SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO
KLASA VI
CZAS: 45 MINUT
PROWADZĄCA:
Temat lekcji: Słowo do słowa – zabawa gotowa. Poznajemy związki frazeologiczne i ich funkcje w wypowiedzi – pracujemy ze słownikiem frazeologicznym.
Uczeń potrafi
w zakresie wiadomości:
· posiada wiedzę o związkach frazeologicznych (definicja) i ich funkcji w wypowiedzi
· zna pojęcia: związek frazeologiczny, zwrot, wyrażenie, fraza
· rozumie znaczenie wskazanych frazeologizmów
· rozumie przyczyny powstawania związków frazeologicznych
· dostrzega różnice między stylem literackim a potocznym
· zna sposoby poszerzania słownictwa
w zakresie umiejętności:
· rozpoznać związki frazeologiczne w tekście
· odczytać znaczenia frazeologizmów
· posługiwać się związkami frazeologicznymi w wypowiedziach ustnych i pisemnych
· ocenić przydatność związków frazeologicznych
· zna przenośne i realne znaczenie wyrażeń i zwrotów i wykorzystuje je w tekście
· korzystać ze słownika frazeologicznego (pracować ze słownikiem)
· parafrazować tekst wykorzystując związki frazeologiczne
· świadomie unikać powtórzeń wyrazowych (zastępuje frazeologizmy omówieniami)
Metody pracy:
· problemowa, poszukująca
· praca wspólna i indywidualna
· metoda oglądowa – pokazy (uczenie się przez przeżywanie)
· praca ze słownikiem frazeologicznym
Formy pracy:
· praca z tekstem
· praca ze „Słownikiem frazeologicznym”
· praca zbiorowa
· wypowiedzi uczniów
Środki dydaktyczne:
· karty pracy (ksero) z ćwiczeniami przygotowane przez prowadzącego
· Słowniki frazeologiczne
PRZEBIEG LEKCJI
I. Wprowadzenie
· Czynności organizacyjne (sprawdzenie obecności)
· Uświadomienie celów lekcji
· Podanie i zapisanie tematu lekcji
II. Rozwinięcie
· Wprowadzenie pojęć: związek frazeologiczny, zwrot, wyrażenie, fraza (kserówka)
· Klucz do dzisiejszej lekcji: Związki frazeologiczne możemy grupować wokół człowiek i wokół zwierząt. Rozróżniamy również związki pochodzące z Biblii oraz wywodzące się z mitologii. Na dzisiejszej lekcji zajmiemy się tymi, które dotyczą człowieka.
· Wykonywanie ćwiczeń (z wykorzystaniem „Słownika frazeologicznego”)
Związek frazeologiczny = frazeologizm
Związek frazeologiczny – to połączenie wyrazowe o znaczeniu przenośnym, którego nie można odczytywać dosłownie
Związki frazeologiczne ze względu na budowę dzielimy na:
Frazy – połączenia wyrazów, w których jeden jest podmiotem, drugi orzeczeniem np. Janek śpi
Wyrażenia – to związki frazeologiczne, w których łączą się: rzeczownik z przymiotnikiem (brak czasownika) np. ładny chłopiec
Zwroty – to połączenia, w których członem podstawowym jest czasownik, np. odrabiać lekcje
- wyszukiwanie przez uczniów związków frazeologicznych związanych z człowiekiem (ciałem człowieka) i wypisywanie ich na tablicy
GŁOWA
OCZY
USZY
USTA
NOS
RĘCE
NOGI
- ani mi to w głowie
- być bez dachu nad głową
- walić głową w mur
- być oczkiem w głowie
- głowa do góry
- ciosać komuś kołki na głowie
- włosy się komuś zjeżyły na głowie
- dawać sobie głowę uciąć
- chować głowę w piasek
- głowa komuś pęka
- głupie myśli chodzą po głowie
- złapać się za głowę
pójść po rozum do głowy
mieć urwanie głowy
- przewróciło się komuś w głowie
- stawać na głowie
- stracić dla kogoś głowę
- coś komuś strzeliło do głowy
- suszyć komuś głowę
- upaść na głowę
- strzec czegoś jak oka w głowie
- wejść komuś na głowę
