Kwestia Homerycka. Homer. Poematy.pdf

Homer. Kwestia homerycka. Iliada i Odyseja (świat przedstawiony, problematyka, kompozycja,

cechy stylu, heksametr daktyliczny). Epos antyczny i naśladowcy. Mit o wojnie trojańskiej.

oprac . Magdalena Brożek

Czas : Iliada – powstała w 2 połowie VIII w. p.n.e., a Odyseja kilkadziesiąt lat później.

Kwestia homerycka : Dwa stanowiska dotyczące autorstwa – unitaryści (jednolite utwory, jeden

twórca) i pluraliści(ich przeciwnicy), spór rozpoczęty w 1795 r. wydaniem pracy „Wstęp do Homera”

Friedricha Augusta Wolfa, który datuje poematy na połowę X wieku, a spisanie ich na czasy

Pizystrata. Homer : Homeros (Ślepiec) – przyjął pseudonim po utracie wzroku, lub homoros –

zakładnik. Grecy wierzyli, że był rzeczywistą postacią, twórcą obu poematów. Siedem miast toczyło

spór o to, które jest ojczyzną Homera, najprawdopodobniej poematy powstały w którymś z jońskich

miast na wybrzeżu Azji Mniejszej. Żył około 8/9 w. p.n.e., poeta doctus – osoba natchniona przez

boga Apollina lub po prostu miał boskie pochodzenie (był synem nimfy). Poematy wywodzą się albo

w całości z tradycji ustnej o czym świadczą ustalone epitety i formułki epickie, albo Homer czerpiąc z

tradycji ustnej i wypracowanych przez nią środków spisywał swoje poematy. Umarł na wyspie Ios.

Iliada : przedstawia epizod wojny trojańskiej, spór Achillesa z wodzem wojsk achajskich

Agamemnonem. W 10 roku wojny, w obozie Achajów wybucha zaraza, wieszczek Kalchas tłumaczy

to gniewem Apollona za porwanie kapłanki Chryzeidy. Agamemnon zwraca ją, odbierając za to

Achillesowi jego brankę, Bryzeidę. Achilles nie bierze udziału w walce, a jego matka Tetyda prosi o

pomoc Trojanom Zeusa. Odbywa się pojedynek Menelaosa z Parysem, którego ratuje Afrodyta. Po

wycofaniu się bogów, Achajowie dochodzą do murów, uciekających Trojan powstrzymują Hektor i

Eneasz. Królowa Hekabe składa ofiarę, Hektor żegna się z Andromachą. Pojedynek Hektora z Ajasem

Większym nie odbywa się, następuje tymczasowy rozejm na czas pogrzebów. Trojanie spychają

Achajów do ich obozu nad morzem, wobec trudnej sytuacji zostaje wysłane poselstwo do Achillesa.

Odyseusz, Ajas i Fojniks proszą Achillesa o pomoc, ten odmawia, godząc się walczyć, gdy Hektor

dojdzie do jego okrętów. W nocy Odyseusz i Diomedes chwytają Dolona, dokonują rzezi Traków –

sojuszników Trojan. Bogowie mieszają się do wojny: Posejdon i Hera pomagają Achajom, Zeus i

Apollon Trojanom. Patroklos wyprasza zbroję Achillesa, ginie z rąk Hektora. Achillesa rozpacza,

godzi się z Agamemnonem i zabija wielu Trojan. Achilles zabija Hektora, hańbi jego zwłoki, król

Priam odkupuje je za okup. Odbywa się pogrzeb Hektora i stypa. Problematyka: Spór Agamemnona

(władza nad wojskiem i wodzami) z Achillesem (rycerska cześć i gniew bohatera). Po śmierci

Patroklosa Achilles zmienia się z obrażonego egoisty w mściciela. Achillesa oddaje ciało Priamowi,

rozumiejąc, że ból i cierpienie to składnik ludzkiej egzystencji, prawo ustanowione przez Zeusa. Iliada

przedstawia 50 dni z ostatniego roku wojny trojańskiej, za którą odpowiedzialność spada na bogów.

