Fgazy_Wawryniuk.pdf

F-GAZY JAK PODATKI,

czyli co każdy przedsiębiorca z branży chłodnictwa

i klimatyzacji wiedzieć powinien

na temat nowej legislacji dotyczącej

fluorowanych gazów cieplarnianych

Marek Wawryniuk

Termo Schiessl Sp. z o.o.

Przewodniczący Zespołu ds. Legislacji KFCh

Ostatnio coraz częściej usłyszeć można poważne gło-

sy autorytetów naukowych, które nie tylko poddają

w wątpliwość wpływ emisji gazów przez człowieka na

powstawanie tzw. efektu cieplarnianego, ale nawet

kwestionują hipotezę o globalnym ocieplaniu się kli-

matu. Poruszający raport na ten temat ukazał się nie-

dawno w tygodniku „Polityka” z 12 kwietnia 2008. Jego

autor, prof. dr hab. Zbigniew Jaworowski, od wielu lat

zajmujący się badaniem problemu skażeń środowiska

oraz zmianami klimatu, pisze wręcz o „histerii klima-

tycznej” i „quasi-religijnej aberracji”. W podsumowa-

niu przywołuje fragment deklaracji NIPCC (Pozarządo-

wego Międzynarodowego Zespołu do spraw Zmiany

Klimatu) przyjętej na konferencji w marcu br.: „…nie

ma żadnych przekonujących dowodów, by przemysło-

we emisje CO 2 mogły kiedyś, obecnie i w przyszłości

spowodować katastrofalną zmianę klimatu”. W tym

miejscu warto przypomnieć, że w całości tzw. gazów

cieplarnianych, oskarżanych o wpływ na globalne

ocieplenie, udział czynników chłodniczych z grupy

HFC szacowany jest na mniej niż 4%.

Tymczasem wspólnota europejska konsekwentnie

dąży do możliwie szybkiej realizacji wszystkich zale-

ceń Protokołu z Kioto, którego podstawą jest hipoteza

o ogrzewaniu klimatu przez człowieka. W efekcie wła-

ściciele i użytkownicy urządzeń i instalacji wykorzy-

stujących syntetyczne czynniki chłodnicze podlegają

obecnie szeregowi obowiązków, nakazów i zakazów.

Pociągnie to za sobą wiele nie lubianej biurokracji,

a często również niemałe koszty, co budzi zrozumiałą

niechęć i pokusę „obejścia” nowych wymogów.

Aby uniknąć zbędnych frustracji i jałowych akade-

mickich dyskusji, proponuję traktować nową legislację

tak jak podatki: wielu kwestionuje ich celowość i wszy-

scy narzekają na ich wysokość, ale wszyscy rozumieją,

że przepisy prawa podatkowego znać trzeba i zdecydo-

wana większość ﬁ rm świadomie ich przestrzega.

•

Ustawa o substancjach zubożających warstwę ozo-

nową z 20 kwietnia 2004 r., wraz z rozporządzenia-

mi wykonawczymi Ministra Gospodarki i Ministra

Środowiska.

W lipcu 2007 na terenie Unii Europejskiej zaczęły obo-

wiązywać nowe przepisy w sprawie niektórych ﬂ uoro-

wanych gazów cieplarnianych, dotyczące wykorzysty-

wania czynników z grupy HFC w stacjonarnych urzą-

dzeniach i systemach chłodniczych, klimatyzacyjnych

i pompach ciepła. Wiele szczegółowych obowiązków

będzie wchodzić w życie sukcesywnie, wraz z zapada-

niem kolejnych terminów przewidzianych w Rozporzą-

dzeniu i aktach wykonawczych, do których należą:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady

• nr 842/2006 z 17 maja 2006 r. w sprawie niektó-

rych ﬂ uorowanych gazów cieplarnianych;

Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 1493/2007

•

z 17 grudnia 2007 r. określające format sprawoz-

dań, które mają być składane przez producentów,

importerów i eksporterów niektórych ﬂ uorowanych

gazów cieplarnianych;

Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 1494/2007

• z 17 grudnia 2007 r. określające formę etykiet oraz

dodatkowe wymogi dotyczące etykietowania pro-

duktów i urządzeń zawierających niektóre ﬂ uoro-

wane gazy cieplarniane;

Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 1516/2007

•

z 19 grudnia 2007 r. ustanawiające standardowe

wymogi w zakresie kontroli szczelności w odnie-

sieniu do stacjonarnych urządzeń chłodniczych

i klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła zawierających

niektóre ﬂ uorowane gazy cieplarniane;

Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 303/2008

•

z 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające minimalne wy-

magania i warunki dotyczące wzajemnego uzna-

wania certyﬁkacji przedsiębiorstw i personelu

w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń chłodni-

czych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła zawierają-

cych ﬂ uorowane gazy cieplarniane;

Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 308/2008

Zestawienie aktów prawnych

• z 2 kwietnia 2008 r. określające formę powiada-

miania o programach szkoleń i certyﬁ kacji państw

członkowskich.

Trzeba jeszcze wspomnieć o osobnych przepisach od-

noszących się wyłącznie do klimatyzacji samochodo-

wej, na które składają się:

Powszechnie znane są obowiązujące od czterech lat

przepisy dotyczące substancji zubożających warstwę

ozonową, czyli czynników z grup CFC i HCFC:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady

• nr 2037/2000 z 29 czerwca 2000 r. w sprawie sub-

stancji zubożających warstwę ozonową;

•

Dyrektywa 2006/40/WE Parlamentu Europejskiego

•

Bezpośrednią, codzienną kontrolę nad funkcjono-

i Rady z 17 maja 2006 r. dotycząca klimatyzacji sa-

mochodowej z wykorzystaniem czynników HFC;

Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 307/2008

waniem systemu (np. możliwość podjęcia decyzji

o włączeniu lub wyłączeniu)

Możliwość podjęcia decyzji (w tym ﬁ nansowej)

•

z 2 kwietnia 2008 r. ustanawiające minimalne wy-

magania w zakresie programów szkoleniowych

oraz warunki wzajemnego uznawania zaświadczeń

o odbytym szkoleniu dla personelu w odniesieniu

do wykorzystywanych w niektórych pojazdach sil-

nikowych systemów klimatyzacyjnych zawierają-

cych niektóre ﬂ uorowane gazy cieplarniane.

Suma powyższych aktów prawnych oznacza, że obec-

nie ścisłej regulacji podlegają wszystkie instalacje

i urządzenia wykorzystujące syntetyczne czynniki

chłodnicze, czyli ogromna większość instalacji chłod-

niczych i praktycznie wszystkie spotykane w naszym

kraju urządzenia i instalacje klimatyzacyjne, poza

układami mobilnymi.

Opublikowanie w dniu 3 kwietnia 2008 w Dzienni-

ku Urzędowym Unii Europejskiej tekstów polskich tłu-

maczeń ostatnich trzech rozporządzeń wykonawczych

umożliwia formalne rozpoczęcie procesu przygotowy-

wania krajowej Ustawy dotyczącej czynników HFC,

tzw. ustawy „F-gazowej”. Konieczna będzie również

nowelizacja ustawy „ozonowej”. Prace te koordynuje

Ministerstwo Środowiska.

o modyﬁ kacji instalacji, rozumianej jako np. wy-

miana komponentów, dokonanie naprawy, prze-

prowadzenie kontroli szczelności.

Wszystkie trzy powyższe warunki muszą być speł-

nione łącznie!

Oznacza to, że ﬁ rma serwisująca instalację (nawet

w oparciu o pisemną umowę serwisową) nie ponosi

odpowiedzialności za niewywiązywanie się z przewi-

dzianych prawem obowiązków. Oczywiście istnieje

możliwość zawarcia umowy jednoznacznie przenoszą-

cej obowiązki operatora na serwisanta, gwarantującej

jednoczesne spełnienie wszystkich trzech przytoczo-

nych wyżej warunków. Jednocześnie trzeba podkre-

ślić, że większość spoczywających na operatorach wy-

magań może być realizowana wyłącznie przez „perso-

nel posiadający odpowiednie certyﬁ katy”.

Kontrola wycieków

Podstawowym celem Rozporządzenia jest „ograni-

czenie, zapobieganie, a tym samym redukcja emisji

ﬂ uorowanych gazów cieplarnianych”. Jednym z naj-

ważniejszych narzędzi ograniczania emisji jest okre-

sowa kontrola szczelności urządzeń i instalacji, której

częstotliwość zależy od wagi napełnienia czynnikiem.

Obowiązek ten dotyczy „zastosowań, w których jest

wykorzystywane 3 kg lub więcej” czynnika lub 6 kg

w przypadku „urządzeń z hermetycznie zamkniętymi

systemami”.

Nie wchodząc w szczegóły można powiedzieć, że

wymagania dotyczące kontroli szczelności instala-

cji z HFC są bardzo zbliżone do tych, które znamy

z ustawy „ozonowej”. Istotną nowością jest obowią-

zek instalowania (od lipca 2007!) odpowiednich sys-

temów wykrywania wycieków do urządzeń i instalacji

zawierających powyżej 300 kg HFC. Zainstalowany

i poprawnie działający system pozwala zmniejszyć

o połowę liczbę przeprowadzanych kontroli.

Zainteresowanych szczegółami odsyłam do przy-

wołanego na początku Rozporządzenia Komisji Euro-

pejskiej nr 1516/2007 z 19 grudnia 2007 r. ustana-

wiającego standardowe wymogi w zakresie kontroli

szczelności w odniesieniu do stacjonarnych urządzeń

chłodniczych i klimatyzacyjnych oraz pomp ciepła za-

wierających niektóre ﬂ uorowane gazy cieplarniane.

Dokument ten jest dosyć obszernym zbiorem ogól-

nych wytycznych, którymi należy kierować się podczas

kontroli. Zawiera on również swoisty, uniwersalny al-

gorytm postępowania przy sprawdzaniu szczelności.

Jednoznacznie określa też obowiązek szczegółowego

dokumentowania wykonywanych prac.

Obowiązki i deﬁ nicja operatora

Na operatorach instalacji wykorzystujących czynni-

ki syntetyczne spoczywa od połowy ubiegłego roku

odpowiedzialność za zapobieganie wyciekom czynni-

ka, okresową kontrolę szczelności urządzeń i instala-

cji, której częstotliwość zależy od wagi napełnienia

czynnikiem oraz niezwłoczne dokonywanie napraw

wszelkich wykrytych wycieków, prowadzenie szczegó-

łowej dokumentacji dotyczącej ilości i typu czynników

używanych podczas serwisowania i konserwacji oraz

zapewnienie odzysku czynników.

Jednoznaczna identyﬁ kacja operatora jako pod-

miotu zobowiązanego do przestrzegania wymogów

Rozporządzenia 842/2006 jest ogromnie ważna, gdyż

to operator podlega ewentualnej karze za niewywią-

zywanie się z powyższych obowiązków.

Artykuł 2. Rozporządzenia określa w punkcie 6, że:

„operator” oznacza osobę ﬁ zyczną lub prawną sprawu-

jącą faktyczną kontrolę nad technicznym działaniem

urządzeń i systemów objętych niniejszym rozporządze-

niem; w określonych szczególnych sytuacjach państwo

Członkowskie może wyznaczyć właściciela jako pod-

miot odpowiedzialny za zobowiązania operatora.

Ta krótka deﬁ nicja wzbudziła tyle wątpliwości

i kontrowersji, że ostatecznie Komisja Europejska

przygotowała obszerną jej interpretację. Podsumujmy

co z niej wynika.

Kluczowym elementem jest „sprawowanie faktycz-

nej kontroli”, które oznacza:

Swobodny dostęp do instalacji lub urządzenia (tzn.

Certyﬁ kacja personalna

•

bez obowiązku uzyskiwania niczyjej zgody)

Certyﬁ kacja przedsiębiorstw i osób zaangażowanych

„w instalację, konserwację i serwisowanie stacjonar-

nych urządzeń i systemów chłodniczych, klimatyza-

cyjnych i pomp ciepła” to najważniejsza, w moim

przekonaniu wręcz rewolucyjna nowość z punktu

widzenia interesów branży chłodniczej i klimatyza-

cyjnej.

Po pierwsze dlatego, że zakres certyﬁ kowanej

wiedzy i umiejętności będzie znacznie szerszy niż wy-

magany dotychczas do uzyskania świadectwa kwa-

liﬁ kacji (zainteresowanych szczegółami odsyłam do

Rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 303/2008 z 2

kwietnia 2008, ustanawiającego minimalne wymaga-

nia i warunki dotyczące certyﬁ kacji przedsiębiorstw

i personelu).

Po drugie dlatego, że certyﬁ kacja personalna

uzupełniona zostanie o system certyﬁ katów dla ﬁ rm.

Po trzecie, ponieważ określając minimalne wy-

magania w odniesieniu do szkoleń i certyﬁ kacji,

Rozporządzenie 842/2006 wprowadza bezwzględ-

ny obowiązek wzajemnego uznawania certyﬁ katów

„zarówno dla przedsiębiorstw, jak i odpowiedniego

personelu” we wszystkich 27 krajach członkowskich.

Innymi słowy system szkoleń i certyﬁ kacji ma być

spójny we wszystkich krajach Unii , a – z mocy

prawa – uprawnienia nadane w jednym kraju muszą

być honorowane we wszystkich pozostałych pań-

stwach UE.

Legislacja „F-gazowa” jest okazją do uporząd-

kowania wielu spraw związanych ze szkoleniami

i certyﬁ kacją, zarówno na obszarze całej Unii (na-

wet w krajach „starej piętnastki” nie było dotychczas

żadnych jednolitych wymagań i standardów w tym

zakresie), jak i w naszym kraju, w którym jedynym

wymaganym dziś certyﬁ katem jest świadectwo kwa-

liﬁ kacji, odnoszące się do bardzo wąskiego wycin-

ka wiedzy i umiejętności. Państwom członkowskim

pozostawiono możliwość określenia i rozstrzygnięcia

wielu szczegółów certyﬁ kacji, co może być szansą

na rozwiązanie niektórych przynajmniej problemów

naszej branży w nowej ustawie „F-gazowej”.

kategoria

certy-

fikatu

bez ingerencji

w układ

z dostępem do czynnika

sprawdzanie

szczelności

odzysk

czynników

serwis

i konserwacja

instalowanie

TAK

bez ograniczeń

TAK

bez ograniczeń

TAK

bez ograniczeń

TAK

bez ograniczeń

kat. I

TAK

bez ograniczeń

TAK

do 3/6 kg

TAK

do 3/6 kg

TAK

do 3/6 kg

kat. II

TAK

do 3/6 kg

kat. III

NIE

TAK

bez ograniczeń

kat. IV

NIE

Uzyskanie certyﬁ katu będzie wymagało potwierdzenia

posiadanej wiedzy teoretycznej i umiejętności prak-

tycznych w drodze egzaminu złożonego przed odpo-

wiednio umocowaną komisją egzaminacyjną.

Na gruncie przepisów krajowych istnieje możliwość

rozszerzenia zakresu wymaganej wiedzy i umiejętno-

ści. Można również wprowadzić dodatkowy wymóg

wykazania się doświadczeniem zawodowym, chociaż

przepisy unijne nie wymagają doświadczenia do uzy-

skania certyﬁ katu.

Trzeba jednak pamiętać, że nadmierne kompli-

kowanie i zaostrzenie rygorów polskiego systemu

certyﬁ kacji może z jednej strony skłaniać rodzimych

serwisantów do uzyskiwania certyﬁ katów w krajach

ościennych, w których zdobycie analogicznego do-

kumentu będzie wymagać mniej wysiłku, a z drugiej

strony utrudni krajowym specjalistom z branży dostęp

do unijnego rynku pracy.

Certyﬁ katy tymczasowe a świadectwa kwaliﬁ -

kacji

Możliwość uzyskania certyﬁ katu „F-gazowego” w Pol-

sce pojawi się dopiero po uchwaleniu i wejściu w ży-

cie rodzimej legislacji w tym zakresie, co nastąpi nie

wcześniej niż na przełomie III i IV kwartału 2008 r.

Komisja Europejska dopuszcza możliwość wydawa-

nia certyﬁ katów tymczasowych. Mogłyby one zacho-

wać ważność nie dłużej niż do 4 lipca 2011 r. Można

spodziewać się, że polskie władze zdecydują, iż osoby

posiadające „ozonowe” świadectwo kwaliﬁ kacji będą

uznane za posiadaczy certyﬁ katów tymczasowych

i będą mogły prowadzić działalność również z wyko-

rzystaniem czynników HFC do końca pięcioletniego

okresu ważności świadectwa kwaliﬁ kacji, ale oczywi-

ście nie dłużej niż do 4 lipca 2011 r. Tym samym dla

większości działających dziś w branży specjalistów

wprowadzony zostanie 2-3 letni okres przejściowy na

uzyskanie certyﬁ katu „F-gazowego”.

Cztery poziomy uprawnień

W ramach certyﬁ kacji personalnej, Komisja Euro-

pejska wyodrębniła cztery poziomy kwaliﬁ kacji.

Podziału kompetencji dokonano według dwóch

podstawowych kryteriów: możliwości ingerencji

w układ chłodniczy oraz braku takiej możliwości.

Ingerencja wiąże się z dostępem do czynnika, czyli

obejmuje serwis i konserwację, instalowanie oraz

odzysk czynników. Prace niewymagające ingerencji

w układ chłodniczy to w praktyce wyłącznie spraw-

dzanie szczelności. Dodatkowo uwzględniono kryte-

rium wagi napełnienia instalacji: do 3 kg czynnika

(6 kg dla urządzeń hermetycznych) oraz powyżej

tego poziomu.

Podział na cztery wspomniane kategorie certy-

ﬁ katów personalnych według zakresu posiadanych

uprawnień można zobrazować w formie następującej

tabeli:

Certyﬁ kacja przedsiębiorstw

Artykuł 1 Rozporządzenia 842/2006 stwierdza, że „roz-

porządzenie dotyczy kwestii (...) szkolenia i certyﬁ kacji

personelu oraz przedsiębiorstw zaangażowanych w dzia-

łania przewidziane w niniejszym rozporządzeniu”.

Obowiązkiem posiadania stosownego certyﬁ katu

objęte będą wszystkie przedsiębiorstwa zaangażo-

wane w instalowanie, serwis, konserwację, kontrolę

szczelności oraz odzysk, odnoszące się do stacjonar-

nych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp

ciepła zawierających czynniki z grupy HFC. Ponadto,

w świetle art. 5 ust. 4 Rozporządzenia, wyłącznie ﬁ r-

my posiadające certyﬁ kat będą upoważnione do zaku-

pu syntetycznych czynników chłodniczych.

Certyﬁ kat będzie mogło uzyskać przedsiębiorstwo,

które:

zatrudnia odpowiednią do potrzeb prowadzonej

konieczność utworzenia centralnego rejestru instala-

cji zawierających powyżej 3 kg syntetycznego czynni-

ka chłodniczego. Nic dziwnego, że takie rozwiązanie

wywołuje wielkie zainteresowanie Inspekcji Ochrony

Środowiska.

Krajowa struktura certyﬁ kacji

•

Wychodząc ze słusznego założenia, że w niektórych

krajach członkowskich funkcjonują już rozmaite formy

weryﬁ kowania kwaliﬁ kacji i nadawania uprawnień, Ko-

misja Europejska dosyć ogólnie określiła wymagania,

jakie spełniać muszą podmioty zaangażowane w cer-

tyﬁ kację. Szczegóły pozostawiono do uregulowania na

gruncie legislacji krajowej, umożliwiając ewentualne

zaadoptowanie istniejących już zasad certyﬁ kacji do

wymogów Rozporządzenia 842/2006.

