– jest podstawową mikrostrukturą społeczną.
– Podstawowa jednostka ładu społecznego
– zapewnia ład ekonomiczny
– występowała od najdawniejszych czasów w różnej postaci.
– może być analizowana:
o w aspekcie grupy
o w aspekcie instytucji – ma do zrealizowania szereg zobowiązań względem społeczeństwa
o w aspekcie wspólnoty i zrzeszenia – posiada formalną strukturę
– określa stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia,
– daje utrzymanie i opiekę,
– przygotowuje do samodzielnego życia,
– tworzy jedno gospodarstwo domowe.
– Jest instytucją społeczną, jest formalnie ustanowiona, zaspokaja potrzeby nie tylko swoich członków ale także całego społeczeństwa
Formy rodziny / formy życia rodzinnego – czynnik wyróżniający liczba pokoleń
– rodzina mała – rodzina dwupokoleniowa (dwóch rodziców, 8 dzieci), wiązana przez badaczy ze społeczeństwem przemysłowym, bardziej mobilna przestrzennie (przenoszenie się z miejsca na miejsce), samowystarczalna w sensie materialnym. Autonomizuje się ze względu na więzi jakie utrzymuje z rodziną dużą (nie chcą też kontaktów z sąsiadami).
– rodzina duża – rodzina wielopokoleniowa
– rodzina nuklearna – pewien rodzaj rodziny małej, rodzina, która się autonomizuje i indywidualizuje. (Każdy na wakacje pojedzie gdzie chce) Przedkładane są interesy jednostkowe nad interesami rodziny.
Rodzina nowoczesna
Rodzina tradycyjna
Rodzina pochodzenia
Rodzina prokreacji – podstawą jest zawarcie związku małżeńskiego Rodzina monocentryczna (niepełna) (1 rodzic)
Rodzina zrekonstruowana – powstaje jako efekt małżeństwa w którym jeden z członków małżeństwa był już w związku małżeńskim.
LAT – małżeństwo tego typu małżonkowie żyją oddzielnie ale są małżeństwem i spotykają się od czasu do czasu
DINKY celem życia małżonków dorabianie się podwójny dochód ale żadnego dziecka na utrzymaniu.
Wyróżniamy się rodziny ze względu na:
- zjawisko dziedziczenia (nazwisko, majątek, miejsce w strukturze społecznej)
· rodziny patrylinearne (dziedziczenie po linii ojca)
· rodziny matrylinearne (dziedziczenie po linii matki)
· rodziny bilinearne (obie linie są równie ważne)
- miejsce zamieszkania (preferowane w Polsce)
· rodziny patrylokalne – zamieszkiwane z rodziną męża
· rodziny matrylokalne – zamieszkiwane z rodziną żony
· rodziny neolokalne – małżonkowie zajmują nowe miejsce zamieszkania
- władzę
· rodziny patriarchalne – władzę sprawuje najstarsze mężczyzna albo mąż
· rodziny matriarchalne – władzę sprawuje żona lub jej rodzina
· rodziny partnerskie – oboje małżonkowie sprawują władzę proporcjonalnie
- typ małżeństwa
· monogamiczne – związek osób przeciwnej płci (preferowane przez większość społeczeństwa) ale także związek tej samej płci
· poligamiczne – małżeństwa gdzie jest więcej niż 2 osoby
o poligynia – jeden mąż i wiele żon – oznaka bogactwa, wysokiego statusu społecznego (forma poligamii)
o poliandria wielomęstwo jedna żona i wielu mężów np. Tybet, Plemiona w Indiach (efekt braku dziewcząt)
· grupowe więcej niż dwóch mężów i więcej niż dwie żony np. Komuny, sekty religijne.
Anna Poleszczuk wychodzi od założenia, że niezależnie od kształtu rodziny jaką ona przyjmuje jest ona:
- podstawową jednostką ładu społecznego (utrwalany jest ład, struktura władzy)
- podstawą reprodukcji populacji (reprodukcji biologicznej, społeczeństwo jest w stanie się odtwarzać dzięki rodzinie)
- zapewnia ład ekonomiczny (dzięki rodzinie tworzone są dobra i wykonywane usługi)
3 FAZY ŻYCIA RODZINNEGO
(F. reprodukcyjne rodzina pełni niezależnie od czasu w którym się znajduje.)
- model rodziny - społeczeństwo bez historii – wspólnoty pierwotne, (r. Łowiecko-zbierackie) rodzina jest mała, niesamodzielna wpisana w układ zależności krewniaczych, podstawowym zadaniem jest dostarczanie szerszej grupie nowych członków, dziecko jest dobrem publicznym, decydującą rolę pełni mężczyzna, ze względu na gospodarczą rolę kobieta sytuuje się dość wysoko w hierarchii (zdobywają jedzenie np. owoce), córka jest tak samo wartościowa jak syn. Związek małżeński nie jest interesem partnerów lecz narzędziem wzmacniania wspólnoty.
- Model rodziny tradycyjnej – trwa aż do wieku XVII, fundament życia społecznego, wymóg ziemi oznacza staranie się o dziedzica i nie dopuszczenie do rozdrobnienia ziemi w każdej klasie określano optymalną liczbę dzieci (np. w rodzinie chłopskiej stosunek gąb do mórg). Małżeństwo – reprodukcja, zaprowadza porządek społeczny, instytucja małżeństwa jest ceniona, nakaz zawierania małżeństwa ród bogaty mężczyzna 18 lat, ród biedny lat 30. Małżeństwo nie pojawia się jako efekt miłości lecz dominacja interesów rodziny. Podstawową kategorią rodzinną są rodziny chłopskie (są dużą strukturą społeczną, gdyż do rodziny wchodziły także osoby nie spokrewnione np. służba) zadania rodziny to także funkcja gospodarcza z tego powodu musiały być to rodziny pełne, niemożliwe zatem było nieposiadanie dziecka. Czy też samodzielne utrzymanie się osób samotnych. Istniała zasada określająca ilość dzieci czyli ilość gąb w stosunku do mórg zdarzały się zatem sytuacje kiedy skazywano dzieci na celibat bądź oddawano dzieci zbędne, małżeństwo w r. Tradycyjnych miało zaprowadzić porządek.
- Model rodziny w społeczeństwach przemysłowych. Dochodzi do autonomizacji jednostek z kontekstu rodziny. Zmienia się strategia formułowania małżeństw (rodziny niepełne). Małżeństwa zawierane w coraz młodszym wieku. Następuje izolacja rodziny z otoczeniem wybierają grupy z którymi chcą utrzymywać więzi. zadaniem rodziny jest przekazywanie miejsca w strukturze społ. Upowszechnił się model rodziny małej a w jej obrębie r. Nuklearna. Przeplatają się 3 formy aktywności
· są gospodarstwem domowym
· rodzina jest wspólną przestrzenią życia
· rodzina jest pierwotną formą demokracji
- W związku z rozwojem polityki społecznej zmieniają się funkcje rodziny. Efektem tego jest to, że:
· Obniża się wiek zawierania małżeństw
· Rodzina stała się jednostką autonomiczną
· Rodzina staje się intymną prywatną sprawą osób, które do niej należą
· Rodzina przestała być jednostką produkcyjną, utrzymuje się zatem z pracy najemcy obojga partnerów
· W sferę rodziny wkracza nauka, kontrola reprodukcji biologicznej
· Rodzina przemysłowa to taka w której większą wagę ma to jak rodzina przyczynia się do realizacji własnych celów
Analizował charakter rodziny pierwotnej Istnieją 3 podstawowe czynniki, które ja kształtują:
- technika zdobywania pożywienia rodzaj i moc organizacji politycznej czy jest niezależna, czy wkomponowana w str. Wierzenia dot. Fizjologicznej roli płci w genezie potomstwa
W okresie niższego myślistwa rodzina jest niezależna od szerszych zbiorowości w rodzinie pozycja kobiety i wyższyzny jest porównywalna. Podstawową jednostką jest jednak kobieta, gdyż od niej zależy biologiczne przeżycie rodziny. W tych społeczeństwach nie ma kawalerów.
