Tolerancja Hamer - z przypisami.pdf - matura czytanie ze zrozumieniem - poncza

„Tolerancja” Hanna Hamer

www.maturazpolskiego.pl

1. Termin „tolerancja” oznacza, jak podaje „Słownik języka polskiego” – wyrozumiałość w stosunku

do przekonań odmiennych od naszych własnych. Szerzej – człowiek tolerancyjny to taki, któ

ry nie tylko nie uważa, że dyskutant mający przeciwny pogląd jest głupi, ale także ten, kto potrafi

w pełni szanować odmienne od własnych wierzenia, upodobania i zwyczaje. To ktoś, kto nie dyskre

dytuj e 1 innych ludzi tylko dlatego, że różnią się od niego sposobem bycia czy wyglądem zewnętrz

nym. Innymi słowy – to ktoś pozbawiony uprzedzeń. (...)

2. Według psychologów społecznych, takich jak G. Allport, M. Lerner, O. Field i inni – uprzedzenie

jest wrogą, a w każdym razie negatywną postawą wobec grupy ludzi lub poszczególnych jej przedsta

wicieli. Taka postawa bywa najczęściej skutkiem przyswojenia sobie bezpodstawnych uogólnień,

bezpodstawnych – bo wyprowadzonych z fałszywych lub niekompletnych informacji. Załóżmy,

że usłyszałam kiedyś, nie pamiętam już kiedy i od kogo, pogląd czy opinię, że wszyscy rudzi są fał

szywi. Ten ktoś nie znał z pewnością wszystkich rudych, ale ten jeden, którego znał, dopiekł mu za

pewne do żywego. Wystarczy, aby takie zdanie padło na podatny grunt, to znaczy, aby usłyszał je

ktoś, kto nie ma w ogóle zdania na temat rudych albo kto zetknął się z jakimś osobnikiem o tym ko

lorze włosów. Najchętniej podzielamy cudze poglądy wtedy, gdy trafiają do naszych szarych komórek

jako pierwsze lub gdy są podobne albo identyczne z naszymi. (...)

3. Podstawą każdego uprzedzenia jest zatem nieuzasadnione uogólnienie, zwane stereotypem 2 my

ślowym. Jeśli myślisz stereotypami, to znaczy przypisujesz każdej osobie z danej grupy (np. rudziel

cowi z grupy wszystkich rudzielców) identyczne cechy osobowościowe – jesteś na najlepszej drodze

do zostania człowiekiem nietolerancyjnym. (...) Zasadniczą wadą każdego stereotypu myślowego jest

to, że zamyka nam oczy na indywidualne różnice między ludźmi. Warto pamiętać, że ludzie uprze

dzeni widzą świat tak, jak im na to pozwala ich uprzedzenie. Oni po prostu nie są w stanie być tole

rancyjni. Mają już raz na zawsze wyrobiony pogląd nadaną kwestię i nie interesują ich fakty. To fał

szowanie obrazu rzeczywistości niesie ze sobą poważne konsekwencje. Żyjemy w wyimaginowanym

świecie, stworzonym przez zlepki oderwanych opinii, zasłyszanych gdzieś zdań, nieprzemyślanych

przekonań. Jak można wobec tego konstruktywnie oddziaływać na realia, których się tak naprawdę

wcale nie zna? Uprzedzenia nie pozwalają nam funkcjonować efektywnie w prawdziwym świecie, od

suwając nas od ludzi różniących się w jakiś sposób od nas, wyzwalają negatywne emocje, kanalizu

jąc napięcie w agresji na przedmiot uprzedzenia i dlatego są niebezpieczne. (...) Dlaczego nietoleran

cja jest tak powszechnym zjawiskiem? Składają się na to przynajmniej cztery grupy przyczyn: • eko

nomiczna i polityczna rywalizacja • szukanie „kozłów ofiarnych” • tzw. osobowość autorytarna 3

• konformizm 4 .

4. Psychologowie społeczni zwrócili uwagę na fakt, że postawy nacechowane uprzedzeniem nasilają

się zwykle wtedy, gdy panuje kryzys, czasy są pełne napięcia i konfliktów, spowodowanych niezgod

nością celów ekonomicznych, politycznych lub ideologicznych. (...) Ekonomiczne korzyści płynące

z dyskryminacji części ludności są zupełnie oczywiste. Grupom uprzywilejowanym opłaci się pod

trzymywać uprzedzenia. Manipulowanie nastrojami społecznymi w celu ukierunkowania niechęci

na określoną grupę ludzi znane było od wieków. (...) Największe uprzedzenia przeciw Murzynom

stwierdzono w USA w tych grupach społecznych, które w hierarchii społecznoekonomicznej znajdo

wały się tylko o jeden szczebel wyżej. Najwyraźniej dało się to zaobserwować podczas rywalizacji

o pracę. A zatem rywalizacja i konflikt ekonomicznospołeczny z reguły rodzą uprzedzenia. Są one

tym większe, im niższy jest poziom wykształcenia i bardziej tendencyjne 5 środowisko rodzinne, do

starczające negatywnych wzorców zachowań.

5. Nazwa „kozioł ofiarny” pochodzi od starożytnych Izraelitów. W dniach pokuty kapłan kładł ręce

na głowie kozła, recytując jednocześnie grzechy ludu i przenosząc w ten sposób symbolicznie grzech

i zło z ludzi na kozła. Pozwalano następnie uciec zwierzęciu na pustynię, aby społeczność mogła po

1 dyskredytować – podważać wiarygodność, autorytet bądź wartość kogoś lub czegoś w oczach innych ludzi.

2 stereotyp – funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony i zabarwiony wartościująco obraz rze

czywistości.

3 autorytarny – oparty na bezwzględnym posłuszeństwie wobec władzy; narzucający swoją wolę, opinię, wy

muszający posłuszeństwo; osobowość autorytarna – osobowość człowieka silnie identyfikującego się

z własną grupą i przyjmującego postawy nietolerancji, pogardy i agresji wobec innych grup.

4 konformista – człowiek, który bezkrytycznie podporządkowuje się normom, wartościom i poglądom uzna

nym za obowiązujące w danej grupie.

1 z 4

„Tolerancja” Hanna Hamer

www.maturazpolskiego.pl

czuć się oczyszczona z grzechu. „Kozła ofiarnego” obarczamy odpowiedzialnością za coś, co nie jest

jego winą. Niestety ludzki „kozioł ofiarny” nie może nigdzie uciec – dla zwierząt bywamy bardziej to

lerancyjni. Warto znać trzy cechy decydujące o tym, że spośród wielu osób ta jedna staje się ofiarą

agresji i okrucieństwa. Cechą pierwszą jest bezsilność wynikająca z braku chęci lub umiejętności

obronienia się. „Żądna krwi” grupa nie wnika bliżej w motywy niechęci ofiary do obrony. Rozzu

chwala ją sam brak reakcji na zaczepki. Cechą drugą jest wyróżnianie się na tle grupy. Rzuca się

w oczy zarówno prymus, zawsze znający właściwą odpowiedź (w odróżnieniu od nas), jak i człowiek

o innym kolorze skóry lub odmiennym wyznaniu religijnym. Dla ludzi nietolerancyjnych, którzy są

szczególnie skłonni do wyszukiwania sobie „kozłów ofiarnych”, inny – to wróg. Aby stać się obiektem

prześladowania, trzeba jeszcze spełniać trzeci warunek – być od początku nielubianym, często z bła

hego lub wyimaginowanego powodu. Forma i nasilenie agresji zależy oczywiście zawsze od aprobaty 6

danej grupy społecznej. Jeśli ktoś zacznie bronić ofiary, oprawcy zwykle tracą pewność siebie i mogą

zostawić ją w spokoju. (...)

6. Istnieją ludzie szczególnie predysponowani 7 do nietolerancyjnego traktowania innych, nie tyle

z powodu sytuacji zewnętrznej (kryzys) i bezradności swych ofiar, ile z przyczyn osobowościowych.

(...) Taka osobowość skłonna do uprzedzania się do jednostek lub grup ludzkich, nosi nazwę autory

tarnej. Twórcami koncepcji tego typu osobowości są T. Adorno, E. FrenkelBrunswik, E. Levinson

i R. Sanford. Wymieniają oni szereg cech dla niej charakterystycznych. Pierwszą z nich jest niezwy

kły respekt dla władzy, czy – mówiąc prościej – płaszcząca się, uległa postawa wobec przełożonych.

