającą na rynku usług finansowych. SKOK-i to organizacje ludzi a nie kapitału. Działają dla dobra swoich członków, nie dla zysku. Podobne instytucje, zwane także uniami kredytowymi, działają w blisko stu krajach. SKOK-i są bezpiecznymi instytucjami finansowymi. Dla celów ochrony oszczędności gromadzonych w Kasach funkcjonuje Program Ochrony Oszczędności. Kasy w Polsce zrzeszają ponad 1,4 mln osób, co w praktyce oznacza, że dla takiej właśnie liczby gospodarstw domowych SKOK-i są partnerami finansowymi.
Spółka
Określony w umowie związek dwóch lub więcej osób mający służyć osiągnięciu wspólnego celu gospodarczego. Spółka akcyjna (S.A.) – rodzaj spółki, której kapitał akcyjny podzielony jest na akcje. Akcje te mo...
cbool10