Wojna jest złem zesłanym na ludzi przez bogów, bohaterowie są rycerscy (oprócz ARISTEI Achillesa,

kiedy morduje Hektora). Idealizacja bohaterów, podniosły ton, bohaterowie mają bogate rysy

psychologiczne – cechy indywidualne (Achilles, Agamemnon, Diomedes, Ajas, Nestor, Menelaos,

Odyseusz, Hektor – patriota, Priam – patriarcha narodu), bohaterowie się zmieniają pod wpływem

przeżyć i doświadczeń. Bogowie Homera mieszają się do ludzkich spraw, najważniejszy jest Zeus,

relacje bogów zostały ukształtowane na wzór relacji ludzkich. Kompozycja : Ramowa kompozycja:

pieśń I przedstawia wybuch gniewu Achillesa, XXIV jego kres. Symetria zachowana poprzez

stosowanie odpowiadających sobie motywów. Monolog narracyjny, czyli postać narratora ukrywa się

za zdarzeniami, jednak przeżywa emocje razem z bohaterami. Przewaga opowiadania nad opisem.

Tworzenie dramatycznej wizji losu bohaterów pozbawia utrzymywania napięcia dramatycznego, poeta

rozładowuje je, uprzedzając wyniki pewnych akcji. Stosowanie retardacji – opóźniania akcji np.

przegląd wojska (księga II). Homer nie potrafi przedstawiać dwóch akcji dziejących się równocześnie.

Odyseja: dzieje powrotu Odyseusza do Itaki. Atena wysyła Hermesa do nimfy Kalipso i każe uwolnić

Odysa, sama w przebraniu Mentesa radzi Telemachowi zwołać zgromadzenie ludowe i udać się do

Sparty po wieści o ojcu. Telamch oskarża zalotników o marnotrawienie majątku ojca, jedzie do party,

gdzie trafia na wesele dzieci Menelaosa. Zalotnicy planują zasadzkę na Telamacha. Nimfa Kalipso

wypuszcza Odysa, ten po zbudowaniu tratwy i 17 dniach żeglugi trafia do Feaków. Spotyka królewnę

Nauzykaę, która mu pomaga. Na dworze opowiada o pobycie u Kalipso, ale nie wyjawia swojego

imienia. Słysząc pieść o wojnie trojańskiej wzrusza się i opowiadana swoje przygody: 1) pobyt w

kraju Kikonów, gdzie zdobył miasto Ismaros, 2) kraina Lotofagów, 3) przygoda z Polifemem, synem

Posejdona, który zjadł mu kilku towarzyszy, za co Odys wyłupił mu oko, 4) wyspa boga wiatrów

Eola, 5) kraina ludożerców Lajstrygonów, 6) czarodziejka Kirke, 7) Tejrezjasz wyjawia mu

przyszłość, 8) drugi pobyt u Kirke – dzięki jej wskazówkom uniknięcie niebezpieczeństw, 9) jako

jedyny z załogi dopływa do wyspy Ogygi, na której mieszka nimfa Kalipso. Tu kończy opowieść.

Następnego dnia okręt feacki odwozi go na Itakę. Atena przemienia Odysa w żebraka i wysyła do

pasterza Eumajosa. Tymczasem Atena nakazuje Telemachowi wracać ze Sparty do Itaki. Telemach

dzięki Atenie, unika zasadzki zalotników. Telemach rozpoznaje Odysa u pasterza Eumajosa i wspólnie

opracowują plan zagłady zalotników. Odyseusz przybywa do pałacu i zostaje znieważony przez

zalotnika Antinoosa, Odys i Telemach usuwają broń z megaronu. Odyseusz rozmawia z Penelopą i

podaje jej zmyślone wieści o Odysie, jednak piastunka Odysa Eurykleja rozpoznaje go po bliźnie na

udzie zadanej kłem dzika. Penelopa wnosi łuk i przyrzeka rękę temu, kto jedną strzałą przeszyje

otwory w dwunastu toporach. Odysowi się to udaje, następnie wyjawia zalotnikom kim jest, zabija ich

i niewierne służące. Po oczyszczeniu megaronu, Penelopa poddaje Odysa próbie, aby stwierdzić, czy

to on. Rano Telemach i Odys udają się do Laertesa, ojca Odyseusza i wyjawiają mu prawdę.

Mieszkańcy buntują się przeciwko rzezi zalotników, jednak Atena kładzie kres walce, a Zeus gromem

wzywa obie strony do zawarcia przymierza. Odyseusz : opanowanie, spryt i odwaga, inteligencja,

podstępność, zdolność wyjścia z każdej sytuacji. Jest nieufny wobec bogów i ludzi, potrafi być

bezwzględny, przeżywa przemianę z butnego zwycięscy spod Troi, aż po tęskniącego za ojczyzną

rozbitka. Podobnie zmienia się Telemach: ze słabego młodzieńca w dojrzałego mężczyznę. Penelopa

łączy w sobie ideał wierności i mądrości z nieufnością i umiejętnością grania na zwłokę. Bogowie w

Odysei częściej biorą udział w życiu ludzi, brak scen olimpijskich. Kompozycja : Związek z Iliadą –

nie przedstawia zdarzeń tam opowiedzianych, ale są aluzje i wzmianki. Brak chronologii – wkraczamy

od razu w sam środek wydarzeń. Mamy do czynienia z kompozycją liniową. Świat realny zostaje

złączony ze światem baśni.

Jedną z wędrówek stanowi podziemie, a więc motyw eschatologii ludowej. Cechy stylu : język Iliady i

Odysei jest sztuczną, poetycką konstrukcją, językiem literackim. Poematy zredagowano w końcu VI

w. p.n.e. w czasach Pizystrata. Przeważają cechy dialektu jońskiego, elementy eolskie. Jest to mowa

epicka i skonwencjalizowaną, posługiwali się nią aojdowie. Obecne ślady mowy potocznej, stałe

epitety, tradycyjne formułki złożone z dłuższych zestawień wyrazów. Uroczysty, epicki ton. Fraza

homerycka (2-3 wiersze) jest płynna. Porównania homeryckie, metafory, tropy stylistyczne,

personifikacje, animizacje, synekdochy, peryfrazy, eufemizmy, hiperbole, paralelizmy, powtórzenia,

apostrofy, pytania retoryczne, anafory, anakoluty, wykrzyknienia. Nasycenie eposu dialogami i

monologami postaci, wprowadzanymi co prawda przez tradycyjne jednowierszowe formuły, może

stanowić czysto formalne przejście do dialogu dramatycznego. Heksametr daktyliczny : połączenie

daktyli i spondejów. Zasada polegała na charakterystycznym rytmie wymawiania niektórych zespołów

sylab czyli stóp. Język grecki odróżniał głoski długie i krótkie, nacisk padał zawsze na pierwszą długą.

Heksametr składał się z sześciu takich stóp, na końcu wiersza występował spondej lub trochej. W

języku polskim wiersz antyczny można naśladować poprzez stworzenie wiersza, w którym akcenty

wyrazów wytworzą podobny rytm. W grece akcent polegał na innym wymawianiu głoski

akcentowanej, był melodyjny. Naśladowcy : Epika cykliczna (VIII w. p.n.e.) nawiązująca do

poematów Homerowych: cykl trojański, poemat Powroty i „Telegonia”, cykl tebański: dzieje Edypa i

jego rodu. Hymny homeryckie – wstępy do recytacji epopei z okazji świąt jońskich. Dwa utwory

przypisywane Homerowi: „Margites” i „Batrachomyomachia” przekazana mylnie pod imieniem

Homera. Twórczość Hezjoda z Askry – Prace i dnie, Teogonia, Katalog kobiet, Tarcza Heraklesa.

Epos antyczny : epika, Epos rozpoczyna się inwokacją do bóstw lub muzy, opowiada o bohaterach w

przełomowym momencie historycznym, na tle ważnego historycznego wydarzenia, użycie retardacji.

Cechy: paralelizm akcji, czyli działanie zarówno ludzi, jak i bogów; poznanie bohatera jest

mitologiczne; podniosły ton; plastyczność opisów dzięki epitetom; rozbudowane porównania –

porównania homeryckie. Mit o wojnie trojańskiej : Na weselu Peleusa i Tetydy, pojawiła się

niezaproszona bogini niezgody Eris i rzuciła jabłko z napisem: Dla Najpiękniejszej. Parys był sędzią,

wybrał Afrodytę, która obiecała mu najpiękniejszą kobietę. (Hera – bogactwo, Atena – mądrość).

Parys porwał Helenę ze Sparty, od jej męża Menelaosa, kiedy był tam w gościnie. Za pogwałcenie

praw gościnności Grecy wypowiedzieli wojnę Trojanom.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: