FKwCHW – Pietrzak 26.11.09
Upadki w wieku starszym
-33% pacjentów ambulatoryjnych
-20%hospitalizowanych
-45%pensjonariuszy domów opieki
Przyczyny
-choroby OUN
-choroby układu sercowo-naczyniowego
-zespoły metaboliczne
-hipoglikemia, niedobory pokarmowe, zaburzenia wodno odpornościowe)
-choroby narządu ruchu (choroby zwyrodnieniowe stawów, deformacje kręgosłupa, zniekształcenia stóp
-choroby narządów zmysłów (jaskra, zaćma)
-Choroby układu moczowego(nietrzymanie moczu)
Upadkom sprzyja stosowanie nadmiernej ilości leków:
-hipotensyjne
-hipoglikemiczne
-moczopędne
-działające na OUN
Niedostosowane środowisko
-słabe oświetlenie
-Progi, śliskie powierzchnie
-brak okularów
-nierówne nawierzchnie ulic
Następstwa upadków
-skutek śmiertelny ok. 6%
-złamania k ramienia, przedramienia, obojczyków, żeber, szyjki k udowej
Około 50% osób po upadku traci zdolność chodzenia!!!!
Inne skutki upadków
-rany , krwiaki, skręcenia
-zespół powypadkowy
-trwały lęk przed kolejnym upadkiem
-utrata wiary we własne siły
-stopniowe ograniczenie aktywności życiowej
-obawa przed wychodzeniem z domu
Następwstwa zespołu powypadkowego:
-osłabienie siły mm
-ograniczenie ruchomości stawów
-stopniowe zmniejszenie wydolności fizycznej
-lęk przed kolejnym upadkiem nieproporcjonalnie duży w stosunku do rzeczywistego zagrożenia
Upadki w starczym wieku- problem społeczny
-wzrasta liczba osób niepełnosprawnych
-wzrasta liczba osób umieszczanych w instytucjach opiekuńczych
Działania zapobiegawcze
-wyeliminowanie przyczyn środowiskowych
-przysposobienie domu: zamontowanie uchwytów, usunięcie przeszkód
Proces edukacyjny
-nauczanie odpowiedniego sposobu poruszania się
-unikanie gwałtownych ruchów
-unikanie gwałtownych skrętów głowy
-zaopatrzenie w sprzęt pomocniczy
-lekarz rodzinny, pielęgniarka, opiekunka środowiskowa, pracownik socjalny- w środowisku realizują profilaktyki i rehabilitacji
-ograniczone możliwości rehabilitacji domowej zapobiegawczej, wyrównawczej, z edukacją
Rehabilitacja osób starszych
-starzenie jest związane z występowaniem wielu zmian fizjologicznych i patofizjologicznych pogarszających funkcjonowanie organizmu ludzkiego
-współistniejące choroby przewlekłe w konsekwencji powodują wzrost odsetek osób niepełnosprawnych nawet o 50% w grupie wiekowej powyżej 80roku życia
-konieczność objęcia tej grupy rehabilitacją
Trudny proces rehabilitacji osób starszych
-wielochorobowość
-mniejszy potencjał odtwarzania utraconego poziomu sprawności
-bariery finansowe i społeczne
-konieczność integrowania rehabilitacji osób starszych z prewencją niepełnosprawności
-wiele osób wymaga rehabilitacji z powodu zależnej od wieku obniżonej sprawności funkcjonalnej
-uwzględnienie hierarchii potrzeb pacjenta: skoncentrowanie się na podtrzymaniu/przywróceniu sprawności do wykonywania podstawowych a następnie czynności życia codziennego
Zespół rehabilitacyjny
-lekarze o różnych specjalnościach
-rehabilitanci
-pielęgniarki
-pracownicy socjalni
-logopeda
-psycholog
Kinezyterapia, czyli leczenie ruchem- najważniejszą metodą oddziaływania dla osób starszych
-główne cele kinezyterapi
· Utrzymanie lub poprawa ruchomości w stawach
· Poprawa siły mm i wytrzymałości mm
· Poprawa koordynacji ruchu
· Pionizacja
· Nauka chodzenia
· Ćwiczenia ogólno kondycyjne
Kinezyterapia obejmuje:
-diagnostykę na potrzeby kinezyterapii
-Ćwiczenia lecznicze (różne rodzaje skurczu mm, izotoniczny, izokinetyczny)
-różne rodzaje pracy mm(statyczna dynamiczna)
-profilaktyka upadków
-nauka podnoszenia się po upadku stosowana coraz częściej w całek populacji osób starszych
Fizykoterapia:
-Światłolecznictwo
-elektroterapia
-termoterapia itp.
