LITERATURA

1.     Encyklopedia języka polskiego pod red. Stanisława Urbańczyka.

2.     Encyklopedia językoznawstwa ogólnego pod red. Polańskiego.

3.     Gramatyka współczesnego języka polskiego pod red. Renaty Grzegorczykowej, tu cz. Morfologia.

4.     Alicja Nagórko, Zarys gramatyki polskiej, tu rozdz. 3, Morfologia.

5.     Janusz Strutyński, Gramatyka współczesnego języka polskiego, tu cz. Morfologia.

PODSTAWOWE POJĘCIA

Morfologia – nauka o budowie wyrazów.

Morf, morfem – najmniejszy znak językowy posiadający swoje znaczenie.

Przykład:

Fikcyjne zdanie ukazujący budowę morfologiczną wyrazów.

Golaby chraprzarz nachrapszał golabą loptkę.

·         nachrapszał – orzeczenie, np. napisał

o       -ł

o       na-

·         chrapszarz – podmiot, np. pisarz

o       -arz

·         golaby – przydawka, np. sławny

o       -y

·         loptkę – dopełnienie, np. książkę

o       -ę

·         golabą – przydawka, np. długą

o       -ą

à Np. Sławny pisarz napisał długą książkę.

Morfemy fleksyjne – wskazują na pewne relacje składniowe, np. -ł, -y, -ę, -ą.

Morfemy słowotwórcze – służą do pomnażania zasobu leksykalnego, np. na-, -arz.

Morfemy leksykalne – odsyłają do zjawisk świata pozajęzykowego, np. pis-, sławn-, książk-, dług-.

ANALIZA MORFOLOGICZNA WYRAZÓW
(podział na morfemy, interpretacja, alternacje)

Legenda:

·         F – morfem fleksyjny

·         I  – morfem imiesłowowy

·         L – morfem leksykalny

·         S – morfem słowotwórczy

·         ø – zero morfologiczne

·         PTCP – przyrostek tematu czasu przeszłego

·         MCP – morfem czasu przeszłego

·         MB – morfem bezokolicznika

domeczek

                                                                            k : č

dom à domek (zdrobnienie I stopnia) à domeczek (zdrobnienie II stopnia)

L        F

dom - ø

L         S    F

dom - ek - ø

L              S       S    F

dom - ecz - ek - ø

brzusio

          ch : ś

brzuch à brzusio

brzuch - ø

L              F

brzuś - o

chlebak

L                S    F

chleb - ak - ø

główka

         o : ó

głowa à główka

L              F

głow - a

L              S  F

głów - k - a

uszko

      ch : š

ucho à uszko

...