Muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe
• Rzadkość występowania przedmiotów lub zjawisk, stanowiących pewien walor, wzmaga ich atrakcyjność,
• Muzea o charakterze unikatowym cieszą się większym zainteresowaniem zwiedzających (fakt ten potwierdza obserwacja frekwencji muzealnej),
• Są to przeważnie placówki występujące pojedynczo,
• Zbiory mają przeważnie charakter artystyczny, techniczny lub przyrodniczy,
• Takie muzeum specjalistyczne jest traktowane umownie.
Lista muzeów specjalistycznych i obiektów unikatowych
• Bystrzyca Kłodzka (dolnośląskie, pow. kłodzki) Muzeum Filumenistyczne
• Chorzów (śląskie) Planetarium Śląskie (pokazy nieba)
• Gdańsk (pomorskie) Centralne Muzeum Morskie
• Jędrzejów (świętokrzyskie) Państwowe Muzeum im. Przypkowskich (zbiory gnomoniczne)
• Karpacz Górny (dolnośląskie, pow. jeleniogórski, m. Karpacz) Miejskie Muzeum Zabawek
• Kazimierz Dolny (lubelskie, pow. puławski) Muzeum Sztuki Złotniczej
• Kielce (świętokrzyskie) Muzeum Zabawkarstwa
• Kraków (małopolskie) Muzeum Teatralne im. Stanisława Wyspiańskiego, Muzeum Judaistyczne w Starej Synagodze, Muzeum Historii Fotografii, Muzeum Młodej Polski - Rydlówka
• Łańcut (podkarpackie) Muzeum Powozów
• Markowe Szczawiny (małopolskie, pow. suski, gm. Zawoja) Muzeum Turystyki Górskiej
• Olsztyn (warmińsko-mazurskie) Planetarium Lotów Kosmicznych (seanse astronomiczne)
• Pobiedziska (wielkopolskie, pow. poznański) Skansen Miniatur (zabytki architektury w skali l: 20)
• Poznań (wielkopolskie) Muzeum Instrumentów Muzycznych
• Przylądek Rozewie (pomorskie, pow. pucki, gm. Władysławowo) Muzeum Latarnictwa (latarnia morska)
• Stary Licheń (wielkopolskie, pow. koniński, gm. Ślesin) Największa świątynia katolicka w Polsce
• Szydłowiec (mazowieckie) Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych
• Warszawa (mazowieckie) Muzeum Literatury, Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa, Muzeum Sportu i Turystyki, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Muzeum Teatralne, Muzeum Rzemiosł Artystycznych i Precyzyjnych, Muzeum Farmacji
• Wrocław (dolnośląskie) Muzeum Poczty i Telekomunikacji, Muzeum Sztuki Medalierskiej, Panorama Racławicka
Inne obiekty unikatowe godne uwagi
• Pałac Kultury i Nauki w Warszawie — najwyższy budynek w Polsce, o odbiegającej od innych architekturze.
• port lotniczy Okęcie w Warszawie,
• zespół skoczni narciarskich w Zakopanem (Duża Krokiew)
• architektura z okresu PRL - Osiedla Grunwaldzkiego we Wrocławiu.
Obiekty historyczno-wojskowe
• Umożliwiają zwiedzającym zetknięcie się z miejscami, z którymi kojarzą się wydarzenia o charakterze patriotycznym (jeden z celów krajoznawstwa)
• Dopiero na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku względy polityczne przestały decydować o udostępnianiu wielu miejsc związanych z wojną przeciwko Rosji sowieckiej w 1920 r., a także działaniami Armii Krajowej podczas II wojny światowej.
Walory krajoznawcze obiektów historyczno-wojskowych
• Walory krajoznawcze dotyczące walk i działań wojennych reprezentują obiekty:
– muzea wojskowe (gromadzą zbiory oręża, często sprzed wielu stuleci, aż do okresu historii najnowszej, bądź też są poświęcone konkretnej bitwie w czasach historycznych),
– budowle obronne (budowle obronne pochodzące z wieków XVIII, XIX i XX , a wcześniejsze zaliczono do działu zabytków architektury i budownictwa),
– pomniki i cmentarze upamiętniające wydarzenia wojenne (raczej odnoszą się do okresu historii najnowszej – z XIX i XXw.)