Masaż ćwiczenia bierne
-masaż leczniczy ma duże znaczenie, wraz z ćwiczeniami biernymi jest dobrze tolerowany oraz konieczny do zastosowania u zniedołężniałych pacjentów
Zaopatrzenie ortopedyczne
-jest to uzupełnienie usprawniania, a niekiedy podstawa, bez której dalsze postępowanie byłoby utrudnione lub wręcz niemożliwe
Układ kostno stawowy-
Starzenie się
-zmniejszenie masy kostnej
-nienadążanie osteoblastów za osteoklastami
-deficyt odbudowy kości
-rozszerzenie struktury kostnej najwcześniej obejmuje kości beleczkowa te, gąbczaste
-ubytek masy kostnej w kościach długich dopiero w późnej starości
Układ mięśniowy
-zmniejszenie wytrzymałości statycznej i dynamicznej
-zmniejszenie siły mm
-u kobiet w wieku 30lat mięśnie stanowią 45% masy ciała, w wieku 70 lat tylko 27%
-spadek siły (ok. 1% na rok) następuje głównie z powodu atrofii mm oraz z powodu zmian w nerwach obwodowych
-stwierdzono ze nawet w wyniku 90 lat w wyniku treningu możliwy jest przyrost siły izometrycznej, znaczne zwolnienie tempa utraty masy mm oraz poprawa możliwości lokomocyjnych człowieka
Układ kostno-stawowy
-między 6-8 dekadą życia występuje redukcja tkanki kostnej, która jest przyspieszona u kobiet po menopauzie
-dodatkowo występuje zjawisko osteomalacji oraz zmiany zwyrodnieniowe
-stopniowe ścieranie się chrząstki stawowej doprowadza do ograniczenia ruchomości w stawach i bólu
Rehabilitacja w osteoporozie
-stymulacja kości otworzenia zmniejszenie tempa ubytku masy kostnej
-utrzymanie poprawnej postawy ciała lub poprawienie postawy wadliwej
-zniesienie lub zmniejszenie bólu towarzyszącego następstwom osteoporozy
-Zmniejszenie negatywnych konsekwencji psychospołecznych choroby
-zachowanie prawidłowych schematów ruchowych
-utrzymanie lub zwiększenie zakresu ruchów w stawach
-zachowanie prawidłowej siły mm
-poprawa koordynacji ruchowej i równowagi
-poprawa sprawności fizycznej
-zwiększenie samodzielności w życiu codziennym
Reedukacja prawidłowej postawy ciała
-wzmocnienie mm brzucha, pośladkowych, prostowników grzbietu,
-rozciągnięcie mm :piersiowych, biodro-lędźwiowych, trójgłowych łydki, kulszowo-goleniowych
-wyrabianie nawyku prawidłowej postawy
Przeciwwskazania:
--aerobik
-taniec
-jogging
-istnieje tu ryzyko kontuzji (niebezpieczne szczególnie siły skrętne i gwałtowane obciążenia)
Osteopenia
-początkowy okres osteoporozy podstawowym celem jest spowolnienie lub zahamowanie utraty masy kostnej
-poza ćwiczeniami ruchowymi ważne dołączenie ćwiczeń oddechowych, które zmniejszają objawy zmęczenia
Ćwiczenia izometryczne w okresie rozwiniętej osteoporozy
Cel: zwiększenie masy mm odciążających osłabiony szkielet, a przez zmienny nacisk mm poprawę bilansu kostnego poprzez zmniejszenie resorpcji i zwiększanie kościotworzenia.
