Ogrody greckie
Historia
l Kompleks pałacowy w Knossos- podcienie, otwarte sale kolumnowe dawały możliwość mieszkańcom pałacu podziwiać widok ogrodu i otaczającego krajobrazu
l miłość Kreteńczyków do świata roślin i ogrodów
l Kreteńskie ogrody posiadały prócz winorośli i drzew oliwnych, rośliny użytkowe zielne (len, szafran, miętę), kwiaty (irysy, lilie, tulipany, hiacynty)
l Budowle pałacowe w Mykenach oraz Tirynsie- militarny charakter ograniczał zakładanie ogrodów czy też nawet sadzenie drzew.
Czas i miejsce powstawania ogrodów
l w 1500 roku p.n.e. - motywy roślinne w postaci fresków
l rzędy naczyń, do których wodę doprowadzano kanałami. Mogły w nich rosnąć krzewy - granaty, mirty , róże lub rośliny kwitnące jak lilie i kosaćce
l ogród Laertesa- całość otoczona żywopłotem, wewnątrz rosną drzewa owocowe posadzone w regularnych rzędach, jest i winorośl i warzywa.
l Ogród Króla Alkinoosa otaczał pałac, składały się na niego trzy części: sad (jabłonie, grusze, figi, drzewa oliwne, granaty), winnica (znajdowała się za sadem) i ogród warzywny
l w „Iliadzie” i „Odysei” wzmianki o świętych gajach i drzewach. Znajdowały się one przy ołtarzach, dawały cień grobom bohaterów. Platany, dęby, oliwki, cedry,topole. Były otaczane czcią. Kult drzew łączony z kultem źródeł wodnych. Grota nimfy Kalipso- gąszcz topól, wierzb, olch, cyprysów, wejście oplecione winoroślą.
Uwarunkowania przyrodnicze Grecji
l klimat łagodny, opady minimalne,urozmaicona górzysta rzeźba, nieurodzajne gleby. Nie występowały szerokie doliny rzeczne- istotny element nawadniania.
Kwiaty
l kult Adonisa- w jego świąteczne dni, kobiety siały nasiona kwiatów lub traw do mis. Szybko rosnące rośliny dawały zieleń, potem równie szybko więdły, obrazując wczesną śmierć pięknego młodzieńca. W domach ogródki Adonisa.
l kwiaty= układane w formie wieńców i girland, używane podczas uroczystości. Wieńce nad drzwiami oznaczały urodziny. Na obrzeżu Aten gospodarstwa ogrodnicze zaopatrujących miasto w kwiaty,warzywa,owoce. Girlandy z róży, goździku, majeranku, lilii, tymianku, pomarańczy gorzkiej, czyścica, bylicy i bożego drzewka.
Sztuka grecka
l na freskach zdobiących pałac minojski w Knossos- lilie, kosaćce(irysy), pankratium morskie, palmy daktylowe, ciborę papirusową , róże
l przedstawienia wieńców z bluszczu i mirtu, winorośle, barwinek, szafran.
l Elementem charakterystycznym dla kapiteli korynckich są liście akantu
Świątynie greckie
l drzewa i krzewy sadzono wokół świętych miejsc-topole czarne cyprysy, platany dawały schronienie i cień sanktuariom. Nadal rosną przy świątyniach i teatrach.
Domy mieszkalne
l Dom grecki był zamknięty od ulicy ścianą z drzwiami wejściowymi i miał niewielki dziedziniec prostokątny w środku, dookoła którego były różne pomieszczenia. Największe, stanowiące reprezentacyjną część, osłaniał od strony dziedzińca portyk kolumnowy, który później przekształcił się w perystyl= dziedziniec usytuowany w przestrzeni wewnętrznej domu otoczony kolumnadą.
l W domach zamożniejszych ozdabiały posadzkę rzeźby i rośliny doniczkowe. Czasem w większych i bogatszych domach, zwłaszcza w okresie hellenistycznym, dziedzińce zapełniały rośliny ozdobne i ogródki kwiatowe. Był to element ważny dla dalszego rozwoju koncepcji ogrodowej, zespolenia wnętrza domu z ogrodem.
Ogródki przydomowe
l ogrody prywatne były skromne. Duże ogrody filozofów to wyjątek.
l W Grecji było niewiele ziemi nadającej się pod uprawę, więc nie sadzono roślin ozdobnych, W Atenach ziemia było podzielona na równe działki, każdy dom lub grupa domów zajmowały teren całej należącej do nich działki- nie było miejsca na ogrody. Grecy posiadali małe ogródki przydomowe (kepoi) przylegające do siedzib ludzi zamożnych, ale niedostatek wody nie pozwalał na uprawianie roślin, wyjątkiem miejsca publiczne=„zielone” przestrzenie.
Ogrody publiczne
l przewyższały ogrody prywatne formą i wielkością.
l ogrody w Aleksandrii zajmowały ok. ¼ część miasta. W śródmieściu założono ogród Musejonu wyposażony w bogatą bibliotekę, ogród botaniczny oraz zwierzyniec.
l ogród Panejon ze sztucznym wzgórzem, ze szczytu widać panoramę
l ogrody w Antiochii - główna ulica z jednej strony otoczona portykiem, a drugiej strony miejsca do wypoczynku w postaci licznych ogrodów publicznych.
l Dafne= święty gaj laurowo-cyprysowy otaczający świątynię, bogate źródła wody, kąpieliska, portyki, pawilony ogrodowe, winiarnie oraz rabaty kwiatowe.
Święte gaje
l sanktuaria miejskie- w nich gaje pełne drzew, ołtarz Dwunastu Bogów= otoczony drzewami oliwnymi i wawrzynami szlachetnymi
l Panteony dla zasłużonych otaczane gajami z dębów, palatanów, cyprysów i drzew oliwkowych.
l święte gaje- także funkcję miejsc, gdzie odbywały się igrzyska. Boiska i place otaczane rzędami bądź alejami drzew, ozdabiano je również statuami. W Olimpii znajdował się święty gaj Altis, stadion, hipodrom oraz inne urządzenia związane z igrzyskami.
Gimnazjony
l Początkowo składały się z boisk, bieżni, najczęściej w cienistych gajach nad rzeką
l Wraz z upływem czasu gimnazjon, przekształcił się w zespół budowli, połączony z ogrodem w jedną całość. Typowy gimnazjon składał się z palestry, która obejmowała niewielki plac oraz z gimnazjonu właściwego, stanowiącego ogród z placami ćwiczeń,basenami. Wśród platanów, oliwek, wiązów i topoli ustawiono ołtarze.
l W niektórych gimnazjonach rozwiązania tarasowe. Tarasy ujęto w mury oporowe i portyki z rampami i schodami.
l Zadaniem gimnazjonu było kształcenie sprawności fizycznej= użyteczność w formie pozyskiwania owoców nie odgrywała większej roli. Ogrody te nie miały zwierzyńców.
l filozofowie urządzali własne ogrody jako miejsca nauczania
Grobowce w ogrodach
l miejsce spoczynku ważnych obywateli otaczano drzewami, najczęściej cyprysami, Ogrody otaczające grobowce na przedmieściach Aleksandrii obsadzano drzewami owocowymi i wawrzynami, sadzono melony, sałatę, figowce, grejpfruty i daktylowce.
Fontanny
l ozdobione śpiewającymi ptakami
l wykute w skale stopnie, ławki i groty. Hieron stworzył ogród z rabatami do których wodę doprowadzano systemem niewidocznych rur. Cień dawały bluszcze i winorośl.
Agory
l zieleń miejska zlokalizowana wzdłuż szerszych ulic oraz większych placach
agora w Atenach=zieleń istotnym elementem rynku
OGRODY JAPONII
Wpływ na kształtowanie się sztuki ogrodowej miała urozmaicona rzeźba, częste trzęsienia ziemi, tajfuny, wulkany=potęga przyrody, w krajobrazie dominują góry i wyżyny, zajmujące około 90% , klimat ma wpływ na dobór roślin.
(794-1185)- najstarszy ogród
(1185-1333)- pod wpływem zen ogrody suchego krajobrazu oraz kamienne. Prostota, surowość.
(1333-1573)- ogrody typu krajobrazowego i medytacyjnego, harmonijnie powiązanych z budynkami
(1573-1603)- styl ogrodów herbacianych
(1868-1912)- wzorce zaczerpnięte z kultury europejskiej. Początkowo silne, z czasem osłabły.
ELEMENTY CHARAKTERYSTYCZNE- nawiązują do efektów naturalnych,treści symboliczne.
Elementy kamienne
l kamienie (ishi). Ważna wielkość, forma, struktura jak i zabarwienie. Znaczenie symboliczne- kamień adoracji, kamień opiekuńczy. Kamienie pagórkowe, wodne, kaskadowe, dolinowe, wyspowe oraz herbaciane. Kamienne głazy= odzwierciedlenie łańcuchów górskich.
l Kamienne latarnie pełniły estetyczną i funkcjonalną rolę oświetlając drogę przed wejściami do świątyń. Towarzyszyły ceremonii herbaty.
l Kamienne pojemniki na wodę służyły do mycia rąk bądź płukania ust.
Elementy wodne (stawowe)
l przypominały formy naturalne. Starano się by z jednego miejsca nie można było zobaczyć pełnego kształtu wody.
l tam gdzie trudno było wprowadzić elementy wodne, przedstawiano ją symbolicznie= czesany piasek, czyli gładką powierzchnię grabionego piasku.
l Wyspy= uosobienie buddyjskiego raju. Spełniają one rolę centralnego punktu w ogrodzie. Wyspę przedstawia się też symbolicznie w postaci pojedynczego kamienia.
l Mosty, kładki kamienne oraz mostki zygzakowate
l Weranda -medytacja i podziwianie ogrodu, ogniwo łączące dom i ogród„zielony pokój”
Tworzywo roślinne
l skupienie roślin bambusa= przyjaźń i wierność
l drzewa zimozielone, sosna =symbol siły i długowieczności, jodły i żywotniki, bukszpan, ostrokrzew, ligustr.
l gatunki, które przyciągały uwagę pięknem kwiatów, a w porze jesiennej liśćmi- klony
l „Kraj Kwitnącej Wiśni”= wiśnia symbolem kraju, symbolizuje początek budzącego się życia,piękno i ulotność natury. Różne odmiany.
l Także: śliwy (oznacza długie życie) oraz brzoskwinie.
l magnolie, kamelie, glicynie, peonie drzewiaste, hortensje, rododendrony, jaśminy, złotlin, wawrzynek, chryzantemy=drugi symbol Japonii; odwieczny symbol rodziny cesarskiej; astry, goździki, goryczki, lilie, irysy (symbol energii), lotosy=kwiat życia, narcyzy, peonie, storczyki
l nie stosowano trawników, sprawdzał się mech, na kamieniach porosty
l drzewa i krzewy formowano by przypominały rosnące w górskim klimacie
l roślinność również zaczęła ulegać miniaturyzacji, przy zachowaniu kształtów. Bonsai= miniaturowe drzewko, uprawiane w naczyniu; wzorowane na drzewach rosnących w naturalnym środowisku. Do tworzenia bonsai wykorzystuje się gatunki iglaste i liściaste. Ikebana= tradycyjna sztuka układania kwiatów w naczyniu, często symboliczne.
