literatura+staropolska.doc

Starożytność : a/ filozofie: stoicyzm, epikureizm, platonizm, b/ archetyp: Hiob, Abraham, Prometeusz, Narcyz, Syzyf, Niobe, Narcyz, c/ topos ( motyw): homo viator, arkadia,

d/ tematy : historia rodu Labdakidów, historia wojny trojańskiej („Król Edyp”, „Iliada” )   e/ liryka: Horacy non omnis moria, exegi monumentum, epikureizm, stoicyzm.

  jedność estetyki, zasada decorum, zasada trzech jedności, bohater tragiczny,      porównanie homeryckie, patos, epitet stały

  wina tragiczna, zbłądzenie tragiczne

Średniowiecze – V- XV wieku

·         Teocentryzm

·         Główne hasło : Memento Mori

·         Literatura w języku łacińskim

·         Toposy: Danse macabre, Ubi sunt ?

·         Symbole średniowiecza: miecz, krzyż 

·         Wzorce osobowe: a/asceta ( św. Aleksy, św. Franciszek )

                                       b/ rycerz ( idealny Roland „Pieśń o Rolandzie– ars moriendi;       

                                           błędny „Opowieści o rycerzach okrągłego stołu” – 

                                           Parsifal, Galahad – św. Graal), atrybuty rycerza – miecz

                                       c/ władca – ( Kronika Galla Anonima – Bolesław Chrobry)

·         Utwory liryczne: a/ Bogurodzica – Maryja boska istota, motyw desis, zasada

                                              hierarchii i pośrednictwa, pośredniczka grzeszników,

                                           b/ „Lament świętokrzyski” – Maryja ziemska kobieta, 

                                               cierpiąca po stracie jedynego syna, apokryf, plankt.

                                           c/ „Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią” – wizerunek

                                               śmierci – kościotrup, kosa, ma budzić przerażenie.

·         Koncepcja człowieka : a/ ciało

                                             b/ dusza – wędruje po śmierci (piekło, czyściec, raj )

Renesans- XVI w. ( odrodzenie)- złoty okres w dziejach kultury polskiej czasy panowania ostatnich Jagiellonów.

·         Humanizm

·         Reformacja

·         Główne hasła : Jestem człowiekiem , więc nic co ludzkie nie jest mi obce

                                 Do źródeł ( powrót do starożytności )

                                 Człowiek miarą wszechrzeczy ( człowiek mały świat 

                                  powiązany ściśle z naturą )

·         Literatura w językach narodowych

·         Styl klasyczny w literaturze:

1.       Porządek – ład w dziele literackim.

2.       Harmonia – łączność wszystkich elementów świata Bóg, człowiek, natura.

3.       Uniwersalizm – ponadczasowość prawd głoszonych w dziełach.

4.       Jasność i prostota – konstrukcja tekstu i obraz świata jasny , nieskomplikowany.

·         Koncepcja człowieka: a/sfera materialna –ciało sfera duchowa – dusza 

                                               wzajemnie się dopełniają

                                            b/ człowiek harmonijnie współistnieje z naturą drugim     

                                                człowiekiem i Bogiem

·         Toposy:  a/ Deus artifex

                       b/ Fortuny,

                       c/ utopii

                       d/ świata teatru

                       e/ człowiek Boże igrzysko

·         Twórczość : J.Kochanowski : pieśni, fraszki, treny.

·         Elementy charakterystyczne dla twórczości poety:

1.       Humanizm – podmiot liryczny utożsamiany z poetą wszechstronne wykształcenie, twórczość w języku narodowym, twórca polskiego języka poetyckiego, bogactwo środków poetyckich, cechy stylu klasycznego.

2.       Horacjanizm – nawiązania do rzymskiego poety, świadomość wielkości własnej twórczości – non omnis moria, exegi monumentum.

3.       Nawiązania do starożytności – motywy mitologiczne, filozofie starożytne – epikureizm, stoicyzm,

4.       Patriotyzm – zainteresowanie sprawami państwa.

5.       Cnota, uczciwość – najważniejsze wartości.

6.       Motywy renesansowe.

Załamanie tych wartości w „Trenach”.

Barok- XVII w. słabość polityczna i gospodarcza państwa, liczne wojny, spadek poziomu wykształcenia.

·         Kontrreformacja

·         Cechy stylu barokowego :

1.       Niepokój i ruch – dynamika , brak spokoju.

2.       Nieład – wrażenie chaosu w tekście literackim.

3.       Skomplikowanie i niejasności – trudna forma tekstu , liczne środki poetyckie.

4.       Zmysłowość – poezja ma działać na zmysły, olśniewać bogactwem form.

5.       Indywidualizm – odrzucenie klasycznego uniwersalizmu na rzecz subiektywnych odczuć.

·         Prądy literackie :

1.       marinizm- bogactwo środków poetyckich ( kompozycja łańcuchowa, figura sumacji)

2.       konceptyzm – pomysł na kompozycję dzieła, ujęcie tematu , ma szokować.

·         Symbole:

1.       róża – ideał, piękno, doskonałość.

2.       klepsydra – upływ czasu, przemijalność.

3.       czaszka – nieuchronność śmierci.

·         Toposy:

1.       marności – vanitas,

2.       życia – snu,

3.       miłości i śmierci

·         Bóg i człowiek:

1.       Bóg ponadczasowy, potężny, wpływa na życie człowieka.

2.       Człowiek słaby, kruchy jest niczym w porównaniu z wielkością Boga.

3.       Całe życie człowiek toczy walkę, ulega pokusom i znów się „podnosi” naprawia błędy.

·         Twórczość literacka:

Oświecenie XVIII w.– konieczność przeprowadzenia licznych reform, panowanie ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego – mecenat króla ( teatr, czasopiśmiennictwo, obiady czwartkowe, Szkoła Rycerska), liczne reformy – Sejm czteroletni – Konstytucja 3 maja.

·         Racjonalizm  - wiedza oparta na rozumie.

·         Empiryzm.- wiedza oparta na doświadczeniu, umysł ludzki czysta karta.

·         Klasycyzm – jasność, porządek, prostota ( uzależnienie od reguł ).

·         Prądy filozoficzne:

1.       Ateizm.

2.       Deizm.

3.       Libertynizm.

·         Główne hasło: Myślę, więc jestem.

·         Twórczość : Ignacy Krasicki : satyry, bajki ( narracyjne i epigramatyczne, bohaterowie - zwierzeta )

·         Cechy twórczości:

1.       Dydaktyzm,

2.       Miłość do ojczyzny.

3.       Pamflet – ośmieszenie zjawisk lub postaci.

4.       Walka z cudzoziemszczyzną.

5.       Świadomość konieczności reform i słabości państwa polskiego.

6.       Moralizatorstwo.

·         Sentymentalizm –

1.       koniec oświecenia, okres przejściowy pomiędzy oświeceniem a romantyzmem.( pochwała czułości i prostoty, zachwyt nad pięknem przyrody, powrót do ludowości – krajobrazy wiejskie, bohaterowie prości ludzie : pasterze.

2.       Twórczość : Franciszek Karpiński „Laura i Filon”

Romantyzm- 1822 – 1863 r. ( początek -   wydanie „Ballad i romansów” A.Mickiewicza ; koniec - upadek powstania styczniowego ).

·         Polska pod zaborami

·         Historyzm – fascynacja średniowieczem – głównie kulturą rycerską, wielka mistyfikacja „Pieśni Osjana”.

·         Irracjonalizm – poznawanie świata poprzez uczucie, instynkt, intuicję,

·         Ludowość – wyjątkowa wartość kultury ludowej – ballady, legendy, podania,

·         Orientalizm – fascynacja kulturą, religią, architekturą,językiem, obyczajami Bliskiego Wschodu