-Ćwiczenie z fazą izometryczną (ćwiczenia izometryczne mają ograniczoną fazę ruchu, a nacisk jest położony na maksymalne napięcie ćwiczonej grupy mm
-zwiększa się masa mm
-mięsnie poprzez pracę ochraniają kość przed działaniem dużych sił , jednocześnie nie obciążają nadmiernie szkieletu
-ze względu na wzrost PR i tętna ćwiczenia te powinny być wykonywane w krótkich seriach z odpoczynkiem
-celem takiego działania jest wzmocnienie 3 podstawowych gr mm: prostujących kręgosłup (przykręgosłupowych, brzucha, i mm odwodzących w stawie biodrowym)
-ćw mogą być wykonywane w warunkach domowych
Ćwiczenia przeciwwskazane:
-skłony
-obroty
-unoszenie rak ponad poziom
-Podskoki
-zawody
03.12.09
Upadki osób starszych
Skutek:urazy i niepełnosprawność
Przyczyny:
-wewnętrzne zwiększają osobniczą skłonność do upadków
-zewnętrzne- rzadko stanowiły przedmiot badań
Czynniki wewnętrzne:
-związane z wiekiem osłabienie siły mm
-zaburzenia widzenia, słuchu i równowagi
-choroby współistniejące
-pogorszenie widzenia i wszelkich funkcji poznawczych
-stosowanie leków psychotropowych
-niewłaściwe obuwie
Skutki upadków:
-31%upadków kończy się urazem wymagającym leczenia lub ograniczeniem aktywności przynajmniej przez 2 dni
-Najczęściej następstwem jest uraz tkanek miękkich
-20-15%kończy się złamaniem
-5% poważny uraz tkanek miękkich Lub głowy
Choroby przewlekłe sprzyjające upadkom
Choroba Parkinsona
-wzmożone napięcie mięśni kk dolnych
-spowolnienie ruchowe (bradykinezja)
-hipotonia ortostatyczna
-zaburzenie funkcji poznawczych
Udar mózgu
-ryzyko wielokrotnych upadków zwiększa zaburzenie widzenia przestrzennego
-zaburzenia równowagi związane z zaburzeniem czucia obwodowego lub czynności móżdżku
-zawroty głowy
Otępienie umysłowe oraz choroba zwyrodnieniowa stawów
-zmniejszona troska o bezpieczeństwo
-zmiany stawów kolanowych i biodrowych predysponują do upadków
-unikanie obciążania kończyny chorej- upośledzenie stabilności postawy
Fizjologiczne procesy starzenia się
-ograniczona liczba informacji ze zmysłów wzroku, czucia głębokiego, narządu przedsionkowego, z zaburzeniem równowagi
-inna przyczyna zaburzeń równowagi: mniejsza szybkość i siła skurczu mm kk dolnych
-upośledzenie regulacji ciśnienia tętniczego
Zaburzenie regulacji ciśnienia tętniczego u osób starszych
-zmniejszenie czułości odruchu z baroreceptorów
-zmniejszenie podatności naczyń (predyspozycja do niedociśnienia ortostatycznego)
-upośledzenie regulacji RR tętniczego poprzez zmiany wody w organizmie
Badanie przedmiotowe pacjenta- objawy wskazujące na zwiększone ryzyko upadków
-nieprawidłowy wynik testu oceniającego wstawanie z krzesła bez używania rąk
-zaburzenia widzenia przestrzennego
-zaburzenia postrzegania kontrastu
Najczęstsze i modyfikowalne czynniki ryzyka upadku – leki
-leki z którymi wiąże się bardzo duże ryzyko upadku to: leki psychotropowe, nasenne, uspokajające, przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne
-wykazano że po rozpoczęciu leczenia neuroleptykami ryzyko upadku wzrasta w ciągu 48godz
-upadkiem są zagrożone osoby przyjmujące więcej niż 1 lek psychotropowy lub więcej niż 3-4 rożne leki
-leki kardiologiczne w tym rozszerzające naczynia
-leki moczopędne
-leki przeciwarytmiczne
-leki przeciwcukrzycowe
Rodzaj obuwia a ryzyko upadków
-kontrolę równowagi zapewniają buty o cienkiej i twardej podeszwie
-zła kontrola to buty o małej powierzchni kontaktu z podłożem
Inne czynniki zewnętrzne:
-nagła dysfunkcja organizmu- w zaburzeniach snu
-odwodnienie, gorączka
Czynniki ryzyka upadków związane ze złamaniami
-w przypadku osób starszych mieszkających we własnym domach złamaniom sprzyja: lęk przed upadkiem, osłabienie mm kk oraz pogorszenie ostrości wzroku, pora dnia i miejsca w którym dochodzi do upadku
W instytucjach opiekuńczych:
-częstość urazów wskutek upadków zależy od sprawności motorycznej pensjonariuszy
-osoby nie chodzące częściej doznają urazu upadając w trakcie posługiwania się sprzętem ortopedycznym lub przemieszczaniem się z łóżka na wózek inwalidzki
-w przypadku osób chodzących ryzyko upadku zakończonego urazem jest największe w godzinach nocnych
Sposób upadania a złamania
-wydłużenie czasu reakcji i zmniejszenie siły chwytu sprzyjały niewielkim obrażeniom
-ryzyko urazu większe u osób wysokich
-wykazano, ze u kobiet wzrost jest czynnikiem rokowniczym złamania bliższego końca kości udowej niezależnie od gęstości mineralnej kości:
· Jest to związane z większą odległością od podłoża, w związku z tym siła uderzeniowa jest większa
· U osób wyższych oś szyjki kości udowej jest dłuższa, co jest niezależnym czynnikiem ryzyka złamania bliższego konca kości udowej
-rodzaj urazu zależy od kierunku upadku
-do złamania bliższego końca kości udowej częściej dochodzi u osób, które upadły na bok
-złamania nadgarstka wiążą się głównie z próbami asekuracji za pomocą wyprostowanych rąk podczas upadku do przodu lub do tyłu
Siła uderzenia a złamania
-złamania bliższego końca k udowej występują przy upadku na bok
-siła uderzenia w okolicy krętarza jest większa przy upadku na pośladki , na bok czy do tyłu
-mniejsze ryzyko złamania wynika z obecności w danej okolicy większej ilości tkanki miękkiej amortyzującej uraz
-wykazano że u osób starszych które przebyły złamanie szyjki k udowej grubości fałdu skórnego jest mniejsza niż w grupie kontrolnej
-ryzyko złamania jest mniejsze u osób z wysokim wskaźnikiem masy ciała i z większym wskaźnikiem mineralizacji
-ryzyko złamania zwiększa utrata masy ciała (zmniejszenie gęstości mineralnej kości) zmniejszenie amortyzujących upadek tkanek miękkich
Rodzaj podłoża a ryzyko złamań
-częściej uraz ze złamaniem podczas upadku na schodach lub stopniach
-ryzyko złamania zmniejsza upadek na dywan (w domach opieki specjalne maty piankowe, które zmniejszają twardość podłoża, redukują one złamania w następstwie upadku z wysokości własnej lub niższej, ale nie zapobiegają złamaniom wskutek upadku z większej wysokości)
Właściwości tkanki kostnej a złamania
-do złamania w następstwie upadku dochodzi gdy siła łamiąca przekracza wytrzymałość kości, która jest wypadkową jej mineralizacji, geometrii i mikroarchitektury
-miarą wielkości kości i stopnia jej mineralizacji jest powierzchniowa gęstość mineralna mierzona techniką absorcjometrii rentgenowskiej
-jest ona czynnikiem rokowniczym złamań kości w różnych lokalizacjach
-gęstość mineralna kości w znacznym stopniu decyduje czy upadek zakończy się złamaniem, wyjaśnia jednak mniej niż połowę złamań obwodowych
-suplementacja Ca i witaminy D zwiększa gęstość mineralną kości- redukcja ryzyka upadku może wynikać ze zwiększeniem siły mm i ograniczenia zjawiska kołysania postawy
Ocena ryzyka złamania a geometria kości
-wydłużenie osi szyjki kości udowej i większy kąt szyjkowo-trzonowy są niezależnymi czynnikami ryzyka złamania bliższego końca k udowej
-innym niezależnym od gęstości mineralnej czynnikiem rokowniczym łamliwości są zmiany mikroarchitektury kości beleczkowej, a więc liczby, grubości i rozmieszczenia beleczek kostnych
-u kobiet beleczki kostne są cieńsze niż u mężczyzn (może to odpowiadać za częstsze złamania nadgarstka wśród kobiet w podeszłym wieku)
hancza