Pedagogika ogólna - wykłady
Pojęcie nauki
W potocznym znaczeniu nauka to ludzka wiedza dotycząca przyrody, człowieka, społeczeństwa, zjawisk i prawidłowości rozwoju rzeczywistości, sposobów badania oraz przekształcania tej rzeczywistości - ujęta w system odpowiednio uzasadnionych twierdzeń oraz hipotez. Zatem nauka jest usystematyzowaną wiedzą, która jest przedstawiona w formie różnych twierdzeń; jest to dziedzina społecznej aktywności człowieka, której celem jest obiektywne poznanie rzeczywistości. Nauka to proces społeczny, w którego wyniku powstają konstrukcje naukowe, a więc twierdzenia, teorie i prawa. Wyróżnia się następujące etapu naukowego poznania:
· etap gromadzenia spostrzeżeń (obserwacji)
· etap rejestracji wyników obserwacji
· etap uogólniania rezultatów obserwacji - należy ustalić związki i zależności zachodzące pomiędzy faktami lub zjawiskami oraz znaleźć możliwe wyjaśnienia tych zależności, które formułuje się w postaci hipotez badawczych
· etap weryfikacji hipotez - należy sprawdzić i sformułować twierdzenia w charakterze empirycznych praw
R E K L A M A
czytaj dalej ↓
Pedagogika w systemie nauk
Wszystkie nauki dzielą się według różnych kryteriów:
· według kryterium rodzaju prowadzonych badań nauki dzielą się na:
o nauki empiryczne- doświadczalne poznawanie rzeczywistości; nauki te sprawdzają prawdziwość formułowanych praw i prawidłowości w praktyce
o nauki formalne - (na przykład logika czy matematyka) nauki te nie opierają swoich założeń na doświadczeniu, lecz na tak zwanych aksjomatach, nie wymagających uzasadnienia twierdzeniach pierwotnych
· według kryterium przedmiotu badań, nauki dzielą się na:
o nauki przyrodnicze- ich przedmiot badań stanowi medycyna i wszelkie inne nauki, wiążące się z poznawaniem biologicznej sfery człowieka
o nauki społeczne - ich przedmiot badań stanowi człowiek w aspekcie jego wnętrza, które badają filozofia czy etyka; badania społeczne zmierzają do poznania rzeczywistości społecznej wraz z wszelkimi procesami nią rządzącymi
August Comte (filozof) w XIX wieku napisał dzieło pt. "Kurs filozofii pozytywnej", gdzie po raz pierwszy użył pojęcia "socjologia" w celu określenia nauki zajmującej się społeczeństwem (stąd też nazywa się go często ojcem socjologii). Oprócz tego, stworzył on również pierwsze kryteria naukowości, których spełnienia wymagał w celu przyznania danej nauce jej naukowego charakteru. Zatem, aby stwierdzić, iż dana dziedzina wiedzy jest także nauką, musi ona spełnić następujące kryteria:
1. posiadanie własnego przedmiotu badań
2. zajmowanie swojego miejsca w systemie nauk
3. posiadanie własnego warsztatu metodologicznego
Jeśli chodzi o pedagogikę, jej przedmiot badań stanowi człowiek w różnych etapach życia i rozwoju (od narodzin do śmierci). Nauka ta zajmuje się także procesami edukacyjnymi, a więc wychowaniem i nauczaniem. Pedagogika należy do nauk empirycznych i społecznych, a jej swoistym przedmiotem jest człowiek, który zmienia się pod wpływem innych ludzi. Pedagogika posiada również swój własny warsztat metodologiczny, gdzie wśród stosowanych metod pedagogicznych wyróżnić można:
o analizę dokumentów i innych wytworów ucznia
o ankietę
o eksperyment pedagogiczny
o monografię pedagogiczną
o obserwację
o sondaż diagnostyczny
W późniejszym czasie dodano jeszcze jedno kryterium naukowości - posiadanie własnego systemu pojęć, który to pedagogika również posiada, między innymi:
· wykształcenie
· wychowanie
· uczenie się
· środowisko wychowawcze
· osobowość
· nauczanie
· kultura
· czas wolny
Wychowanie w znaczeniu szerokim oznacza:
o przygotowanie jednostki do pełnienia zadań, stawianych przez cywilizację
o proces osiągania optymalnego rozwoju osobowości
o pewien rodzaj ludzkiej działalności, polegającej na wywoływaniu odpowiednich zmian w osobowości wychowanka
o wychowanie zawiera w sobie proces kształcenia, czyli nauczania i uczenia się
Wychowanie w znaczeniu wąskim określa się jako:
o celową i świadomą działalność zmierzającą do realizowania założonych celów
o wychowanie moralne oraz kształtowanie uczuciowo - emocjonalnej strony osobowości wychowanka
W ogólnym ujęciu, wychowanie to przygotowywanie jednostki do pełnego życia w społeczeństwie; pełni ono następujące funkcje:
o funkcję zachowawczą - przekazywanie tradycji, obyczajowości, wzorców zachowań panujących w danej społeczności
o funkcję twórczą - kształtowanie kreatywności wychowanka we wszystkich sferach jego życia
Kształcenie - jest to całokształt czynności oraz procesów, które umożliwiają uzyskanie właściwej orientacji w rzeczywistości przyrodniczej, społecznej i kulturowej. Dzięki kształceniu człowiek nabywa pewnej wiedzy, umiejętności i nawyków. Rezultat kształcenia to wykształcenie. Samokształcenie - jest to proces nabywania wiedzy i umiejętności bez udziału nauczycieli. Instytucje, których celem jest organizacja procesu kształcenia to system kształcenia. Według kryterium przyswajanej wiedzy wyróżnia się:
· kształcenie ogólne
· kształcenie specjalistyczne - zawodowe
Kształcenie spełnia dwie podstawowe funkcje:
· funkcję poznawczą, która polega na dostarczaniu wiedzy o rzeczywistości
· funkcję praktyczną, która polega na zdobywaniu umiejętności i nawyków (nawyk jest wynikiem ostatniego stadium kształcenia bądź samokształcenia)
Uczenie się - jest to celowe zdobywanie i utrwalanie w pamięci wiadomości, sprawności i nawyków. Nauczanie - jest to kierowanie procesem uczenia się; to zamierzona praca nauczyciela i uczniów. Konieczny warunek nauczania stanowi świadome i aktywne współdziałanie nauczyciela z uczniami.
Osobowość - na gruncie pedagogiki, osobowość ujmowana jest w trojaki sposób:
· według koncepcji natywistycznej (natywizm - skrajny naturalizm) osobowość człowieka warunkowana jest przez czynniki wrodzone, popędy i instynkty; przedstawiciele tej teorii są zdania, iż osobowość ludzka zakodowana jest w genach, zatem nie można jej w żaden sposób zmienić, wpływać na nią
· według determinizmu socjologicznego osobowość kształtowana jest pod wpływem środowiska, w jakim żyje człowiek, zatem głównym czynnikiem mającym wpływ na człowieka są oddziaływania ze strony środowiska
· koncepcja konwergencji stanowi połączenie dwóch poprzednich teorii - według niej wpływ na osobowość człowieka mają zarówno czynniki wewnętrzne (wrodzone) jak i zewnętrzne (środowiskowe)
W literaturze pedagogicznej spotkać możemy dwa typy definicji osobowości:
· szerokie ujęcie osobowości określa ją jako zespół względnie stałych cech, które odróżniają poszczególne jednostki; do cech tych między innymi należą:
o budowa ciała
o charakter
o inteligencja
o kolor oczu
o motywacje
o poglądy
o postawy
o potrzeby
o temperament
o zainteresowania
o zdolności
· wąskie ujęcie osobowości określa ją jako złożoną strukturę cech fizycznych i psychicznych, które stanowią o względnej całości i odmienności danej jednostki; cechy te regulują zachowanie jednostki oraz przebieg jej procesów psychicznych
Przedmiot badań pedagogiki stanowi proces wychowania w jego różnych postaciach i formach. Celowo zorganizowana działalność wychowawcza skierowana jest głównie do dzieci i młodzieży, dlatego też wychowanie młodego pokolenia stanowi główne zadanie pedagogiki. Działalność wychowawcza dotyczy również pewne grupy ludzi dorosłych, na przykład
· andragogika - nauka, której przedmiotem jest pedagogika i oświata ludzi dorosłych
· gerontologia - zajmuje się ludźmi wieku starczego
Współczesność wraz z jej wymaganiami sprawia, iż istnieje konieczność objęcia przez pedagogikę wszystkich zagadnień wiążących się z wychowaniem człowieka. Przedmiot pedagogiki stanowią świadome i celowe działania wychowawcze jak i te nieświadome i spontaniczne, składające się razem na proces socjalizacji jednostki. Nauka ta interesuje się również funkcjonowaniem systemu szkolno - oświatowego. Pedagogika jako nauka opisuje fakty, lecz również wyjaśnia je i stara się znaleźć odpowiedzi głównie na pytania:
· jaki jest przebieg i cel określonych procesów wychowawczych?
· jakie są optymalne warunki organizacji dla procesów wychowawczych?