- włos komuś z głowy nie spadnie
- woda sodowa uderzyła komuś do głowy
- wybić sobie coś z głowy
-wylać komuś wiadro zimnej wody na głowę
- wypadło coś komuś z głowy
- zachodzić w głowę
- zawracanie głowy
- marzenie ściętej głowy
- coś się w głowie nie mieści
- być komuś solą w oku
- kłuć w oczy
- mieć kogoś na oku
- mieć oczy i uszy szeroko otwarte
- mydlić komuś oczy
- skakać sobie do oczu
- coś spędza sen z oczu
- świecić oczami
- wpaść komuś w oko
- zejść komuś z oczu
- jak okiem sięgnąć
- wyciągnąć kogoś za uszy
- jeść, aż się uszy trzęsą
- kłaść uszy po sobie
- mieć czegoś powyżej uszu
- natrzeć komuś uszu
- obiło się komuś o uszy
- puścić coś mimo uszu
- słoń komuś nadepnął na ucho
- uszy do góry
- być na ustach wszystkich
- coś się rozpływa w ustach
- nabrać wody w usta
- odejmować sobie od ust
- wyjąć komuś coś z ust
- zamknąć komuś usta
- z ust do ust
- mieć czegoś lub kogoś po dziurki w nosie
- mieć muchy w nosie
- wodzić kogoś za noc
- coś idzie jak krew z nosa
- czuć pismo nosem
- dostać po nosie
- kręcić nosem
- utrzeć komuś nosa
- być w czyichś rękach
- coś jest komuś na rękę
- dać komuś wolną rękę
- lekką ręką
- machnąć na coś ręką
- trzymać rękę na pulsie
- umywać ręce
- jak ręką odjął
- wyjść z czegoś obronna ręką
- mieć dwie lewe ręce
- złota rączka
- robota pali się komuś w rękach
- rzucać kłody pod nogi
- kula u nogi
- noga się komuś powinęła
- tracić grunt pod nogami
- grunt się pali komuś pod nogami
- dać nogę
- na jednej nodze
- wstać lewą nogą
Ćw.1.
Poklasyfikuj związki frazeologiczne biorąc pod uwagę ich rodowód: dusza towarzystwa, ziemia obiecana, spocząć na laurach, wciskać kit, syzyfowa praca, hiobowe wieści, dantejskie sceny, nić Ariadny, umywać ręce, manna z nieba, istna wieża Babel.
MITOLOGICZNY
BIBLIJNY
LITERACKI
POTOCZNY
- spocząć na laurach
- syzyfowa praca
- nić Ariadny
- hiobowe wieści
- istna wieża Babel
- manna z nieba
- ziemia obiecana
- dantejskie sceny
- dusza towarzystwa
- wciskać kit
Ćw.2.
Połącz związek frazeologiczny z odpowiednim znaczeniem:
- pracowity jak mrówka (A) - ktoś ma zły charakter (D)
- chytry jak lis (B) - pilny, pracuś (A)
- mieć węża w kieszeni (C) - kaprysić (E)
- czarna owca (D) - przebiegły, fałszywy (B)
- mieć muchy w nosie (E) - być skąpym (C)
Ćw.3.
Nauczyciel czyta tekst a uczniowie wypisują na kartkach frazeologizmy.
Frazeologiczny kłopot ucznia
Wstajesz skoro świt, bo czas to pieniądz. Wybija twoja godzina, idziesz do szkoły. Masz już tego po dziurki w nosie, ale w końcu to zwykła kolej rzeczy. Do tego leje jak z cebra. Zwykle tryskasz zdrowiem, więc na pewno i tym razem grypa cię nie powali. Trzęsiesz portkami, bo coś się szykuje. Skóra na tobie już cierpnie. Dostajesz kartkę przed nos i włosy ci stają dęba. Zachodzi w głowę, już łapiesz drugi oddech… Niestety, klapa! Głową muru nie przebijesz. Potrzebne ci to było jak dziura w moście. Kolega z ławki, który oddałby ci ostatnią koszulę, tym razem umył ręce. Czarna rozpacz! Cóż, szkoda sobie włosów z głowy wyrywać.
Wracając ze szkoły, spotykasz dawnego kumpla. -Co słychać? – pyta. -Zależy gdzie się ucho przyłoży. A tobie, co? Woda sodowa do głowy uderzyła? Co za ubranie?! -Nie szata zdobi człowieka.
Idziesz dalej. Jesteś w dołku psychicznym, bo będzie lufa. I tu jest pies pogrzebany. Zawsze było jako tako, ale nie tym razem.
...
agaapril