Kolejny etap rozwoju to wyższe myślistwo zmienia się pozycja kobiety. Rodzina jest wkomponowana w system polityczny więź wynikająca z fikcyjnego pokrewieństwa rodzi nie pełni wyłącznej funkcji w wychowaniu dzieci zatem pojawia się szkoła leśna, pojawiają się obrzędy migracji. Dominującą pozycję w rodzinie i społ. Pełni mężczyzna gdyż jest głównym żywicielem, łączy także rodziny z zbiorowością.
W kolejnym etapie pojawia się kultura pasterska. Jeszcze większe ograniczenie roli kobiet, które zajmowały się opieką nad małymi dziećmi i prowadzeniem gosp. Dom Niemożliwa była zamiana ról. Zaczęto walotyzować potomstwo jeżeli rodziło się zbyt dużo dziewczynek to je zabijano.
Etap wczesnego rolnictwa – wzrost pozycji kobiety, zajmowały się roślinami i przynosiły większość dochodów. Pojawia się matrylineal poliandria. Etap ten trwa do momentu kiedy mężczyźni weszli do rolnictwa od tej chwili kobiety nie uzyskały już dominującej pozycji Niektóre kultury były wręcz wrogie kobiecie. Nawet kościół kat. Pomijał rolę kobiet. Zmiana dokonała się na pocz. XIX wieku gdyż rozwój przemysłu wymusił bo aby kobieta pracowała. Czas ten wymusił również powstanie prawa rodzinnego.
Tradycyjna rodzina chińska (przetrwał ten model do końca XIX wieku Cechy:
- celem i zadaniem był KULT PRZODKÓW (rodzinne rytuały za pokolenia, które odeszły) początkowo to dotyczyło 4.pokoleń, później oddawano cześć wszystkim, modłom mógł przewodniczyć mężczyzna
- rozbudowanie genealogii (aby dowiedzieć się kim było członkowie dziedziczni, również ze względu na adopcje np. gdy w rodzinie jest 6 dziewczynek to wtedy dochodzi do adopcji syna z rodziny dużej bo tylko on może odprawiać modły)
- wiedza horyzontalna, wiedza wertykalna (wiedza o przodkach)
- wiedza o aspekcie męskiej linii: imię kobiety było dwuczłonowe, pierwszy człon nazwisko ojca a drugi człon nazwisko teścia (marginalne zwalczanie kobiety)
- Kobiety najważniejsze zadanie – rodzenie dzieci
- Zawodowi swaci
- Dziedziczenie w równym stopniu dotyczyło wszystkich synów, córki NIE uczestniczyły w podziale majątku. Mogły liczyć na posag. Majątek mógł być dzielony już za życia rodziców w niektórych przypadkach nie dzieliło się majątku.
- Prestiż związany z autorytetem wyznaczony był przez tradycję wiek, płeć.
- Po mężczyźnie który ostatnio sprawował władzę po śmierci miejsce zajmuje jego syn.
- Władza absolutna lecz Chińczyk senior (mężczyzna nie mógł decydować o życiu bądź śmierci członków rodziny.
- Między członkami rodziny istniały więzi natury materialnej ale też więzy o charakterze emocjonalnym (wspólny posiłek, podobny ubiór)
- Pozycje członków rodziny: kobiety miały niski status: - kobiety rodzą się jako osoby gorsze, posłuszne mężczyzną kobiety muszą nosić ciężary życia – walory: pokora, służebność, duża odporność natury życia, nie mogły być zbyt intelektualne życie seksualne, rygory – zakaz stosunków przedmałżeńskich (dotyczyło to kobiet bo dziewictwo było szansą dobrego zamążpójścia zawodow swaci, krewni – zajmowali się doborem małżeństwa, często przyszli małżonkowie widzieli się poraz pierwszy w czasie ślubu
- Małżeństwo – monogamiczne ale mąż miał prawo do konkubinatu, które zamieszkiwały z rodziną ale podlegały władzy żony, dziecko konkubiny nie miało szans na dziedziczenie
- Własność rodzinna ziemia, budynki, całkowity dochód, właścicielami majątku rodzinnego byli wszyscy mężczyźni bądź senior rodu.
Zmiany: Chińska Republika Ludowa Początek XX wieku.
Doszło do sytuacji w której odrzucono wzorze, który promował rodzinę dużą, bo rodzina duża gest przeszkodą w procesie industrializacji i urbanizacji.
- promowano typ rodziny w której miały być 2 pokolenia podniesiono status kobiety kobieta mężczyzna i dziecko stały się chronione.
- Małżonkowie samodzielnie poszukiwali partnerów
- Podniesiono wiek małżeństwa, kobiety 20 lat, mężczyzna 22 lata Kobieta nie musiałą zmieniać nazwiska czy zamieszkiwać z rodziną męża, rodziny stały się małodzietne, ograniczenie przyrostu naturalnego odbywało się na drodze administracyjnej (aborcja, aborcja przymusowa – bez zgody matki nawet gdy płód miał 7-8 miesięcy)
- Małżeństwo ustawowe – nie więcej niż jedno dziecko, chyba, że otrzymana talon na drugie dziecko w zakłądzie pracy
- Chińczycy na starość nie mają pomocy ze strony potomstwa
Japonia Kultura japońska ma dużo z chińskiej – funkcje rodziny w Japoni oparte było o kodeks rodzinny ( wydany w 8 w. n.e.) Rodzina bardzo szeroka grupa pokrewieństwa, jeszcze liczniejsza niż w Chinach – nawet do 100 osób. Autorytet głowy rodziny – opierał się na moralnej społecznej tradycji jak i na kodeksie rodzinnym członkowie rodziny winni być posłuszni i oddani. Głowa rodu – uprawnienia o charakterze absolutnym (mógł decydować o tym jak ma wyglądać życie) Działania sprzeczne z jego wolą kończyły się np. wyrzuceniem poza nawias rodziny a to wiązało się z wyrzuceniem poza społeczeństwo. Ojciec wyznaczał swego syna na następcę. Rodzina jest szeroką grupą pokrewieństwa, system religijny wskazywał miejsca w wiecznym porządku achetypem jest r.cesarska
- główną troską rodziny było uwiecznienie rodziny i przekazywanie ducha rodzinnego
- najwcześniej stworzono kodeks rodzinny ( na początku miał charakter niepisany; w VIII wieku został on spisany) Był on rygorystycznie przestrzegany
- autorytet – przypisany głowie rodziny opierał się na prawie rodzinnym i na społecznym – moralnej tradycji. Wszyscy członkowie rodziny oddawali mu cześć i podporządkowywali się woli tej osoby. Prawa głowy rodziny miały charakter absolutny. Decydował on o życiu i śmierci członków rodziny. Decydował o wpisywaniu dzieci na listę domowników. Działania sprzeczne z wolą głowy domu traktowano jako zbrodnię.
- Dziedziczenie (sukcesja – władzę obejmował 1 z synów ale nie musiał być to najstarszy syn. W pewnych wyjątkowych okolicznościach przejściowo rolę tą przyjmowały córki. Majątku nie dzielono.
- Wiedza genealogiczna małżeństwo jest naturalnym i jedynym stanem gwarantuje wieczność w sensie biologicznym i społecznym.
- Dobór kandydatów dokonują specjaliście (rajkowie) zamążpójście dla kobiety oznaczało wyjście z domu. Miała dbać o dobro rodziny męża i urodzić syna
- Zmiany pojawiają się na pocz. XIX/XX wieku a głównie po II wojnie światowej Skurczenie rodziny (ok. 3,1 osób-2 pokolenia)
- Małodzietność rodzin Równe prawa kobiet i mężczyzn
- Wzrasta długość trwania związku małżeńskiego
- 25 lat – 34 lata rozpuszczeni single Kobiety nie wchodzą w związek małżeński nie wyprowadzają się z domu
- demokratyzacja stosunków wewnętrznych rodziny
- ...
Kinnka