Społeczne funkcje pedagogiki:
· funkcja diagnostyczna - gromadzenie wiedzy dotyczącej tego, co było, bądź co nadal znajduje się w obiektywnej rzeczywistości; jest to stwierdzenie obiektywnego stanu rzeczywistości
· funkcja prognostyczna - określanie w oparciu o poznane zjawiska, ich przyszłego kierunku zmian i rozwoju
· funkcja instrumentalno - techniczna - dostarczanie wiedzy na temat sposobów realizacji zamierzonych celów
· funkcja humanistyczna - zaspokajanie potrzeb człowieka w zakresie jego dążenia do poznania obiektywnej rzeczywistości
Główne subdyscypliny pedagogiki
Pedagogika ogólna
· opisuje pedagogikę jako naukę
· dokonuje analizy podstawowych pojęć pedagogicznych
· bada historyczne uwarunkowania pedagogiki
· bada różne czynniki wychowania, takie jak środowisko, dziedziczność
· formułuje cele i zadania wychowania
· zajmuje się zagadnieniem edukacji permanentnej (kształceniem ustawicznym)
Dydaktyka
· jest to teoria kształcenia
· zajmuje się istotą oraz przebiegiem procesu kształcenia
· analizuje cele, treści, zasady, formy organizacji i metody nauczania
· obejmuje dydaktykę ogólną wraz z dydaktykami szczegółowymi
· dydaktyki szczegółowe (szczegółowe teorie nauczania) dotyczą zarówno przedmiotów ogólnokształcących jak i zawodowych, na wszystkich etapach kształcenia
Teoria wychowania
· wyjaśnia treści, zadania, formy organizacyjne, metody i zasady wychowania
· zajmuje się teorią wychowania w rodzinie, w szkole, poza lekcjami, w różnych organizacjach młodzieżowych itp.
Historia wychowania
· jest to nauka zajmująca się formami, metodami i organizacją procesu wychowania w kontekście jego historii
· zajmuje się rozwojem ustrojów i systemów oświatowych
· jest to nauka zajmująca się genezą i historią myśli pedagogicznej
Do nauk współpracujących z pedagogiką zalicza się:
1. nauki przyrodnicze - biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania - dyscyplina ta zajmuje się badaniem rozwoju człowieka w jego biologicznym aspekcie oraz badaniem biologicznych uwarunkowań wychowania
2. nauki psychologiczne - psychologia ogólna, psychologia rozwojowa - przedmiotem ich badań jest funkcjonowanie psychiki i indywidualnego rozwoju jednostki
3. nauki wychowawcze - zajmują się badaniem psychicznych uwarunkowań i skutków oddziaływań wychowawczych
4. nauki socjologiczne - socjologia wychowania, socjologia edukacji, socjologia pracy, socjologia kultury
5. nauki ekonomiczne
6. nauki filozoficzne - etyka - zajmuje się zagadnieniem wychowania moralnego; estetyka - zajmuje wychowaniem estetycznym, analizuje wpływ sztuki na człowieka
Metody badań pedagogicznych:
Eksperyment pedagogiczny("experimentum" - doświadczenie, rozpoznawanie) - według W. Okonia jest to metoda, w której badacz wywołuje pewien proces bądź reguluje jego warunkami w taki sposób, by umożliwić dokładne jego zbadanie. Z kolei M. Łobocki określa eksperyment jako obserwację prowadzoną w specjalnie zorganizowanych warunkach; badacz prowadzący eksperyment interweniuje w dany proces, podczas gdy obserwator jest bierny w stosunku do badanej rzeczywistości.
Według W. Zaczyńskiego eksperyment to metoda naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej, polegająca na wywoływaniu bądź tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich nowego czynnika oraz obserwowanie powstałych w wyniku jego działania zmian. Metoda eksperymentu była powszechnie stosowana w 70 - 80 latach, współcześnie jest rzadziej wykorzystywane ze względu na możliwość manipulowania osobami badanymi. Wyróżnia się następujące techniki stosowane w metodzie eksperymentu:
· technika grup równoległych - w badaniu biorą udział dwie grupy porównawcze - grupa eksperymentalna i grupa kontrolna; jako podstawę do ustalenia grup przyjmuje się zazwyczaj wyniki nauczania, obserwacji, wywiadów i opinii nauczycieli; obie grupy muszą być równoważne
· technika rotacji- od techniki grup równoległych różni się w ten sposób, iż zostaje tutaj wprowadzona rotacja grup - najpierw grupa pierwsza jest eksperymentalną a druga kontrolną, w następnym etapie badań jest odwrotnie
· technika jednej grupy - jest to najmniej skuteczna technika (przez co również rzadziej stosowana), gdyż opiera się tylko na jednej grupie - eksperymentalnej
Monografia - to metoda, której przedmiotem są instytucje wychowawcze lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej. Jej celem jest gruntowne rozpoznanie struktury instytucji, zasad, efektywności działań wychowawczych i opracowanie koncepcji ulepszeń oraz prognoz rozwojowych. Główną techniką wykorzystywaną przy monografii jest analiza dokumentów, wprowadza się także elementy obserwacji uczestniczącej, ankietę lub wywiad; niekiedy mogą być wykorzystane elementy eksperymentu wychowawczego. Dokonując opisu danej instytucji, zawieramy w nim następujące informacje:
· historia placówki od dnia jej powstania do dzisiaj ...
migotka1313