Socjologia wychowania
Wykład 1, 7.10.2010r
Na zaliczenie każdy przygotuje sobie jakiś temat (omawiany na zajęciach) do odpowiedzi na zaliczenie. Korzystać z książek, artykułów – odradza korzystanie z internetu. Prezentacja zaliczeniowa ustna – 10minut. Na zajęciach jest lista – 100% frekwencji to pół stopnia wyższa ocena. 13.01.2011r
Tematyka wykładów: socjalizacja (Berger, Luckman), wychowanie. Czynniki socjalizacji w wymiarze mikro i makro, jakie elementy mają wpływ na socjalizacje. Młodość a dorosłość – czym się charakteryzują te zjawiska. Rodzina jako podstawowa komórka, przemiany życia rodzinnego, alternatywne formy. Szkoła.
Temat wykładu 1: Socjalizacja.
Socjalizacja – uspołecznienie, przystosowanie do życia w społeczeństwie, jednostka wdrażana jest w społeczeństwo, przyswaja sobie pewne normy i wartości, staje się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa. Socjalizacja a wychowanie.
Wychowanie – świadomy i celowy proces ukierunkowany na jednostkę, zmierzający do kształtowania osobowości. Socjalizacja nie jest celowym procesem, odbywa się samoistnie. Najpierw jednostka socjalizuje się, potem zostaje wychowana. Pojęcie socjalizacji jest szersze. Dziecko uczy się poprzez naśladownictwo, samo socjalizuje się. Te dwa zjawiska mogą przenikać się nawzajem oraz również wykluczać się. Socjalizacja może być pozytywna i negatywna – przykłady pozytywne i negatywne. Socjalizacja może być pierwotna i wtórna. Wychowanie kończy się w okresie dorastania, zastępuje je samowychowanie. Socjalizacja trwa przez całe życie.
v Socjalizacja pierwotna – trwa do momentu oddzielenia od rodzica, opiekuna. Proces oparty jest na więziach emocjonalnych, między dzieckiem a opiekunem wytwarza się silna więź emocjonalna która kształtuje ich relacje. Dziecko zależne jest od opiekuna. Opiekun przekazuje wiedze o świecie dziecku, zatem dziecko wie to co przekazał mu opiekun. Relacje osoba – osoba. Ważne jest bycie w kontakcie z drugim człowiekiem i to co ta osoba reprezentuje. Dziecko nabywa pewne normy i wartości – internalizacja, uwewnętrznienie. Przyswojenie tych wartości i uznanie ich za swoje własne, postępuje wg tych norm i zasad, traktuje je jako wyznaczniki swojego działania. Jednostka przyswaja sobie te wartości za pomocą języka, dzięki temu językowi poznaje świat. Uczą się kiedy mówić proszę, przepraszam itp. Na bazie tego języka budujemy znaczenia innych słów. Proces socjalizacji pierwotnej kończy się gdy: 1)pojawia się nowa znacząca osoba (np. grupa rówieśnicza, partner, instytucja – jednostka uświadamia sobie że jest częścią społeczeństwa), 2)pojawia się świadomości uogólnionych norm moralnych (np. że nigdy nie wylewa się zupy, a nie tylko tu i teraz), 3)wytworzenie się stałej tożsamości. Od procesu socjalizacji pierwotnej wszystko się zaczyna. Jest bazą. Dziecko dowiaduje się kim jest od osób znaczących.
v Socjalizacja wtórna - trwa do końca życia. Pojawia się kiedy pojawi się nowa osoba znacząca, kiedy jednostka wchodzi w instytucje społeczne np. przedszkole. Socjalizacja wtórna zaczyna się gdy socjalizacja pierwotna jeszcze się nie skończyła. Dziecko zaczyna dostrzegać innych – nie tylko rodzinę. Konfrontacja między rodzicami a innymi osobami znaczącymi. Np. dziecko idzie do szkoły i nauczycielka mówi że nie używa się brzydkich słów, podczas gdy w domu rodzicie brzydko się wyrażają. Dziecko początkowo się gubi. Pojawiają się nowe role społeczne, dziecko zaczyna funkcjonować formalnie – szkoła, klasa, uczeń. Relacje formalne, bardziej bezosobowe (dziecko jako uczeń a nie konkretne dziecko). Wchodzenie w relacje formalne, funkcjonowanie w rolach społecznych. Język – człowiek uczy się języka specjalistycznego, związanego z funkcjonowaniem w danej instytucji społecznej, np. język informatyków. Proces socjalizacji wtórnej ma przygotować do roli zawodowej.
Tillman – socjalizacja jako proces powstawania i rozwoju osobowości, sprowadza się do relacji jednostka a środowisko. Jednostka kształtuje otaczającą ją rzeczywistość, jak również rzeczywistość kształtuje jednostkę. Przeciwstawia się 3 tendencją:
1) biologicznemu spojrzeniu na kształtowanie osobowości, jednostka determinowana przez swoje geny. Tillman mówi że jednostka może kształtować się w obecności środowiska i kształtować otoczenie.
2) ujęcie filozoficzne które twierdzi ze osobowości nie da się zbadać – Tillman mówi że osobowość można zbadać, można obserwować jednostkę jak się rozwija itp.
3) ujęcie pedagogiczne, socjalizację utożsamia się do celowego i świadomego oddziaływania wychowawczego – Tillman przeciwstawia się temu, nie można socjalizacji zredukować tylko do świadomych i celowych oddziaływań wychowawczych.
Tillman rozpatruje socjalizację na 4 płaszczyznach:
- płaszczyzna związana z podmiotem i jego wyposażeniem (zdolności poznawcze, doświadczenia, wiedza, chęci do nauki)
- płaszczyzna interakcji i czynności: relacje rodzice-dziecko, komunikowanie się z rówieśnikami, przyjaciółmi, krewnymi, nauka w szkole
- płaszczyzna instytucji: instytucje stworzone po to by odbywał się proces socjalizacji czyli m.in. instytucje usługowe, zakłady pracy
- płaszczyzna całego społeczeństwa: struktura ekonomiczna, socjalna, kulturalna, polityczna.
Wykład 2, 21.10.2010r
Temat: Czynniki socjalizacji. Wymiar makro i mikrospołeczny.
· Zjawisko globalizacji
· Zjawisko konsumpcji ekonomicznej
· Zjawisko fragmentaryzacji tożsamości
· Zjawisko określane mianem ryzyka
Zjawisko globalizacji.
Jako proces społeczny, tendencja charakteryzująca życie społeczne, gospodarcze i kulturowe u schyłku XX wieku. Charakteryzuje się:
ü Ujednoliceniem i różnicowaniem form organizacji społecznej
ü Integracja a zarazem rozdzieleniem społeczności czy grup
ü Uniwersalizacja a także uszczegółowienie obszarów działalności człowieka
ü Zmniejszanie się roli czynników terytorialnych w określaniu warunków życia jednostek
ü Pojawienie się ponadlokalnych tendencji w dziedzinie gospodarki
ü Uniwersalizacja symboli i wzorów konsumpcji.
W perspektywie tej rzeczywistości powstaje społeczeństwo ponowoczesnego.
Podstawa istnienia społeczeństwa ponowoczesnego: wiedza, informacja i komunikacja miedzy jednostkami. Społeczeństwo informacyjne definiuje się jako odmianę społeczeństwa globalnego, postać globalnej wioski. DOKOŃCZYĆ ZE SLAJDÓW
Wykład 3, 21.10.2010r
Temat: Młodość jako kategoria wielowymiarowa.
Młodość w wymiarze społecznym i w wymiarze psychologicznym.
I. Młodość jako zjawisko społeczno-kulturowe. (podejście Józefa Chałasińskiego) młodość jako instytucja społeczna, wartość społeczna. Młodość zależy od kultury, jest kreowana. Młodość jako element życia społeczno-kulturowego. Kształtowana przez społeczeństwo – jak długo trwa, jak wygląda, jakie formy przybiera ta młodość. Młodość to szczególny okres życia, który kształtuje w szkole i przygotowuje do pracy zawodowej. Młodość jest elementem życia w którym człowiek jest w stanie przygotować się do pełnienia ról społecznych w dorosłym życiu. Młodość to okres w którym młodzi ludzie wychodzą spod wpływów oddziaływań rodziców i wchodzą w interakcje rówieśnicze.
II. Młodość jako kategoria biologiczno-psychologiczna. Młodość jako faza adolescencji miedzy dzieciństwem a dorosłością, dzieli się na dwa okresy: wczesną adolescencję (dorastanie) i późną adolescencję (młodzieńczość). Pierwsza faza związana jest ze zmianami w sferach: biologiczno-fizjologicznej (przemiany w organizmie), psychicznej (emocjonalnej). Kształtuje się osobowość. Faza buntu. Sfera biologiczna silnie związana z sferą psychiczną.
III. Młodość jako kategoria z pogranicza kulturowego i biologiczno-psychologicznego. (koncepcja Eriksona). Człowiek rozwija się pokonując kolejne fazy życia i kryzysy z tym związane. Dane społeczeństwo i kultura decyduje o tym jak ten kryzys jest pokonywany. Młodość to moratorium psychospołeczne – czyli odraczanie, jednostka jest zwolniona z pokonywania trudności, jesteś w czasie zawieszenia, możesz nie pokonywać ważnych trudności życiowych, możesz swobodnie eksperymentować np. podejmując pierwszą prace, wchodzić w związki. Młodość to czas w którym jednostka może odpowiedzieć sobie na pytanie kim chce zostać. Młodość jest uwarunkowana czynnikami biologicznymi, społecznymi, kulturowymi, fizjologicznymi, psychologicznymi.
IV. Młodość jako kategoria pedagogiczna. Młodość jako czas oddziaływań wychowawczych i socjalizacyjnych (nie tylko rodziny, ale także grup rówieśniczych, szkoły). Młodość jest wynikiem wychowania. Związana jest z kształceniem szkolnym. Młodość trwa tak długo jak długo ludzie się uczą. Postawa życiowa która powoduje że człowiek czuje się ciągle młody. Otwartość, optymizm, chęć do działań. Czas kryzysu wartości, autorytetów, konflikt pokoleń – odnosi się do relacji dorośli-młodzi, ciągła, nieustająca walka o swoją pozycję. Np. młodzi ludzie starają się udowodnić rodzicom że są już dorośli. Kryzys również dorosłych gdy ich dorosłe dzieci wyfruwają z gniazda – syndrom pustego gniazda.
Podsumowując: młodość można używać w następujących znaczeniach:
v Faza dojrzewania
v Wiek młodzieńczy
v Okres poprzedzający podjęcie ról związanych z dorosłym życiem np. rola zawodowa
Jak można traktować młodość? - Jako zjawisko kulturowe, jako fazę życia między dzieciństwem a dorosłością oraz jako postawę wobec życia i świata.
Wykład 4, 28.10.2010r
Temat: dorosłość.
Dorosłość w kategorii społecznej. Człowiek dorosły to człowiek odpowiedzialny, samodzielny, pełni role zawodowe i rodzicielskie, dojrzały społecznie – związany z określonym poziomem rozwoju społecznego na który przejawia się gotowość do opanowania i pełnienia ról przypisanych mu przez społeczeństwo). Odpowiedzialność za siebie i innych, równowaga emocjonalna, przewaga stałości zachowań nad spontanicznością. Pojęcie dojrzałości społecznej ma znaczenie wartościujące. Pełnienie ról społecznych związanych z dorosłym życiem. Dojrzałość społeczna nie jest tożsama z dorosłością – ludzie mogą pełnić role zawodowe ale nie być do tego gotowym, mogą pełnić role rodzica i nie być na to gotowym.
Dorosłość w wymiarze psychologicznym.
1) Wczesna dorosłość – faza zaraz po okresie młodzieńczym po odpowiedzi kim jestem. We wczesnej dorosłości człowiek jest ukształtowany, wie kim jest. Zadaje pytanie „dokąd zmierzam”, „jak mam realizować siebie w życiu dorosłym”.
A. Stabilizacja tożsamości ego, w emocje, uczucia wobec siebie są ustabilizowane, jednostka akceptuje siebie, bardziej angażuje się w pełnione role społeczne.
B. Nawiązywanie związków interpersonalnych, młodzi mniej skupiają się na sobie.
C. Pogłębianie dziedzin aktywności, zaangażowanie w aktywności które dają im przyjemność, np. praca.
D. Humanizacja wartości, spostrzegają różne problemy moralne i etyczne w kategorii doświadczeń życiowych, rozumieją jak funkcjonują w społeczeństwie.
E. Wzrost troski o innych. Dostrzegają uogólnione wartości które są powszechne w społeczeństwie.
2) Dojrzałość psychiczna - umiejętność współżycia i współdziałania z innymi, krytyczne myślenie, ocenianie faktów i wyciąganie wniosków, posiadanie własnego zdania, robienie planów życiowych. Człowiek dojrzały psychicznie określa swój pogląd na świat w oparciu o doświadczenia i osobisty punkt widzenia. Umie kierować i panować nad sobą.
Dorosłość ujmowana jest w 3 aspektach:
· prakseologicznym – pełnione role, funkcje i zadania społeczne
· antropologicznym – całościowy proces wzrastania jednostki niezależnie od jej społecznego statusu
· recentywistycznym – aktualna sytuacja życiowa jednostki bez włączania w to aspektu przyszłościowego (to co tu i teraz)
1. Ujęcie prakseologiczne dorosłości. Jednostka jest częścią społeczeństwa. Otrzymuje określony status (ojca, pracownika) w zależności od pełnionych ról. Podlega społecznym zmianom i wzorcom. Jest wyposażona w określony zbiór norm z których może korzystać. Dorosłość jest atutem, kompetencją społeczną, wiąże się z posiadaniem określonych zasobów, umiejętności które pozwalają na pełnienie zadań społecznych. Miarą jaką określa się dorosłość jest wiek biologiczny (wczesna dorosłość, średnia, starość) oraz wiek funkcjonalny (wiązany z nabyciem określonych umiejętności i kompetencji). Wiek biologiczny często nie pokrywa się z wiekiem funkcjonalnym.
2. Ujęcie antropologiczne – większy nacisk kładzie się na stawanie się osobą dorosłym poprzez nabywanie kompetencji, dojrzewanie psychiczne. Dojrzewanie które odzwierciedlają 4 postawy: 1)postawa wobec siebie, właściwa samoocena, świadomość sobie, rozwój. 2)postawa wobec innych, rozumienie innych, szacunek, koncentracja na innych nie tylko na sobie, poczucie współzależności, 3)postawa wobec życia, jak jednostka angażuje się w codzienne sprawy, jak przygotowuje się do ryzykownych sytuacji, jak sobie radzi z niepowodzeniami. 4) postawa wobec wiedzy i jej zdobywania, wiedza życiowa, doświadczenia, mądrość życiowa.
3. Ujęcie recentywistyczne – aktualna sytuacja życiowa jednostki bez włączania w to aspektu przyszłościowego (to co tu i teraz). Rozwój moralny człowieka, postępowanie moralne dziecka w dużym stopniu zależy od jego rozwoju poznawczego (Piaget).
Ujęcie dorosłości wg Eriksona. Fazy rozwojowe w okresie dorosłym nazwał fazami poza tożsamością. Człowiek kształtował swoją tożsamość w okresie moratorium. Głównym zadaniem wczesnej dorosłości jest osiągnięcie intymności czyli stanu zażyłości z partnerem, z sobą samym. Przeciwieństwem jest izolacja - nie mogą wejść w bliższe relacje psychiczne z drugą osobą, boją się zatracenia własnego ja. Między 25 a 65 rokiem życia człowiek koncentruje się na generatywności, czyli produktywność, twórczość, prokreacja. Cnotą tej fazy jest troskliwość. Wysiłek wspierania i opiekowania innymi może przyjmować postać dysfunkcyjną – pseudo-produktywność; przejawia się w stylu instrumentalnym lub stylu społecznym. Instrumentalny – troszczy się o innych tak długo jak długo są oni jej potrzebni do realizacji jej własnych celów. Społeczny – troszczy się o innych tak długo jak długo ta osoba dostarcza jej wzmocnień pozytywnych, jak długo wyraża jej wdzięczność. Przeciwieństwem jest stagnacja – ograniczenie kontaktów interpersonalnych. Zamknięcie się w sobie często powoduje cofniecie się do wcześniejszych faz.
Etap zamknięcia ludzkiego życia – starość. Dopełnienie wcześniejszych etapów. Najważniejsza jest integralność. Zespolenie wszelkich zadań które przed człowiekiem były postawione, synteza ego, podsumowanie tego co człowiek zrobił, poczucie wewnętrznej spójności. Cnotą tej fazy życia jest mądrość, przejawiająca się w aktywnym zainteresowaniem się życiem oraz z akceptacją śmierci. Na przeciwległym biegunie znajduje się rozpacz związana z myśleniem o śmierci, negatywnym podsumowaniem życia.
Ujęcie dorosłości wg Levinsona.
Pierwszą fazą w rozwoju życia człowieka dorosłego jest okres przejściowy wczesnej dorosłości; jest to faza zbliżona do kryzysu tożsamości wg Eriksona. Miedzy 17-22 rok życia młody człowiek opuszcza dom rodzinny, rozluźnienie więzów z rodziną.
Drugą fazą jest okres stabilny – młodzi ludzie zaczynają się realizować w określonych rolach społecznych, dążą do określenia swojej sytuacji zawodowej. Poszukiwania mentora – który będzie im doradzał i motywował ich do poszukiwań.
Trzecia faza to okres przejściowy 30 roku życia. Doznawanie modyfikacji marzeń, przemiany planów. Czas ostatecznych planów np. dotyczących dziecka. Weryfikacja i urealnienie swoich wizji oraz uzyskanie małej stabilizacji. Ugruntowanie zawodowej i rodzinnej sytuacji.
Czwarta faza to wkroczenie w wiek średni. Przejście połowy życia. Okres konfliktów i kryzysów, zmaganie się z byciem ustabilizowanym dorosłym. Poczucie zakończenia okresu młodzieńczego związanego z witalnością. Kryzys wieku średniego.
Piąta faza to stabilizacja wieku średniego – po ukończeniu 45 roku życia. Człowiek uporał się z kryzysami, zaakceptował swoją sytuacje życiową. Okres kiedy dzieci wyfruwają z gniazda, pojawia się nowy kryzys. Moment wejścia w 50 rok życia.
Szósty jest okres kryzysu lat 50tych. Człowiek musi poradzić sobie z przeświadczeniem że będzie niepotrzebny, zagrożenie stagnacją. Zejście ze sceny zawodowej. Pogodzenie się z nadchodzącą śmiercią.
Zarówno Erikson jak i Levinson traktują rozwój jako pokonywanie zadań i przechodzenie z fazy do fazy.
Wykład 5, 28.10.2010r
Wykład 6, 4.11.2010r
Temat: Rodzina.
Pojęcie rodzina (wg Cooley). Cechy rodziny: względna trwałość, bezpośrednie kontakty, mała liczebność, niewyspecjalizowany charakter kontaktów. Socjologia traktuje rodzinę jako najstarszy i najtrwalszy element społeczny. Rodzina jako grupa pierwotna, rodzina jako mała grupa społeczna, rodzina jako uniwersalna instytucja społeczna.
Ø Rodzina nuklearna – zamykająca się w jednym pokoleniu (rodzice + dziecko).
Ø Rodzina rozszerzona (wiele pokoleń)
Ø Rodzina monogamiczna
Ø Rodzina poligamiczne (poliginie <jeden mężczyzna wiele żona>, poliandria <1. kobieta wiele mężów>.
Ø Rodzina matrylinearna – potomstwo męskie dziedziczy po matce.
Ø Rodzina patrylinearna – potomstwo dziedziczy po ojcu
Ø Rodziny bilinearne – dziedzictwo po ojcu i matce
Ø Rodzina matrylokalna – gospodarstwo domowe ulokowane w siedzibie domu rodzinnego matki
Ø Rodzina patrylokalna – gospodarstwo domowe ulokowane w siedzibie domu rodzinnego ojca
Ø Rodziny bilokalne – nowo powstała rodzina zamieszkuje albo w domu ojca albo matki
Ø Rodzina matryjarchalna – głową rodziny jest matka
Ø Rodzina patryjarchalna – głową rodziny jest ojciec
Rodzina jako grupa. Grupa rodzinna jest połączona wieloma więzami, wspólnie mieszkają, mają wspólne nazwisko, wspólną kulturę duchową, współdziałają ze sobą. Silna wewnętrzna spójność w rodzinie jako grupie. Rodzina jako wspólnota, wymiar grupowy.
Rodzina jako instytucja społeczna. Społeczeństwo przyjmuje i akceptuje legalizację rodziny. Partnerzy zawierają związek z nastawieniem do długiego trwania. W momencie zawarcia związku małżeńskiego legalizacja przestaje być prywatną sprawą – społeczeństwo kontroluje taki związek. Pełnienie określonych ról społecznych – mąż, żona, ojciec, matka – role określone w ustawach, kodeksach. Pełni określone funkcje społeczne.
1. Funkcje rodziny wg Adamskiego:
- instytucjonalne (prokreacyjna, ekonomiczną, opiekuńczą, socjalizacyjną, stratyfikacyjną, integracyjną)
- osobowe (małżeńską, rodzicielską, braterską)
2. Funkcje rodziny wg Szczepańskiego:
- Utrzymanie ciągłości biologicznej,
- utrzymanie ciągłości kulturowej,
- nadawanie pozycji społecznej,
-...
gocha119