Otwarta pozostaje zatem kwestia tzw. krajowej

struktury certyﬁ kacji, czyli to jak wyglądać będzie cały

system. Kto będzie zajmował się certyﬁ kacją? Kto

przygotuje i wdroży szczegółowe standardy szkoleń

i certyﬁ kacji? Jakie podmioty upoważnione będą do

prowadzenia szkoleń i egzaminów? Kto będzie wyda-

wał certyﬁ katy? Kto prowadził będzie rejestr certyﬁ -

katów? Kto sprawować będzie nadzór nad przestrze-

ganiem przyjętych standardów, gwarantując obiek-

tywizm, niezależność i bezstronność całego systemu

certyﬁ kacji?

Fundamentalnym zagadnieniem jest to, jakie in-

stytucje lub organizacje pełnić mogą powyższe role

w naszym kraju oraz to czy wystarczy oprzeć się na

istniejących już podmiotach, czy też należy stworzyć

ustawowe warunki powstania zupełnie nowego ciała,

stojącego na straży profesjonalizmu, obiektywizmu,

niezależności i równego traktowania wszystkich osób

i przedsiębiorstw ubiegających się o certyﬁ katy.

działalności liczbę osób posiadających stosownej

kategorii certyﬁ katy;

posiada i stosuje odpowiednio udokumentowane

•

procedury, w zakresie:

kontroli szczelności,

o odzysku czynników,

o gromadzenia i raportowania danych,

o dokumentowania prac, itp.;

posiada wdrożony system kontroli wykorzystywa-

•

nia i obrotu syntetycznymi czynnikami chłodniczy-

mi;

dysponuje odpowiednim (minimalnym) wyposaże-

•

niem technicznym;

złoży wniosek o wydanie certyﬁ katu do jednostki

•

certyﬁ kującej;

uzyska pozytywną decyzję jednostki certyﬁ kującej

•

o wydaniu certyﬁ katu.

Tymczasowe certyﬁ katy ﬁ rmowe

Zgodnie z art. 7 ust. 2 Rozporządzenia KE nr 303/2008

z 2 kwietnia 2008 r. w sprawie certyﬁ kacji, polskie

władze mogą zdecydować o niestosowaniu wymo-

gu posiadania certyﬁ katu ﬁ rmowego do dnia 4 lipca

2009 r. Decyzja taka musi zostać podjęta do połowy

bieżącego roku. Zasadność takiej decyzji wydaje się

oczywista w związku z tym, że obecnie nie istnieje

w Polsce żaden powszechnie uznany system certyﬁ ka-

cji przedsiębiorstw branży chłodnictwa i klimatyzacji.

* * *

Szanse na to, że stworzone zostanie możliwie do-

bre, proste, spójne oraz łatwe do wdrożenia i nad-

zorowania prawo będą większe, jeżeli wszystkie

zainteresowane tym strony podejmą skoordynowa-

ną współpracę i wystąpią z jednolitymi postulatami

wobec twórców ustaw: Ministerstw i innych urzędów

państwowych oraz Sejmu i Senatu.

W tym celu w dniu 18 marca 2008, z inicjatywy

Krajowego Forum Chłodnictwa, siedem organizacji

branżowych powołało „Krajowe Porozumienie Chłod-

nictwa, Klimatyzacji, Wentylacji i Pomp Ciepła”.

Jasne, jednoznaczne i zgodne stanowisko tak szero-

kiej reprezentacji środowiska powinno być ważnym ar-

gumentem w konsultacjach z przedstawicielami władz

odpowiedzialnymi za ostateczny kształt legislacji.

Certyﬁ kacja operatorów

Osobnym zagadnieniem jest certyﬁ kacja operato-

rów, czyli wspomnianych wcześniej „osób ﬁ zycznych

lub prawnych sprawujących faktyczną kontrolę nad

technicznym działaniem urządzeń i systemów”. Jak

wiadomo Rozporządzenie 842/2006 dopuszcza, aby

operatorzy (czyli w praktyce właściciele komercyjnych

i przemysłowych instalacji klimatyzacyjnych i chłodni-

czych) sami realizowali obowiązek okresowych kon-

troli pod względem wycieków, pod warunkiem zatrud-

niania pracownika dysponującego certyﬁ katem upo-

ważniającym do takich kontroli. W połączeniu z wy-

mogiem certyﬁ kacji przedsiębiorstw zaangażowanych

w kontrolę szczelności oznaczać to może w praktyce

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: