1985-15 - Klęska konwoju PQ-17.pdf - Żółty Tygrys Part I - Torentos.pl

Okładkę i stronę tytułową projektował MAREK SOROKA

Redaktor

ELŻBIETA SKRZYŃSKA

Redaktor techniczny GRAŻYNA WOŻNIAK

ISBN 83-11-07236-1

KLĘSKA KONWOJU PQ-17

Ryzykowny plan Admiralicji

szesnastu naszych statków, w tym aż siedmiu w ostatnim konwoju, PeQu-szesnaście.

Admirał nie wspominał o ofiarach, ponoszonych przez załogi okrętów. Osłaniając ten właśnie

konwój, wsławił się męstwem polski niszczyciel ORP "Garland", który uparcie odpierał

ponawiane wielokrotnie ataki z powietrza, tracąc przy tym aż dwudziestu dwóch zabitych i

czterdziestu sześciu rannych marynarzy - ponad jedną trzecią stanu załogi!

- Niemcy poważnie wzmocnili swe siły w Norwegii - mówił dalej Pound. - Do

przebywającego na tym akwenie od początku roku pancernika "Tirpitz", który bez żadnej

przesady można określić jako jeden z najpotężniejszych obecnie okrętów na świecie, doszły

małe pancerniki "Admirał Scheer" i "Lutzów", a także ciężki krążownik "Admirał Hipper",

wszystkie o nominalnej wyporności dziesięciu tysięcy ton, a w rzeczywistości o wiele

większej. Jak wynika z wiarygodnych na ogół danych naszego radionasłuchu, liczba

operujących tam U-bootów wzrosła od początku roku z czterech do dwudziestu. Znacznie

wzmocniono także siły Luftwaffe, dysponującej teraz w Norwegii przeszło dwustu

samolotami, których załogi wyszkolone są do wykonywania zadań nad morzem. Przerwanie

dostaw dla naszego sprzymierzeńca, który toczy ciężkie boje na południu frontu

wschodniego, nie wchodzi w rachubę. Jedyne wyjście to zmniejszenie

zagrożenia północnej trasy dowozowej, najlepiej poprzez zniszczenie ciężkich jednostek

przeciwnika. Dotychczas trzymały się one w promieniu działania własnego lotnictwa i

skierowane przeciwko nim akcje naszych pancerników oraz lotniskowców wiązały się z

dużym ryzykiem, ale sądzę, że gdyby przynęta była dostatecznie duża i atrakcyjna, to może

udałoby się wywabić hitlerowskiego lisa z jego kryjówki.

Admirał Pound rozwinął następnie swój plan, który po dyskusji przybrał postać oficjalnych

wytycznych Urzędu Admiralicji skierowanych do dowodzącego Home Fleet * admirała sir

Johna Toveya. Ten okazał się zwolennikiem ryzykownej koncepcji i czynił wszystko, by ją

dokładnie wcielić w życie. Prywatnie głosił opinię, że "zatopienie "Tirpitza" ma dla dalszego

przebiegu zmagań na morzu nieporównywalnie większe znaczenie niż bezpieczeństwo i losy

jakiegokolwiek konwoju".

Wszystkie te poglądy miały swe źródło w swego rodzaju kompleksie, na który po

błyskawicznym zatopieniu wielkiego krążownika liniowego "Hood" przez pancernik

"Bismarck" cierpiało brytyjskie kierownictwo wojskowe i polityczne: przeceniało ono siłę

- Chciałbym na wstępie przypomnieć, że z trzystu sześćdziesięciu tysięcy ton materiałów

wojennych, które zdołaliśmy w drugim półroczu tysiąc dziewięćset czterdziestego pierwszego

roku dostarczyć naszemu nowemu, sowieckiemu sojusznikowi, sto pięćdziesiąt cztery tysiące

ton, a więc prawie czterdzieści pięć procent, dotarło na miejsce przeznaczenia

najniebezpieczniejszym szlakiem, wiodącym przez Ocean Lodowaty. Przeprowadziliśmy

tamtędy osiem konwojów, tracąc jeden tylko statek.