Lista obiektów historyczno-wojskowych
• Bolesławiec dolnośląskie Pomnik i cmentarz wojskowy,
• Drzonów lubuskie (pow. zielonogórski, gm. Świdnica) Lubuskie Muzeum Wojskowe,
• Dukla podkarpackie (pow. krośnieński) Muzeum Historyczne — Pałac w Dukli,
• Flisy lubelskie (pow. janowski, gm. Dzwola) Pomnik bitwy na Porytowym Wzgórzu,
• Gdańsk pomorskie Pomnik Obrońców Westerplatte,
• Gdynia pomorskie Muzeum Marynarki Wojennej, Muzeum Okręt „Błyskawica",
• Gierłoż warmińsko-mazurskie, (pow. kętrzyński, gm. Kętrzyn) Bunkry Kwatery Hitlera, tzw. Wilczy Szaniec,
• Gozdowice zachodniopomorskie (pow. gryfiński, gm. Mieszkowice) Muzeum Wojsk Inżynieryjnych I Armii Wojska Polskiego,
• Góra Świętej Anny opolskie (pow. strzelecki, gm. Leśnica) Pomnik Czynu Powstańczego,
• Grunwald, Stębark warmińsko-mazurskie (pow. ostródzki, gm. Grunwald) Pomnik i Muzeum Grunwaldzkie,
• Kaława lubuskie (pow. międzyrzecki, gm. Międzyrzecz) Zespół bunkrów i lochów Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego,
• Katowice śląskie Pomnik Powstańców Śląskich,
• Kłodzko dolnośląskie Twierdza bastionowa i kazamaty,
• Kołobrzeg zachodniopomorskie Muzeum Oręża Polskiego,
• Kutno łódzkie Muzeum Bitwy nad Bzurą,
• Legnickie Pole dolnośląskie (pow. legnicki) Muzeum Bitwy Legnickiej,
• Leśnica opolskie (pow. strzelecki) Muzeum Czynu Powstańczego,
• Mirosławiec zachodniopomorskie (pow. wałecki) Muzeum Walk o Wał Pomorski,
• Mława mazowieckie Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej,
• Modlin-Twierdza mazowieckie (pow. nowodworski, gm. Nowy Dwór Mazowiecki)Twierdza z fortami,
• Podgaje wielkopolskie (pow. złotowski, gm. Okonek) Izba pamięci i obelisk,
• Polichno łódzkie (pow. piotrkowski,gm. Wolborz) Muzeum Czynu Partyzanckiego (skansen),
• Poznań wielkopolskie Muzeum Cytadeli Poznańskiej, Pomnik Powstańców Wielkopolskich, Wielkopolskie Muzeum Wojskowe,
• Przemyśl podkarpackie System fortów wokół miasta,
• Rąblów lubelskie (pow. puławski, gm. Wąwolnica) Muzeum Ruchu Partyzanckiego, Pomnik Partyzantów,
• Siekierki zachodniopomorskie (pow. gryfiński, gm. Cedynia) Punkt Muzealny I Armii Wojska Polskiego, cmentarz,,
• Silnowo zachodniopomorskie (pow. szczecinecki, gm. Borne Sulinowo) Bunkier-forteca Wału Pomorskiego,
• Srebrna Góra dolnośląskie (pow. ząbkowicki, gm. Stoszowice) Twierdza na przełęczy górskiej,
• Strzaliny zachodniopomorskie (pow. wałecki, gm. Tuczno) Ruiny fortyfikacji Wału Pomorskiego,
• Studzianki Pancerne mazowieckie (pow. kozienicki, gm. Głowaczów) Mauzoleum Żołnierzy Wojska Polskiego,
• Szwecja zachodniopomorskie (pow. wałecki, gm. Wałcz) Izba Pamiątek Walk o Wał Pomorski,
• Wałcz zachodniopomorskie Pomnik i cmentarz wojskowy,
• Warszawa mazowieckie Cytadela — forteca i więzienie, Grób Nieznanego Żołnierza, Muzeum Wojska Polskiego, Cmentarz Wojskowy,
• Zdbice zachodniopomorskie (pow. wałecki, gm. Wałcz) Skansen bojowy I Armii Wojska Polskiego
Atrakcyjność walorów krajoznawczych obiektów historyczno-wojskowych
• Zależy między innymi od:
– Odpowiedniej lokalizacji (np. lokalizacja malarskiego dzieła Panoramy Racławickiej we Wrocławiu wynika ze względów praktyczno-technicznych budowy odpowiedniego obiektu, istniejącej infrastruktury oraz przewidywanej frekwencji i konieczności obsługi ruchu turystycznego),
– Formy upamiętnionego przekazu historycznego, odpowiedniej do turystycznego wykorzystania
• Np. miejsca związane z bitwami pod:
– Cedynią, Niemczą, Głogówem, Płowcami,
– Iganie, Olszynka Grochowska à powstanie listopadowe,
– Siemiatycze, Małogoszcz à powstanie styczniowe,
– Racławice, Maciejowice àInsurekcja Kościuszkowska).
Dobór kryteriów w typowaniu miejsc pamięci narodowej
• Decydująca rola miejsca w kształtowaniu patriotycznej postawy:
– znaczenie militarne
– znaczenie historyczne wydarzeń
• Obiekty symbolizują i przekazują cenne elementy treści ideowej
– poczucie więzi narodowej,
– braterstwo żołnierzy,
– polityczne, operacyjne oraz moralne znaczenie walk.
Miejsca i muzea martyrologii
• Związane z okresem II wojny światowej miejsca eksterminacji ludności różnych narodowości (przede wszystkim Polaków i Żydów).
• W miejscach dawnych obozów koncentracyjnych utworzone zostały:
• muzea martyrologii,
• wielkie pomniki-mauzolea
• Szczególne znaczenie mają największe obozy, do nich kieruje się masowy ruch turystyczny.
– Państwowe muzea martyrologiczne są objęte Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z dnia 26 czerwca 1997 r. w sprawie wykazu państwowych muzeów martyrologicznych, do których wstęp jest bezpłatny.
Lista miejsc i muzeów martyrologii
• Bełżec lubelskie (pow. tomaszowski, gm. Tomaszów Lubelski) Pomnik na terenie byłego obozu zagłady,
• Chełmno wielkopolskie (pow. kolski, gm. Dąbie) Muzeum Martyrologii w Chełmnie nad Nerem,
• Lublin lubelskie Państwowe Muzeum na Majdanku, Muzeum Lubelskie w Lublinie, Oddział Martyrologii „Pod Zegarem",
• Luboń wielkopolskie (pow. poznański) Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie,
• Łambinowice opolskie (pow. nyski) Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu,
• Łódź łódzkie Muzeum Martyrologii na Radogoszczu ,
• Oświęcim małopolskie Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka ,
• Palmiry mazowieckie (pow. nowodworski, gm. Czosnów) Muzeum Walki i Męczeństwa w Palmirach,
• Poznan wielkopolskie Mauzoleum Martyrologii w Forcie VII ,
• Rogoźnica dolnośląskie (pow. świdnicki, gm. Strzegom) Państwowe Muzeum Gross-Rosen w Rogoźnicy,
• Sobibór lubelskie (pow. włodawski, gm. Włodawa) Pomnik i kopiec na terenie byłego obozu zagłady,
• Sztutowo pomorskie (pow. nowodworski) Muzeum Stutthof w Sztutowie,
• Treblinka mazowieckie (pow. ostrowski, gm. Małkinia Górna) Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince",
• Warszawa mazowieckie Muzeum Więzienia „Pawiak", Mauzoleum Walki i Męczeństwa, Muzeum X Pawilonu, Muzeum Cytadeli Warszawskiej, Muzeum Katyńskie,
• Zamość lubelskie Muzeum Martyrologii w Zamościu ,
• Żagań lubuskie Rotunda Muzeum Martyrologii Alianckich Jeńców Wojennych w Żaganiu.
...
nie__dla__nie