Filozofia notatki.docx

5

. {WYKŁAD 1. ,

FILOZOFIA STAROŻYTNA

1. Grecka filozofia przyrody;

2. Okres klasyczny;

3. Grecka filozofia życia

Ad. 1.

Z czego powstał świat? ð z wody, ognia, ziemi i powietrza.

Co jest właściwym przedmiotem wiedzy ludzkiej?

Ad. 2.

Co jest przedmiotem ludzkiej myśli?

Przedstawiciele: Sokrates, Platon, Arystoteles.

Ad. 3.

Jak żyć, by osiągnąć szczęście, powodzenie?

Szkoły:

·         stoicka: wyrobienie stoickiego spokoju – do wszystkiego trzeba mieć dystans;

·         steptycka: wątpiący sposób podchodzenia do życia;

·         epikurejska: cieszenie się każdym dniem.

Tales z Miletu

Uważał, że wszystko powstało z wody, która jest tym samym prasubstancją.

Anaksymander

Uważał, że substancja, z której wszystko powstało, była kiedyś jedyną, a obecnie już nie istnieje. Ta substancja to bezkres.

Anaksymander stworzył pierwszą teorię ewolucji żywych organizmów: wszystkie organizmy żyły w wodzie i wszystkie miały wspólnego przodka – prarybę.

Anaksymenes

Wg niego prasubstancją było powietrze.

Heraklit z Efezu

Uważał, że prasubstancją był ogień. Wg niego, ogień pozostawał w takiej relacji do wszystkich obiektów, jak złoto do innych towarów (miasto przetworzone przez ogień).

Stworzył teorię powszechnej zmienności rzeczy – wszytsko płynie; nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki.

Pierwiastki heraklitejskie – akcentowanie ulotności rzeczy.

Parmenides z Elei

Żył w tym czasie co Heraklit, jednak jego wizja prasubstancji była zupełnie odmienna. Uczył, że nic się nie zmienia ð „Nic nie może powstać z tego, czego nie ma. Jest niemożliwe i niesłychane, by to, co było, zginęło”. W przyrodzie nic nie ginie, co najwyżej zmienia swoją postać.

è Prezentyzm – eternalizm (teraźniejszość – przeszłość)

Prezentyzm – istnieje tylko to, co jest teraz (nasze wnuki, przodkowie nie istnieją).

Eternalizm („boski punkt widzenia”) – czas to cztery wymiary, zatem świat nie rozciąga się tylko w trzech wymiarach (to oznacza, że nasze wnuki istnieją w innym wymiarze czasoprzestrzennym). W tym ujęciu nie ma miejsca na zmianę, bo nic się nie zmienia, a zmiana to jedynie złudzenie.

Wg Parmenidesa świat nie mógł powstać, bo istniał od zawsze.

Ksenofanes

Był uczniem Anaksymandra. Za prasubstancję uważał ziemię.

Empedokles (490-430 r. p.n.e.)

Był prekursorem pierwiastka w sensie chemicznym. Wg niego każdą rzecz można rozłożyć na prostsze, te na jeszcze prostsze, i tak dalej, aż dojdzie się do momentu, w którym dalsze rozłożenie będzie niemożliwe.

Mylił się co do szczegółów – wierzył, że są cztery pierwiastki-żywioły: ogień, niebo, ziemia, powietrze. Ich zmieszanie daje określone przedmioty.

Demokryt z Abdery

Twórca atomistycznej teorii budowy materii. Twierdził, że żadnej rzeczy nie można dzielić bez końca, bo dochodzi się do atomów (z gr. atomos – niepodzielny), których nie da się podzielić. Atomy mają własności geometryczne i kinematyczne. Wszystko składa się z atomów, w tym bogowie i dusze (różnią się tym, że są lżejsze i kuliste). Atomy są w wiecznym ruchu od zawsze. Wpadając na siebie tworzą większe całości. Koniec każdej rzeczy to rozkład na atomy.

Teoria piękna Pitagorejczyków

Dotrwała do połowy XVIII w. Pitagorejczycy twierdzili, że piękno jest obiektywne – nie zależy od człowieka, tkwi w przedmiocie – można je odkryć i opisać. Piękno polega na odpowiednich proporcjach. W ten sposób powstał ideał urody człowieka. W starożytności artysta musiał tworzyć wg pewnych schematów. W oświeceniu uznano, że piękno zależy od patrzącego. Współcześnie artysta ma szokować, co łatwiej zrobić brzydotą.

LOGIKA

Nazwa – wyrażenie nadające się na podmiot.

Desygnat nazwy – każdy obiekt, o którym można tę daną nazwę zgodnie z prawdą orzec.

{WYKŁAD 2. ,

Okres klasyczny

Platon

Dał początek wielu sporom filozoficznym.

Formy idealne, czyli to, co nie jest konkretną indywidualną materialną rzeczą (KIMR), zwane były też ideałami. Posiadały one przewagę bytową nad KIMR.

Konkretne indywidualne materialne rzeczy – zwykłe materialne rzeczy, zajmujące miejsce w przestrzeni.

KIMR powstały i zginą – dotyczy to ich wszystkich. KIMR zmieniają się.

Idee są – wg Platona – odwieczne i niezmienne – w tym tkwi ich przewaga.

è Argumenty Platona

·         argumenty matematyczne – matematycy zajmują się ideami; ich zadanie to odkryć prawdę matematyczną i ją opisać; przykład liczby Π;

·         argumenty z użyciem nazw ogólnych – często nazwami ogólnymi posługujemy się jak nazwami własnymi, wskazującymi konkretną jednostkę – z tego wyrósł spór o powszechniki (uniwersalia). W sporze tym wyróżnia się dwie postawy:

Ü realizm – oprócz KIMR istnieją jeszcze ogóły;

Ü nominalizm – realizm to brednie – rzeczy są od zawsze konkretne, tylko nazwy są ogólne.

„Słoń afrykański jest większy i dzikszy niż słoń indyjski”.

·         argumenty

„Kolor pomarańczowy ma w sobie coś z koloru czerwonego i z koloru żółtego”.

Zależność między KIMR a ideami ð KIMR to cień idei.

Wg Platona trzy rodzaje bytu są odwieczne:

·         formy idealne,

·         materia,

·         stwórca KIMR.

è Wiedza wrodzona

Sokrates i Platon twierdzili, że ludzie posiadają wiedzę wrodzoną dotyczącą form idealnych; w szczególności wrodzoną wiedzę matematyczną, moralną i etyczną. Ona jest w naszych umysłach, ale nie uświadamiamy sobie tego. Zadaniem nauczyciela jest abyśmy uświadomili sobie tę wiedzę. Teoria pedagogiki to teoria położnicza.

Opisujemy świat indywidualnych materialnych rzeczy, odnosząc się do form idealnych. Formy idealne poznajemy dzięki niematerialnemu umysłowi. Poznając je, posiądziemy czynnik niematerialny.

è Państwo Platona

Platon stworzył teorię, koncepcję państwa idealnego – w rzeczywistości totalitarnego. Społeczeństwo miało być podzielone na kasty: rolników, kupców i rzemieślników, wojowników, władców (mieli nimi być filozofowie).

Ludzie mogli łączyć się w pary w obrębie własnej kasty. Dzieci w takich parach miały być odbierane rodzicom i wykorzystywane przez państwo. Potem – w zależności od umiejętności – przydzielano je do kast.

Platon podał co należy „wyciąć” z mitów.

Platon uważał, że niektóre osoby, w niektórych sytuacjach trzeba okłamywać. Prawo mieli do tego jedynie filozofowie (władcy) w stosunku do poddanych, nigdy odwrotnie, bo to oznaczałoby działanie przez rządzonych na swoją niekorzyść.

W myśli Platona najważniejsze zagadnienia to:

·         stanowisko w sporze o formy idealne;

·         koncepcja;

·         teoria państwa idealnego.

è Spory między realistami a nominalistami

Spory te mają wiele twarzy. Realiści twierdzą, że coś istnieje. Natomiast nominaliści uważają, że to tylko nazwy nas zwodzą;

              np. V Symfonia L. van Beethovena              

wg realistów: oprócz wykonań i zapisu nutowego istnieje także symfonia – sądy dotyczą bytu jakim jest

wg nominalistów: nie ma symfonii jako bytu, są tylko zapisy nutowe i wykonania.

Nominaliści odwołują się eksperymentów myślowych, np. Bóg stworzył świat, umieścił wszystko i w odpowiednim miejscu. Przylatuje anioł i mówi, by stworzyć poszczególne państwa.

Arystoteles (384-322 r. p.n.e.)

è Metafizyka (spór dot. spraw fundamentalnych, kardynalnych)

è Rozróżnienie na wartości samocelowe i instrumentalne

è Wprowadzanie ustrojów państwowych

è Stanowisko w sporze o formy idealne

„Platon jest moim przyjacielem, ale większym przyjacielem jest mi prawda. Mój nauczyciel, mistrz i przyjaciel myli się”.

Arystoteles sprowadził formy platońskie na ziemię i umieścił je w konkretnych indywidualnych rzeczach.

Wg Arystotelesa, dwa psy różnią się wszystkim, ale łączy je to, że oba są psami – w obu tkwi forma psa. Dzięki owym formom powstają gatunki idealne.

Każdy konkretny indywidualny obiekt to forma + materia.

W psów materia się różni, forma – nie.

Gdyby psy wyginęły, wyginęłaby również forma.

Arystoteles odrzucił koncepcję Platona, bo stworzył kryterium istnienia. Wg niego istnieje to, co działa i podlega działaniu.

Forma u Platona nie może działać i nie można na nią oddziaływać.

Stanowisko Arystotelesa uważa, że za umiarkowany realizm. Uważał on, że istnieją tylko konkretne indywidualne rzeczy, ale tworzą one pewne gatunki naturalne, co działało niejednokrotnie jak „płachta na byka”.

è Klasyczna koncepcja prawdy i logika

Był to pierwszy system logiczny świata.

Koncepcja ta bywa nazywana tradycyjną, absolutną czy korespondencyjną teorią prawdy.

Pochodzi od Arystotelesa, który próbował zdefiniować pojęcie „prawda”, które istniało długo przed nim.

Prawdziwa wypowiedź, teoria, opis, hipoteza, twierdzenie.

Prawdziwe zdanie.

„Warszawa leży nad Wisłą”.

WARSZAWA LEŻY NAD WISŁĄ.

Warszawa leży nad Wisłą.

Z powyższego przykładu widać, że zdanie jest tylko jedno, a egzemplarzy kilka. W tym przypadku są to egzemplarze graficzne. Jednak mogą być również egzemplarze fonetyczne, których także może być nieskończenie wiele.

W filozofii mówi się, że zdanie wyraża sądy, czyli myśli.

Pewne zdanie Z pewnego języka J jest prawdziwe ó gdy sąd wyrażony tym zdaniem jest zgodny z rzeczywistością, do której się odnosi.

Powyższa definicja jest absolutna, bo nie ma w niej miejsca na relatywizm.

„Ilość wszystkich neandertalczyków, którzy żyli na Ziemi, jest liczbą parzystą”.

„Prawda jest względna” ð to absurd – na ogół występuje niedopowiedzenie relatywistyczne.

Relatywizm kulturowy ð przykład z Zeusem i starożytnymi.

„Prawda leży po środku” ð zdarza się, ale bardzo rzadko.

Wykrywacze kłamstw badają szczerość, nie prawdomówność.

Arystoteles sformułował zasadę sprzeczności:

              2 zdania sprzecznie nie mogą być prawdziwe,

              z 2 zdań sprzecznych, co najmniej jedno jest prawdziwe.

è Sylogistyka

Arystoteles stworzył system logiczny zwany sylogistyką (rachunkiem nazw). Teorią tą posługiwano się do połowy XIX w.

W teorii tej używa się tylko dwóch spójników: implikacji i koniunkcji (à; ^) oraz 4 wyrażeń:

·         SaP – każde S jest P

·         SeP – żadne S nie jest P

·         SiP – niektóre S są P

·         SoP – niektóre S nie są P

è Nauka o duszy (prekursor funkcjonalizmu)

Arystoteles to ojciec funkcjonalizmu komputerowego (obliczeniowa teoria umysłu; umysł pozostaje mniej-więcej w takim stosunku do mózgu, jak software do hardware’u).

...