Zebrani w gmachu brytyjskiej Admiralicji z uwagą słuchali wywodów jej Pierwszego Lorda

Morskiego, admirała sir Dudleya Pounda, który w dalszym ciągu swej wypowiedzi stwierdził:

- W tym roku sytuacja się zmieniła. Pierwsze cztery konwoje udało się przeprowadzić jeszcze

bez strat, ale potem nieprzyjacielska flota i lotnictwo wzmogły swą aktywność, czego

wynikiem było zatopienie

bojową, a zwłaszcza niezatapialność bliźniaczego "Tirpitza", zbytnio uzależniając od niego

całe planowanie operacyjne. Tym razem postanowiono

* Flota brytyjskiej metropolii .

powtórzyć polowanie, urządzone w poprzednim roku na "Bismarcka". Los frachtowców

konwoju, ich załóg i przeznaczonego dla ZSRR ładunku mniej się liczył niż szansa

odciągnięcia niemieckiego pancernika od jego baz i zniszczenia go przy użyciu

przeważających sił, tak jak jego poprzednika.

Plan operacji był nieskomplikowany. W razie wyjścia w morze ciężkich niemieckich

jednostek i skierowania się ich ku konwojowi, ten miał zawrócić i przez kilkanaście godzin

płynąć z powrotem w zachodnim kierunku. W tym właśnie czasie uderzyłyby na Niemców

ciężkie brytyjskie i amerykańskie jednostki oraz samoloty z lotniskowca.

W jaki sposób lordowie brytyjskiej Admiralicji chcieli pogodzić zapewnienie dostaw dla

Związku Radzieckiego z jednoczesnym potraktowaniem wiozących je frachtowców jako

przynęty dla okrętów Kriegsmarine, pozostanie ich tajemnicą.

A przynęta była rzeczywiście nęcąca. Sam ładunek statków przedstawiał wartość 700

milionów dolarów, licząc po ówczesnym kursie giełdowym. Równie cenne było jego

zestawienie dla radzieckiego użytkownika: 594 czołgi, 4246 pojazdów mechanicznych, 297

samolotów i przeszło 156 tysięcy ton innych środków materiałowych, w tym także żywności.

Zaznaczyć należy, że głównym dostawcą podstawowej masy broni, uzbrojenia i sprzętu dla

Czerwonej Armii był przemysł Kraju

Rad, ale w warunkach ostrych napięć na froncie i ponoszonych strat dostawy sojuszników

zachodnich spełniały wówczas niemałą rolę, czemu dawał także wyraz marszałek Stalin.

Rozwój wydarzeń po stronie niemieckiej zdawał się tymczasem sprzyjać tym zamierzeniom.

Rosnące natężenie żeglugi na trasie do Murmańska, w połączeniu z lądowaniem

amerykańskich wojsk na Islandii i rajdem brytyjskich komandosów na Wyspy Lofockie u

wybrzeży Norwegii, wywołały w niemieckim dowództwie poczucie zagrożenia północnego

skrzydła. Zaniepokojony Hitler nakazał wzmocnienie sił w Norwegii i zarządził przerzucenie

pancerników "Scharnhorst" i "Gneisenau" oraz ciężkiego krążownika "Prinz Eugen" z bazy w

Breście na ojczyste wody.

"Operacja się udała, ale pacjent zmarł" - mówi stare porzekadło. Tak było i teraz: wprawdzie

okrętom tym udało się w dość niejasnych okolicznościach zmylić czujność Brytyjczyków i

przepłynąć przez kanał La Manche, ale wszystkie trzy odniosły w toku operacji lub wkrótce

po niej tak poważne uszkodzenia, że musiały przez dłuższy czas pozostać w dokach. Zamiast

nich skierowano do Norwegii - jak to ustalił brytyjski wywiad - wszystkie sprawne w danym

momencie ciężkie jednostki Kriegsmarine.

Posiłki otrzymała też operująca z baz norweskich 5 Flota Powietrzna.Ta jej część, która

przeznaczona

była do współpracy z marynarką' wojenną, składała się w połowie 1942 roku ze 103

należących do 30 pułku dwusilnikowych bombowców nurkujących typu Junkers Ju-88, z 30

nurkowców fu-87, z 42 torpedowych Heinkli He-111 z I dywizjonu 26 pułku bombowego, 15

również torpedowych wodnopłatowców He-115 lotnictwa morskiego oraz 44 samolotów

wywiadowczych rozmaitych typów - od rozpoznawczej wersji Junkersa )u-88 poprzez łodzie

latające Blohm-Voss BV-138 do czterosilnikowych dalekiego zasięgu Focke-Wulfów

FW-200, słynnych "Condorów".

Zaprzątająca uwagę Niemców rzekoma aliancka operacja desantowa w Norwegii jakoś się nie

chciała zmaterializować, toteż fakt skoncentrowania poważnych sił postanowili oni

wykorzystać do przeprowadzenia silnego lotniczego ataku na najbliższy konwój do ZSRR.

Zachował się pełny tekst wydanego w tej sprawie rozkazu. Brzmiał on:

1. Zadanie: atak na konwój zmierzający do Rosji.

2. Siły własne: grupa bojowa Trondheim - "Tirpitz", "Hipper" i 6 niszczycieli, grupa bojowa

Narvik - "Lutzów" i 6 niszczycieli. Okręty podwodne - 3, których zadaniem będzie wykrycie i

śledzenie konwoju, zajmą od 10 czerwca pozycje wyczekiwania na północny wschód od

Islandii, a 3 lub 4 czekać będą między wyspami Jan Mayen a Niedźwiedzią, zaś kilka

pozostałych na wschód od Wyspy Niedźwiedziej.

3. Struktura dowodzenia: dowództwo operacyjne sprawować będzie grupa floty "Północ" z

siedzibą w Kilonii, dowództwo taktyczne - dowódca floty zaokrętowany na "Tirpitzu". Okręty

podwodne podlegać będą dowództwu grupy "Północ" za pośrednictwem admirała,

dowodzącego w Arktyce.

4. Realizacja: Po wykryciu konwoju obie grupy bojowe wyruszą mu na spotkanie, przy czym

grupa z Trondheim uzupełni paliwo w Altafjordzie. Podstawowym zadaniem jest zniszczenie

nieprzyjacielskich transportowców, a przynajmniej uszkodzenie ich tak, by stały się łatwym

łupem okrętów podwodnych i samolotów. Eskortę zwalczać tylko w takim stopniu, jakiego

wymaga realizacja głównego zadania. Starcia z przeważającymi siłami nieprzyjaciela unikać.

5. Rozpoznanie lotnicze: w celu szybkiego wykrycia głównych sił nieprzyjacielskiej floty

należy intensywnie rozpoznawać rejony Rejkiawiku na Islandii, Scapa Flow na Orkadach

oraz Firth of Forth i Muray Firth w Szkocji. Jeśli nie uda się wykryć tam nieprzyjaciela,

należy prowadzić rozpoznanie w promieniu 250 mil wokół konwoju. Po wykryciu należy

śledzić ruchy nieprzyjaciela na równi z poruszeniami konwoju.

6. Użycie bojowe lotnictwa: Luftwaffe otrzyma

rozkaz atakowania tylko statków handlowych i lotniskowców.

7, Uwagi: Można oczekiwać korzystnych warunków atmosferycznych. W czerwcu mija

okres wiosennych sztorrnów, a nie występują jeszcze tak częste latem mgły. Podobnie

korzystnie przedstawia się sytuacja lodowa. Topnienie lodów nie jest jeszcze zaawansowane i

granica ich występowania jest zbliżona do zimowej. W tych warunkach począwszy od rejonu

na zachód od Wyspy Niedźwiedziej nieprzyjaciel będzie musiał płynąć w odległości 200 do

250 mil morskich od brzegów Norwegii. Akwen ten jest pod kontrolą naszego lotnictwa;

nieprzyjacielska flota nigdy jeszcze się tam nie zapuszczała.

8. Operacja otrzymuje kryptonim "Roessel-sprung" *.

Tymczasem załogi trzydziestu sześciu statków handlowych, nieświadome roli, jaką miały

odegrać w stosunku do hitlerowskiego pancernika, opuściwszy zacisze Hvalfjordu,

wrzynającego się daleko w głąb Islandii tuż koło jej stolicy Rejkiawiku, znajdowały się od 25

czerwca 1942 na pełnym morzu. Dwa statki miały wkrótce po wypłynięciu awarie i musiały

zawrócić. Pozostałe sformowały dziewięć kolumn, które szeroką ławą podążały na północny

wschód.

Nieco z tyłu płynęły trzy statki ratownicze; ich

* W szachach: ruch skoczkiem.

zadaniem miało być niesienie szybkiej pomocy. Tę kategorię jednostek pomocniczych

wprowadzono pod wpływem ostatnich doświadczeń bitwy o Atlantyk. Były to małe

pasażerskie parowce, w których urządzono dobrze wyposażone sale opatrunkowe, a załogę

uzupełniono personelem medycznym różnych specjalności. Niskie burty oraz sieci ratunkowe,

po których mogło się wspinać równocześnie na pokład wielu ludzi, umożliwiały szybkie

wyławianie z wody rozbitków.

Osłonę PQ-17 można określić jako wystarczającą, a nawet silną. Stanowiło ją sześć

niszczycieli, cztery korwety, trzy poławiacze min, cztery rybackie trawlery, przystosowane do

zwalczania okrętów podwodnych, i dwa - również pomocnicze - okręty obrony

przeciwlotniczej. Dysponując łącznie kilkudziesięciu działami do zwalczania celów morskich

i tyluż armatami przeciwlotniczymi, zespół ten był w stanie odeprzeć skoncentrowane nawet

naloty czy ataki całych "wilczych stad" U-bootów. W skład osłony wchodziły także dwa

okręty podwodne. Dziewięć innych jednostek tego typu zajęło z końcem czerwca pozycje

wzdłuż dwóch linii patrolowania na wodach pomiędzy północnym wybrzeżem Norwegii a

przewidywaną trasą konwoju.

Bezpośrednia eskorta mogła także w razie potrzeby liczyć na poważną pomoc ze strony

zespołu, wsparcia, złożonego z czterech krążowników i trzech niszczycieli pod dowództwem

kontradmirała

Leslie Hamiltona. Natomiast uderzeniowy zespół floty admirała Johna Toveya - jego

zadaniem było zniszczenie ciężkich niemieckich jednostek - stanowiły dwa okręty liniowe,

lotniskowiec, dwa krążowniki i czternaście niszczycieli. Dawno już Królewska Marynarka nie

pojawiła się na północnych wodach w takiej sile.

W łonie Admiralicji zrodziły się jednak pewne wątpliwości i wahania co do słuszności

koncepcji jej pierwszego Lorda Morskiego, czego wyrazem było uzupełnienie pierwotnego

planu o pewne posunięcie, mające nieco zmniejszyć ryzyko, na które wystawiono konwój. Z

głównej bazy Home Fleet w zatoce Scapa Flow na Orkadach wypłynął 29 czerwca mieszany,

osłaniający cztery frachtowce zespół: dwa krążowniki, pięć niszczycieli, cztery stawiacze min

i kilka trawlerów, który miał skierować się na wschód. Razem z głównym zespołem

uderzeniowym miał on zasugerować Niemcom próbę desantu na położonych u wybrzeży

Norwegii Wyspach Lofockich czy też nawet na samym kontynencie. Wybiegając nieco w

przyszłość można stwierdzić, że choć zespół ten dwukrotnie, 30 czerwca i 1 lipca, zbliżył się

na odległość zaledwie paruset mil morskich do brzegów norweskich, nie został jednak

wykryty przez samoloty Luftwaffe. Ta pozorowana operacja nie wywarła więc żadnego

wpływu na losy konwoju PQ-17.

PQ-17 odpiera ataki

Konwój podążał nakazanym kursem z prędkością 8 mil morskich na godzinę. Spokojne morze

i niezła widoczność ułatwiały utrzymanie nienagannego szyku i przeprowadzenie

dodatkowych ćwiczeń z zakresu obrony przeciwlotniczej. Wokół uganiały się zygzakami

okręty eskorty, na których zmieniający się co godzina marynarze czujnie wsłuchiwali się w

poszum hydrofonów. Przez pierwsze dni nie zdarzyło się nic, co wskazywałoby na wykrycie

przez nieprzyjaciela, na narastanie groźby.

Niemcy zaś przeczuwali, że coś się święci. Najpierw zwróciła ich uwagę cisza radiowa w

rejonie Islandii, czemu towarzyszyło nasilenie sygnałów z rejonu Murmańska. Zwiększyła się

częstotliwość lotów brytyjskich samolotów wywiadowczych nad Trondheim, gdzie stał na

kotwicy "Tirpitz", jak też wzdłuż całego położonego dalej na północ wybrzeża Norwegii.

Dowódcy dziewięciu okrętów podwodnych, zajmujących stanowiska wyczekiwania w

pobliżu wyspy Jan Mayen, mniej więcej w połowie drogi między Szkocją a Spitsbergenem,

poza zasięgiem operujących z Islandii i Szetlandów alianckich łodzi latających, otrzymali

polecenie wzmożenia czujności.

1985-15 - Klęska konwoju PQ-17.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: