społeczne skutki bezrobocia.pdf

Bezrobocie – skutki społeczne i metody

przeciwdziałania

Szkoła Główna Handlowa

Anna Nikowska

Nr albumu 20540

1. Wstęp

W pracy tej zostaną poruszone problemy z zakresu lokalnej polityki społecznej –

lokalne bezrobocie. Na początku jednak zaprezentowana zostanie ogólna sytuacja

bezrobotnych w Polsce. Następnie nakreślony zostanie wpływ braku pracy na

społeczność lokalną, a na końcu przedstawione zostaną niektóre ze sposobów

przeciwdziałania lokalnemu bezrobociu dostępne władzom terytorialnym oraz samym

mieszkańcom.

Materiały zaprezentowane w tym opracowaniu pochodzą z publikacji prasowych oraz

książek poświęconych tematyce społecznych skutków bezrobocia.

2. Sytuacja bezrobotnych w Polsce

Zgodnie z ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. 2001 nr 6 poz.

56) bezrobotnym nazywamy osobę, „nie zatrudnioną i nie wykonującą innej pracy

zarobkowej zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu

obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, nie uczącą się w szkole w systemie

dziennym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub

czasowego) powiatowym urzędzie pracy”

Według Głównego Urzędu Statystycznego, którego obliczenia traktuje się jako

oficjalne dane na temat bezrobocia, bezrobocie w styczniu 2002 roku wyniosło 18 %

czyli 3 mln 253 tys. osób pozostawało bez pracy. 1 Uważa się jednak, że faktyczna

stopa bezrobocia może być jeszcze wyższa.

Statystyki nie zaliczają do grona osób bezrobotnych tych, którzy pobierają

świadczenia przedemerytalne – szacuje się, że stanowią oni dodatkowo około

483 tys. bezrobotnych. 2

W oficjalnej liczbie bezrobotnych nie uwzględnia się, również:

chłopo-robotników - fakt posiadania gospodarstwa rolnego, traktowany jest jako

możliwość działalności zarobkowej lub samo utrzymania, pomimo utraty pracy;

pracowników przymusowo kierowanych na bezpłatne urlopy;

1 18 proc. Polaków bez pracy, Maciejewicz Patrycja, Gazeta Wyborcza, 22.02.2002, s. 23.

2 j.w.

pracowników, którym skrócono czas pracy z powodu trudnej sytuacji

ekonomicznej przedsiębiorstwa.

Poza wysoką stopą bezrobocia niepokojący jest również fakt, że coraz trudniej jest

pozbyć się statusu człowieka bezrobotnego. Według Badań Aktywności Ekonomicznej

Ludności na szansę na zatrudnienie czeka się około 15 miesięcy, prawie połowa

bezrobotnych jest bez pracy ponad rok, a 71 % rejestruje się po raz kolejny.

Przewiduje się, że liczba bezrobotnych w najbliższych miesiącach nadal będzie rosła,

ale wolniej. Rząd założył w 2002 roku wzrost stopy bezrobocia do 18,6 %, prognozy

analityków są jednak bardziej pesymistyczne:

BRE Bank 19,1 %

Pekao S.A. 19,1 %

Société Générale 19 % - 19,5 %

Amerbank 20 % 3 .

Tak wysoka stopa bezrobocia ma wpływ na życie całego społeczeństwa. Długotrwały

brak pracy, utrata stałego źródła dochodu ogranicza popyt na różnego rodzaju dobra,

pociąga za sobą przymus zmniejszenia podaży, co w konsekwencji wiąże się z

koniecznością obniżenia kosztów produkcji, czyli zwolnienia kolejnych pracowników –

zwiększających grono bezrobotnych.

3. Społeczne skutki bezrobocia

Utrata pracy oraz długotrwały brak stałego dochodu wywiera różny wpływ na osoby,

które to spotkało. Nie da się ukryć, że indywidualna sytuacja bezrobotnych zależy w

duży stopniu od liczby członków rodziny, poziomu oszczędności i zarobków przed

utratą pracy, stanu zdrowia najbliższych, warunków mieszkaniowych, sposobu

patrzenia na życie, przedsiębiorczości, wykształcenia, gotowości do zmian. 4 Poniżej

przedstawione zostaną społeczne konsekwencje bezrobocia.

3 j.w

4 Społeczne skutki bezrobocia w rejonie Mielca w latach 1990-1994, Leśniak-Moczuk Krystyna, OWPRz 1997,

s. 40.

Pozytywne społeczne skutki bezrobocia

Bezrobocie kojarzone jest często tylko z negatywnymi zjawiskami

społecznymi i ekonomicznymi. Istnieje jednak jego pozytywny aspekt w przypadku

krótkotrwałego pozostawania bez pracy.

Bezrobocie wynikające z restrukturyzacji makropolityki państwa ma dobry wpływ na

całą gospodarkę:

obniża inflację;

wzmacnia dyscyplinę pracy;

wymusza restrukturyzację poszczególnych firm i całych branż;

osłabia siłę polityczną i pozycję przetargową związków zawodowych

i monopolistów. 5

Krótkotrwałe bezrobocie ma również wpływ na racjonalizację zatrudnienia – relokacja

siły roboczej, redukcja nadmiernego zatrudnienia połączona z kierowaniem

pracowników tam gdzie ich praca będzie wydajniejsza, zgodnie z potrzebami rynku.

Możliwość swobodnego zakupu siły roboczej na rynku, czyli występowanie bezrobocia

wspomaga również procesy restrukturyzacji i inwestowania. 6

W przypadku bezrobocia frykcyjnego 7 zmienia się stosunek wobec pracy. Pracownicy

wykazują większą dbałość o posiadane zajęcie, nie lekceważą obowiązków, są

wydajniejsi, bardziej zdyscyplinowani i zmobilizowani do lepszej pracy. Świadomość

istnienia bezrobocia zachęca młodych do racjonalnego wyboru zawodu i ciągłego

podnoszenia kwalifikacji, natomiast osoby w wieku produkcyjnym do stałego

doskonalenia się w kierunkach adekwatnych do potrzeb rynku. 8

Osoby, które stracą pracę zyskują więcej wolnego czasu, którego wykorzystanie

zależy od ich sytuacji materialnej oraz osobowości. Na przykład kobiety, które mają

wiele obowiązków domowych, mogą go wykorzystać na zapanowanie nad życiem

rodzinnym. Osoby ceniące swobodę dysponowania swoim czasem mogą zrezygnować

z poszukiwania stałej pracy, a jedynie dorabiać, tak by móc się utrzymać.

5 Dobre bezrobocie, Rostowski Jacek, Wprost, 24.06.2001, Nr 25, s. 46.

6 Społeczne skutki bezrobocia w rejonie ..., j.w., s. 10.

7 Wg. Makroekonomia – Podręcznik europejski, Burda, Wyplosz, Warszawa 2000, s. 692 bezrobocie frykcyjne

to bezrobocie wynikające z indywidualnych zmian pracy lub z wchodzenia na rynek pracy.

8 j.w.

W rzeczywistości jednak takich osób jest bardzo nie wiele a nadmiar wolnego czasu

bardzo często prowadzi do frustracji. 9

Negatywne społeczne skutki bezrobocia

Długotrwałe bezrobocie strukturalne 10 ma negatywny wpływ na życie społeczeństwa,

w aspekcie ekonomiczno-społecznym i psychologiczno-moralnym. 11

Pierwszym poważnym skutkiem utraty pracy jest pogorszenie standardu życia

osoby i jej rodziny, którą to spotkało. Dochody z pracy bardzo często stanowią

główne źródło utrzymania, dlatego też wystąpienie zjawiska bezrobocia w rodzinie

stanowi ważną przyczynę spadku dochodów, pogorszenia się warunków bytowych lub

nawet utraty środków do życia. 12

Pierwszą formą radzenia sobie z zaistniała sytuacją jest, już wcześniej wspomniane,

ograniczenie wydatków. Bezrobotni na początku rezygnują z zakupu odzieży i

obuwia, a w następnej kolejności z wydatków związanych z wypoczynkiem i

kształceniem. Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie się do tańszego mieszkania,

rezygnacja z życia towarzyskiego, ambicji zawodowych i inwestycji. Drastyczną formą

walki z brakiem pieniędzy na życie jest sprzedaż dóbr trwałego użytku oraz

rozpoczęcie oszczędzania na żywności. Brak stałego źródła dochodów eliminuje

możliwość swobodnego podejmowania decyzji, wymuszając na osobie bezrobotnej i

jej rodzinie życie w formie prostej wegetacji materialnej. 13

Pogorszenie się standardu życia rodzin dotkniętych bezrobociem ma wpływ na

zubożenie całej społeczności lokalnej. Wystarczy, że kilkanaście rodzin ograniczy

swoje wydatki, a podupadnie lokalny handel i kultura (na przykład miejskie kino,

sklep obuwniczy lub odzieżowy).

Kolejną konsekwencją bezrobocia są zakłócenia w życiu rodzinnym . Rodzina jako

podstawowa jednostka społeczna stanowi opokę dla jej członków. Niestety w

momencie, gdy zostanie ona dotknięta bezrobociem, następuje pogorszenie się

stosunków rodzinnych. Utrata stałego źródła dochodów i brak perspektyw na szybkie

9 j.w.

10 Wg. Makroekonomia – Podręcznik europejski, Burda, Wyplosz, Warszawa 2000, s. 692 Bezrobocie

strukturalne to bezrobocie pojawiające się w wyniku złego kojarzenia popytu i podaży pracy, rynek nie

oczyszcza się, ponieważ pracownicy i wakaty są różnie zlokalizowane gałęziowo, zawodowo i przestrzennie.

11 Społeczne skutki bezrobocia w rejonie …, j.w., s. 12.

12 Społeczne skutki bezrobocia w rejonie …, j.w., s. 13.

13 j.w.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: