Poradnik.3.pdf

Poradnik dla instruktorów recytacji – cz. III – praca z małymi dziećmi nad oddechem i

dykcją

W poprzednich częściach mojego poradnika zaproponowałam Państwu wiele ćwiczeń

oddechowych i dykcyjnych, nastawionych na odbiorcę posiadającego już spory zasób wiedzy

o języku i znającego dobrze swoje ciało i jego możliwości – krótko mówiąc, były to

ćwiczenia dla osób aktywnie i świadomie w nich uczestniczących. Co jednak począć z małym

recytatorem, któremu trudno zrozumieć chociażby takie pojęcia jak faza wydechowa,

wzdłużenie wydechu, samogłoski ustne czy nosowe? Z takim uczniem musimy się po prostu

bawić. Poniżej zaprezentuję zestaw zabaw i wesołych tekstów, które posłużyć mogą do pracy

nad motoryką narządów mowy, oddechem i dykcją nawet z dziećmi sześcioletnimi.

Ćwiczenia te przeprowadzamy w formie zabawy, np. zachęcając dziecko pytaniem: czy

potrafisz? Spróbuj mnie naśladować, pobawimy się w lusterko, ja jestem osobą, a ty lustrem

przed którym ona stoi.

Zabawy usprawniające aparat mowy:

1. Naśladowanie konika uderzającego kopytami o bruk (kląskanie), robimy konkurs –

kto dalej zajedzie na jednym wydechu.

2. Parskanie konika – prrrrrrrr.

3. Naśladowanie karetki – i – o – i – o – samogłoski muszą być przedłużone i wyraziście

artykułowane.

4. Liczenie językiem górnych zębów.

5. Oblizywanie warg z miodku – zabawa w misia.

6. Cmokanie w kierunku koleżanki po prawej stronie, po lewej stronie i z przodu (bez

kręcenia głową, jedynie wargi pracują).

7. Dmuchanie na piórko, tak, aby jak najdłużej unosiło się w powietrzu.

8. Wymachy rękami, głębokie wdechy – tak, jakbyśmy wąchali bukiet kwiatów.

Zabawy pogłębiające oddech:

1. Dmuchanie na piórko, tak, aby jak najdłużej unosiło się w powietrzu.

2. Wymachy rękami, głębokie wdechy – tak, jakbyśmy wąchali bukiet kwiatów.

3. Wyliczanki typu: Siedzi kura w koszyku, liczy jaja do szyku : jedno jajo, drugie jajo,

trzecie jajo…..itd. – na jednym wydechu, konkurs, kto naliczy więcej jaj.

4. chłodzimy gorącą zupę na talerzu- dmuchanie ciągłym strumieniem

5. chuchanie na szybę, na zmarznięte ręce;

6. zdmuchiwanie nasionek z mlecza;

7. lokomotywa oddaje nadmiar pary: fffffffffff;

8. wypuszczanie powietrza z balonika: sssssssss;

9. pociąg rusza ze stacji, na jednym wydechu długo go naśladujemy: pfpfpfpfpf albo

czczczczczcz.

10. Praca na tekstach – wykorzystujemy teksty poetyckie do wydłużania wydechu,

polecamy dzieciom, aby po uprzedniej rozgrzewce (j.w) nabierały jak najwięcej

powietrza i mówiły np. po jednym, po dwa nawet po trzy wersy wiersza, jednocześnie

nie zaniedbując artykulacji ani nie przyspieszając. Poniżej zamieszczam kilka

odpowiednich do tego celu tekstów.

Wyszedł Romek

Przed domek

Szukać w sadzie poziomek.

Znalazł jedną - zjadł,

Znalazł drugą - zjadł,

Sprzykrzył mu się sad,

Na kamieniu siadł

W cieniu drzewa

I ziewa,

I ziewa.

Jan Brzechwa, ZIEWADŁO, fr.

Po ostatnim zdaniu o ziewaniu bawimy się w ziewanie – czyli nabieramy bardzo dużo

powietrza całą piersią, dotleniamy się i potem znów mówimy tekst od początku. Może komuś

uda się powiedzieć cały ten fragment na jednym wydechu? Kolejny tekst dobry do takich

ćwiczeń to wierszyk Wiery Bodalskiej, możemy go mówić najpierw głośno a potem szeptem,

znów próbując, ile wypowiemy na jednym wydechu.

Gdy się wsłuchasz w leśną ciszę

Tysiąc głosów możesz słyszeć:

Śpiewa wilga, komar bzyka

Świerszczykowa gra muzyka,

Strumień nuci swą piosenkę,

Złota pszczoła leci z brzękiem,

Szumią drzewa, dzięcioł stuka

Kukułeczka w gąszczu kuka,

Bak kosmaty huczy basem,

Mała żabka skrzeknie czasem,

Stuk! – o ziemię szyszka stuknie,

Trzaśnie głośno gałąź sucha….

W. Badalska

Ćwiczenia szeptu

Mówimy dzieciom, że bawić się będą w suflerów – oczywiście tłumaczymy im wcześniej,

jaka jest rola takiej osoby w teatrze. Wybieramy teksty trudne pod względem dykcyjnym i

prosimy jednego z uczniów, aby go powtarzał po nas lub czytał, szeptem, ale tak, aby

wszyscy zrozumieli co mówi. Pozostali są w tym momencie publicznością oceniającą, czy

sufler dobrze się spisał.

Syk niósł wąż na swym języku

Ale myszki nie chcą syku

Skryły się w szpinaku gąszcz,

Patrząc, jak odchodzi mąż.

Tadeusz Rybicki

Papużko, papużko

powiedz mi coś na uszko.

Nic ci nie powiem boś ty plotkar,

Powiesz każdemu, kogo spotkasz.

Jan Brzechwa

Słyszysz, szeleści szary szelest,

Szybko po szybach też się ściele,

Skacze jak sprytny chrząszcz po suficie,

Szszsz, szszsz – jeszcze chce syczeć.

Marian Pękala, „Szelest” fr.

Ćwiczenia nastawienia głosu

Bez zbędnego tłumaczenia dzieciom, co to jest nastawienie głosu miękkie, twarde, lub

przydechowe, demonstrujemy im, jak brzmi powyższy tekst mówiony tak, jakbyśmy kogoś

chcieli tylko poinformować, ze coś takiego się stało (atak miękki), tak jakbyśmy chcieli to

wykrzyczeć w złości (atak twardy) lub tak, jakbyśmy pół szeptem – pół głosem wyznawali

komuś tajemnicę (atak przydechowy). Generalnie chodzi o to, aby dzieci zauważyły, jak

zmienia się odbiór tego samego tekstu mówionego w różny sposób, oraz nauczyły się

operować swobodnie swoim głosem.

Paw

Cały w świetności pawiej

Nieprzydatny jest nikomu na nic prawie.

I dlatego niech będą mi pawie.

J. Kulmowa

Ćwiczenia dykcji

W tych ćwiczeniach wykorzystujemy wszelkie teksty, w których nagromadzonych jest wiele

pułapek dykcyjnych, znów możemy to robić albo chórem (początkowo) albo w formie

zabawy w konkurs na najlepszego mówcę. To zależy już w głównej mierze od inwencji

nauczycieli. Ważne jest, żeby zawsze towarzyszyła temu dobra zabawa. Przykładowe teksty:

"Nie pieprz, Pietrze, pieprzem wieprza,

Wtedy szynka będzie lepsza."

"Właśnie po to wieprza pieprzę,

Żeby mięso było lepsze."

"Ależ będzie gorsze, Pietrze,

Kiedy w wieprza pieprz się wetrze!"

Tak się sprzecza Piotr z Piorową,

Wreszcie posłał do teściową.

Ta aż w boki się podeprze:

"Wieprza pieprzysz, Pietrze, pieprzem?

Przecież wie to każdy kiep, że

Wieprze są bez pieprzu lepsze!"

Jan Brzechwa, Nie pieprz Pietrze, fr.

LATO

W złoty gąszcz

wleciał chrząszcz,

buczy.

Słowik śpiewać się uczy.

W stawie ochoczo

żaby rechoczą,

nad nimi komar bzyka.

I to jest właśnie

muzyka.

Szuflada

Szuflada zgrzyta ze złości.

Aż brak jej tchu!

- To z winy anki i jej skakanki

Boli mnie tam i tu!

Powiedzcie sami: w porządku to,

Że w moim wnętrzu jest rzeczy sto?!

Książka , cukierek, nożyczki małe

I plasteliny spory kawałek,

Kredka, serwetka, klajster i tusz...

Och, nie wytrzymam, nie mogę już!

A jeszcze skakanka...

Miarka się przebrała!

I szuflada z hukiem z biurka wyleciała.

Czy talerz stoi, czy leży?

Kto zgłębi z was, jak należy,

Odrzecze stół: - Drodzy moi,

Kto nie ma nóg, ten nie stoi.

Urażać nie chcę talerzy,

Lecz talerz na stole leży.

Zawołała karafka: - Ależ,

Ja nie wiem, czy stoi talerz,

Znam za to zwyczaje swoje:

Choć nie mam nóg, jednak stoję!

Chleb rzekł: - To rzeczy nienowe,

Zadzierasz, karafko, głowę.

- O, właśnie - karafka brzęknie -

Mieć głowę to już jest pięknie,

Gdzie szyjka jest, tam i głowa

I stąd postawa pionowa.

Jan Brzechwa, Talerz– fr.

Do ćwiczeń dykcyjnych z dziećmi nadają się wszystkie wiersze zawierające dużo głosek

detalizowanych (szumiących, syczących), przede wszystkim zrytmizowane i wesołe. Zabawa

takimi tekstami daje dużo radości i satysfakcji uczniom ale i nauczycielom. W ten sposób, nie

wiedząc nawet o tym, dzieci ćwiczą piękną wymowę. Oczywiście pod warunkiem, że

towarzyszy temu kontrola nauczyciela i staranność dykcyjna.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: