PROCESY POMOCNICZE. MAGAZYNOWANIE.doc

PROCESY I TECHNIKI PRODUKCYJNE II (PRODUKCJA ŻYWNOŚCI)

W. 2.

PROCESY POMOCNICZE. MAGAZYNOWANIE.

MAGAZYN

Magazyn można określić jako jednostkę organizacyjno - funkcjonalną zajmującą się magazynowaniem dóbr materialnych (zapasów) czasowo wyłączonych z użycia, dysponującą wyodrębnioną na ten cel przestrzenią oraz środkami technicznymi przeznaczonymi dla ruchu zapasów, ich obsługi oraz stanu zapasów.

Natomiast system magazynowania i obsługi zapasów można określić jako skoordynowaną działalność w czasie i przestrzeni, polegającą na gromadzeniu zapasów, ich składowaniu wraz z czynnościami manipulacyjnymi, pielęgnacyjnymi oraz kontrolą.

W zależności od funkcji i przeznaczenia gospodarczego, jakie spełniają, magazyny dzielą się na następujące typy:

·         przemysłowe (zaopatrzenia materiałowego, składowanie międzyoperacyjne, składowanie gotowych wyrobów),

·         handlowe (skupu, hurtu, detalu),

·         transportowe (spedycyjne, przewoźników, portów wodnych, lotniczych),

·         usługowe,

·         zasobowe i inne.

Budowle magazynowe są konstrukcjami inżynierskimi przeznaczonymi do magazynowania zapasów, uwzględniającymi w maksymalnym stopniu (już przy ich projektowaniu) podatność magazynową zapasów. Budowle magazynowe cechuje duża różnorodność, a wynika ona z następujących przesłanek:

·         rodzaju towarów i ich podatności magazynowej,

·         czasu magazynowania zapasów,

·         rotacji zapasów w magazynie,

·         stopnia ich przygotowania do zmechanizowanych manipulacji,

·         mechanizacji i automatyzacji procesów magazynowych itp.

Można zatem przyjąć, że każda budowla magazynowa posiada swoje :

·         parametry konstrukcyjne - określają one podstawowe wymiary, dopuszczalne obciążenia, kształt magazynu, układ rampowy lub bezrampowy itp.,

·         parametry użytkowe - powierzchnia magazynu (całkowita, składowania, manipulacyjna), pojemność, przepustowość (sposób i intensywność przepływu strumieni zapasów), rodzaj obsługi transportowej magazynu.

Budowle magazynowe można podzielić opierając się na wielu kryteriach, w zależności od:

·         stanu skupienia i podatności magazynowej ładunków,

·         rozwiązań techniczno-budowlanych i stopnia zabezpieczenia podatności magazynowej zapasów,

·         stopnia wprowadzonej mechanizacji procesów magazynowych,

·         funkcji i przeznaczenia gospodarczego.

W zależności od stanu skupienia i podatności magazynowej wyróżnić można następujące typy magazynów:

·         zbiorniki - przeznaczone dla towarów ciekłych i gazowych,

·         silosy - dla towarów sypkich,

·         magazyny uniwersalne - do magazynowania różnych towarów w opakowaniach lub bez opakowań.

Ze względu na rozwiązania techniczno-budowlane i stopień zabezpieczenia podatności magazynowej magazyny dzieli się na:

·         magazyny otwarte - place składowe,

·         magazyny półotwarte - wiaty, szopy itp.,

·         magazyny zamknięte: naziemne (parterowe lub wielo¬kondygnacyjne, niskiego i wysokiego składowania, ram-powe lub bezrampowe) oraz podziemne (piwnice, kopce, bunkry) itp.,

·         magazyny specjalne, np. materiałów łatwo palnych i wy¬buchowych, przechowalnie owoców, chłodnie itp.

Magazyny otwarte służą do magazynowania produktów odpornych na działanie czynników atmosferycznych. Są to zazwyczaj ogrodzone place, odpowiednio przygotowane do magazynowania określonych towarów. W magazynach otwartych składowane są materiały pochodzenia mineralnego (odporne na czynniki atmosferyczne), opakowania, niekiedy surowce spożywcze (buraki).

Magazyny półotwarte posiadają dach, jedną, dwie lub trzy ściany. Mogą one stanowić konstrukcję stałą lub też mogą być ustawiane czasowo z przenośnych elementów składanych. Magazyny te zabezpieczają przechowywane materiały przed bezpośrednim oddziaływaniem warunków atmosferycznych. W takich magazynach składowane są towary odporne na zmiany temperatury lecz wrażliwe na bezpośrednie oddziaływanie warunków atmosferycznych.

Magazyny zamknięte posiadają pełną budowę ścian, podłogę, drzwi i niekiedy okna. Stanowią one najliczniejszą grupę magazynów. Do najprostszych zaliczane są magazyny nie posiadające żadnego wyposażenia.

Magazyny wysokiego składowania występują jako magazyny zmechanizowane lub zautomatyzowane. Ich wysokość przekracza 7,2 m. Magazyny tego typu są najczęściej wyposażone w zautomatyzowane manipulatory sterowane komputerowo.

Magazyny zamknięte, podziemne często występują łącznie z magazynami naziemnymi. Podziemne usytuowanie magazynów jest często podyktowane względami bezpieczeństwa przeciwpożarowego, specyficznymi właściwościami towaru lub też przyczynami strategicznymi.

Magazyny specjalne przeznaczone są do składowania określonego rodzaju towarów. Do tego typu magazynów zalicza się: zbiorniki stalowe naziemne i podziemne do magazynowania cieczy (oleje roślinne, alkohole), silosy do przechowywania towarów sypkich (np. zbóż, cementu itp.), spichlerze komorowe i podłogowe do magazynowania zboża, przechowalnie owoców i warzyw, chłodnie itp.
 

             
Magazyny w zależności od stopnia mechanizacji procesów magazynowych dzielą się na:

·         nie zmechanizowane,

·         zmechanizowane,

·         zautomatyzowane.             

              System magazynowania i obsługi zapasów wciąż się zmienia na skutek przeobrażeń, jakie zachodzą w gospodarce oraz w organizacji i zarządzaniu podmiotami gospodarczymi. Szczególna rola systemu magazynowania jako elementu systemu logistycznego wynika z konieczności zaspokajania różnorodnych potrzeb, czyli:

·         wspomagania procesów produkcyjnych,

·         skoordynowania wielkości podaży i popytu,

·         zredukowania kosztów transportu,

·         wspomagania procesów marketingowych. Zróżnicowanie systemu magazynowego powinno zapewnić uczestnikom obrotu towarowego - ogniwom logistyki, podaż powierzchni magazynowej wraz z jej wyposażeniem i infrastrukturą.

              Techniczne wyposażenie magazynów jest istotnym składnikiem infrastruktury procesów logistycznych aktywnie wpływających na szybkość przepływu materiałów, wydajność procesów manipulacyjnych, maszyn i urządzeń transportowych. Techniczne wyposażenie magazynów uzależnione jest od:

·         wielkości i funkcji, jaką spełnia magazyn,

·         rodzaju magazynowanych zapasów oraz ich podatności transportowej i magazynowej,

·         rodzaju opakowania - formy lub stosowanych jednostek ładunkowych,

·         metod składowania,

·         sposobu przemieszczania materiałów,

·         sposobu i rodzaju przeprowadzanych zabiegów konserwacyjnych, konfekcjonowania oraz od innych czynności,

·         rodzaju zabezpieczeń, np. przed uszkodzeniami ładunku, przeciwpożarowych itp.

             
Do technicznego wyposażenia magazynu zalicza się :
a) maszyny i urządzenia transportowe,
b) urządzenia do składowania,
c) urządzenia pomocnicze.
 

Podstawowymi środkami transportu w nowoczesnych magazynach są :

·         wózki jezdniowe,

·         dźwignice,

·         przenośniki.

Wózki jezdniowe służą do przemieszczania ładunków w czasie wykonywania robót ładunkowych oraz prac magazynowych. Wyróżnia się wózki jezdniowe bez napędu lub z napędem (elektrycznym, spalinowym), wózki unoszące i wózki podnośnikowe. Wózki podnośnikowe charakteryzują się możliwością dokonywania przestrzennych manipulacji ładunkiem, tak w pionie, jak i w poziomie (nawet do wysokości 5 m). Są one najbardziej rozpowszechnionym środkiem technicznym w operacjach magazynowych i manipulacyjnych oraz transporcie wewnętrznym przedsiębiorstw.

              Dźwignice służą po przemieszczania ładunków przez ich podnoszenie i przenoszenie, a ruch przeciwny odbywa się wskutek działania grawitacji. Dźwignice dzielą się na proste i złożone. Dźwignice złożone obok mechanizmów podnoszących ładunek mogą mieć mechanizmy obrotu, zmiany wysięgu oraz jazdy. Dzielą się one na: podnośniki (dźwigniki, ciągniki i wyciągi), suwnice oraz żurawie.

              Suwnice w zależności od rodzaju podpór i umieszczenia torów jezdnych, dzielą się na pomostowe, półbramowe i bramowe. W zależności od konstrukcji i wyposażenia wózka, dzielą się one na hakowe (z chwytakiem silnikowym), widłowe, chwytakowe i magnesowe (z chwytakiem elektromagnetycznym). Typowe suwnice z napędem elektrycznym posiadają udźwig od 3 do 50 ton.

              Żurawie stosowane są głównie w otwartych magazynach, w punktach przeładunkowych transportu lądowego i morskiego. Mogą one być stacjonarne i samojezdne.

              Przenośniki są urządzeniami do przemieszczania i przeładunków towarów o różnej technicznej podatności przewozowej. Wyróżnia się następujące rodzaje przenośników: taśmowe, wałkowe, łańcuchowe, ślimakowe, kubełkowe, ślizgowe itp. Przenośniki mogą mieć charakter urządzeń stacjonarnych lub samojezdnych.

Urządzenia do składowania

              Wyposażenie magazynów w urządzenia do składowania zapasów jest uzależnione od: rodzaju magazynu, rodzaju magazynowanych zapasów oraz ich podatności technicznej i magazynowej, sposobu przemieszczania, rotacji zapasów, stopnia mechanizacji magazynu, zasobów finansowych.

Wśród urządzeń do składowania można wyróżnić:

·         w magazynach otwartych: legary, klamry, podstawki, stojaki itp.,

·         w magazynach zamkniętych: regały o różnej konstrukcji oraz podstawki i stojaki.

              Podstawki stosowane są wtedy, gdy ładunek nie może lub nie powinien się stykać z podłożem lub podłogą magazynu.

              Regały zajmują czołowe miejsce w wyposażeniu magazynów w urządzenia do składowania. Mogą one być nieruchome, przepływowe (przelotowe), okrężne i przesuwne. W zależności od ich wysokości, dzielą się na: niskie (do 7 m wysokości) i wysokie (powyżej 7 m). Regały wysokie montowane są jako nieruchome. Do składowania ładunków uformowanych w spaletyzowane jednostki ładunkowe stosowane są rusztowania paletowe. Mogą one występować jako rusztowania nieruchome oraz jako rusztowania przesuwne.

              Obok regałów przesuwnych w mechanizacji procesów magazynowych występują rusztowania okrężne oraz regały przepływowe.

Regały przepływowe wypełniają trzy zasadnicze zadania:

1. zwiększają wykorzystanie powierzchni magazynu,
2. ograniczają przewozy ładunków wewnątrz magazynu,
3. zapewniają właściwą rotację zapasów w magazynie. Przepływowe regały grawitacyjne składają się z konstrukcji dźwigającej, na której umieszczone są przenośniki wałkowe - tory. Tory posiadają 2-7% spadek w kierunku ruchu ładunków.
   
   Wymienione rodzaje i typy regałów magazynowych mogą spełniać następujące funkcje:

·         upraszczać procesy magazynowe,

·         przyspieszać procesy magazynowe i zwiększać ich stopień zmechanizowania i zautomatyzowania (regały przepływowe),

·         zmniejszać przestrzeń zajętą, niezbędną do wykonywania robót ładunkowych i składowania (rusztowania okrężne),

·         zwiększać wykorzystanie powierzchni składowej (rusztowania przesuwne). Regały zastosowane w procesach magazynowych kształtują wewnątrzmagazynową organizację i technologię pracy, 

              Urządzenia pomocnicze spełniają w magazynie wiele funkcji dodatkowych. Do urządzeń pomocniczych zalicza się:

·         urządzenia ułatwiające załadunek środków transportowych: rampy, pomosty ładunkowe, pomosty wyrównawcze, rampy ruchome itp.,

·         urządzenia pomocnicze do składowania i manipulacji, np. palety, paletyzery, nadstawki palet, pojemniki, folio-maty, jarzma, kontenery, urządzenia do mocowania ładunków itp.,

·         urządzenia kontrolno-pomiarowe do określania ilości i jakości magazynowych zapasów (urządzenia ważące - wagi określające w sposób dokładny masę produktu; urządzenia wskaźnikowe, dozowniki - określają w sposób przybliżony masę lub objętość ciał).

              W magazynach używane są następujące rodzaje i typy wag: stołowe, pomostowo-uchylne, dziesiętne odważnikowe z dodatkowym przesuwnikiem, wagi przesuwnikowe wozowo-samochodowe, samochodowo-wagonowe oraz automatyczne urządzenia ważące.

 

Do urządzeń pomocniczych zaliczane są również:

·         urządzenia kontrolno-pomiarowe (przyrządy do kontroli warunków magazynowania, tj. termometry, psychrometry, higrometry),

·         urządzenia przeciwpożarowe - osprzęt gaśniczy, automatyczne instalacje gaśnicze, alarmowe itp.,

·         urządzenia techniczno-organizacyjne np. maszyny księgujące i fakturujące, kartoteki itp.,

·         sprzęt do utrzymania czystości itp.

6