TYPY OGRODÓW JAPOŃSKICH
Ogród pagórkowaty
l miniatura krajobrazu- usypane wzgórza, strumienie lub stawy z wyspą i kaskadami, duże ilości kamieni ogrodowych i chodnikowych, lub małe wzgórze. Lub niewielki ogród posiadający pojedyncze wybrane elementy wymienionych wyżej.
l Shin – zespół pagórków z obszerny staw z wyspa i kaskadą, bogate wyposarzenie w kamienie ogrodowe i chodnikowe, duze ogrody
l Gyo – pojedyncze wzgóze, maly spaw bez wyspy, mała kaskada, zredukowany program kamieni ogr.
l So – małe ogrody, strumień, małe wzgóże, nieduzo roślin. Posiada pojedynczy element tego największego
Ogród płaski
l Nie posiada wzgórz, woda zastąpiona piaskiem. Przestrzeń ogrodową tworzą kamienie, drzewa rozmieszczone z powściągliwością, latarnie kamienne, czasze wodne.
Ogród bardziej do podziwiania niż spacerowania.
Shin – dużo kamieni ogrodowych, mało chodnikowych
Gyo – ścieżki z kamieni i mniej kamieni ogrodowych
So – njaskromniejszy, w nijmniejszych ogrodach
Ogród kamienny
l rodzaj suchego ogrodu płaskiego, tylko z kamieni pojedynczych, bądź układanych w grupy i czesanego żwiru lub piasku gracowanego. Bywało, ze występowały drzewa i krzewy.
Ogród wodny
Ogrody literackie
Ogród herbaciany
l Często dwie części- zewnętrzną i wewnętrzną. Pierwsza służyła do przyjmowania gości. Z pawilonu do drugiej części zaznaczonej bramą lub mostem prowadziła kamienna droga. Budowany na palach, wokół głazy, latarnie. Wszystko starano się wlepić w krajobraz.
OGRODY JAPOŃSKIE – PRZYKŁADY
Ogrody prywatne (budynki mieszkalne w powiązaniu z ogrodami)
l drewniane słupowe konstrukcje nie miały ścian nośnych- otwarcie na widokowe przestrzenie
l ściana z rozsuwanymi panelami= "amado"=połączenie przestrzeni mieszkalnej z krajobrazem.
l więź z przyrodą poprzez ogrody prywatne a nie parki miejskie jak w Europie.
l ogród= oaza ciszy i samotności, był miejscem skąd obserwowano zmieniające się pory roku, słuchano muzyki wiatru i wody i spotykano się w pawilonie na picie herbaty.
l Dom bez ogrodu nie jest pełnym domem.
Ogrody cesarskie i przyświątynne (ogrody przy dużych założeniach)
1 Ogród przy Złotym Pawilonie
l ogród pagórkowy
l Dwa stawy , baśniowe zakątki
l Złoty Pawilon sprawia wrażenie, jakby wyrastał z jeziora.
l Duży staw= Zwierciadło oceanu - lotosy, brzegi były nieregularne, trzy wyspy z sosnami
2 Ogród przy Srebrnym Pawilonie
l ogród pagórkowy ze wzgórzem.
l W centrum staw z lotosami. Staw ma kształt zbliżony do ósemki. W każdym kręgu "ósemki" znajduje się wyspa obsadzona sosnami, a oba kręgi zostały przedzielone mostkiem. Z tafli stawu wychylają się głazy. Ogród górny, do którego wiodą wąskie ścieżki, pełne tajemniczych zakątków ze spiętrzonymi głazami, strumieniem i wodospadem.
l formacje z piasku
3 Ogród przy Świątyni Ryoanji
l najważniejszy kamienny ogród w Japonii, kwintesencja sztuki zen
l nie ma ani jednego drzewa, ani jednego krzewu czy źdźbła trawy. Tylko piasek i kamienie.
l Cała kompozycja pomyślana jest w taki sposób, że z żadnego miejsca nie można zobaczyć
wszystkich kamieni jednocześnie.
l ogród ma kształt trapezu= wrażenie rozległości
4 Ogród Shisen-en
l jezioro otaczały skały i kamienie
5 Ogród przy Świątyni Kodai-ji
l wspaniałe ułożenia kamieni...
wiedza_na_chomikuj