Drugą – silna skłonność do karania osób zależnych, zwłaszcza dzieci i podwładnych. Cechą trzecią

jest walka ze wszystkimi przejawami słabości u siebie i innych, innymi słowy – stwarzanie pozorów

bycia „mocnym” człowiekiem. Czwarta cecha osobowości autorytarnej to stała podejrzliwość, nasta

wianie się na atak ze strony otoczenia i niesłychanie męcząca gotowość do obrony. Cecha piąta

to posiadanie sztywnych, odpornych na zmiany, poglądów, nawet pod wpływem najbardziej przeko

nujących argumentów. I szósta – przyjmowanie bez dyskusji wszystkich obowiązujących w danej

grupie społecznej konwencjonalnych wartości. (...)

7. Konformizm jest, jak wiadomo, dostosowaniem własnego zachowania i sposobu myślenia do za

chowania i sposobu myślenia grupy społecznej. Potocznie przyjmuje się, że termin ten oznacza ule

głość wobec obowiązujących norm w celu uzyskania osobistych korzyści. Korzyść nie musi być ma

terialna, na przykład może nią być tzw. święty spokój, kiedy to nie reagujemy na czyjąś krzywdę

i nie narażamy się większości. Konformizm to upodabnianie się w zachowaniu do otoczenia. Je

śli to społeczne otoczenie narzuca normy pełne uprzedzeń, ludzie są często zbyt słabi, aby im się

przeciwstawić, mimo że mieliby na to ochotę. (...) Konformizm względem normy nacechowanej

uprzedzeniem może też wynikać z braku dostępu do ścisłych danych i z przewagi błędnej informacji.

Ludzie przyswajają sobie wtedy negatywne postawy na podstawie plotek i pogłosek. (...)

8. A w ogóle – czy uprzedzenia nie mają żadnych pozytywnych stron? Ależ tak, oczywiście. Pomagają

nam zachować dobre samopoczucie i wysokie mniemanie o własnej osobie jako o kimś lepszym, mą

drzejszym czy bardziej wartościowym. To subiektywne spojrzenie na siebie kłóci się z obiektywną

oceną postawy nietolerancyjnej jako oznaki prymitywizmu myślowego, prostactwa oraz zwyczajnej

głupoty. (...)

9. Co zrobić, aby być bardziej tolerancyjnym?

Aby tego dokonać, trzeba trochę nad sobą popracować. Przede wszystkim nie wolno poddawać się

myślowym stereotypom. (...) Najbardziej trwałe są poglądy trafiające do nas jako pierwsze i te, któ

re pochodzą od ludzi w naszym mniemaniu wiarygodnych. Nie jest to jednak powód, aby poglądów

tych nie poddawać stałej weryfikacji. Warto słuchać różnych zdań pochodzących od różnych ludzi

i nie trzymać się zbyt kurczowo własnych przekonań. (...) Należy szukać ludzi myślących inaczej,

wciągać ich w dyskusję, spierać się, usiłować dociec prawdy.

10. Niebezpieczne są wszelkie uogólnienia dotyczące grup ludzkich. Zamykają nam oczy na różnice

indywidualne, a to prowadzi do uproszczeń i zafałszowań. Próbujmy zatem koncentrować się na po

znawaniu ludzi, nie zaś na ich ocenianiu. Jeśli w naszym otoczeniu ktoś uparcie propaguje poglądy

szerzące nienawiść czy wrogość do innej grupy ludzi, nie od rzeczy będzie zadać sobie pytanie –

5 tendencyjny – nieobiektywny, stronniczy.

6 aprobata – uznanie czegoś za dobre, słuszne, godne poparcia i zgoda na to.

7 predysponować – określać przeznaczenie, przydatność do czegoś ze względu na szczególne cechy.

2 z 4

„Tolerancja” Hanna Hamer

www.maturazpolskiego.pl

czy przypadkiem ktoś mną nie manipuluje, narzucając uprzedzenie (negatywny stereotyp myślowy)?

(...) Nikt nie chce być pionkiem w cudzych rękach. Spróbujmy się zatem przed tym bronić.

Zadania do tekstu:

1. Na podstawie definicji tolerancji w akapicie 1. wymień 3 charakterystyczne cechy człowieka tole

rancyjnego.

(1 p.)

2. Jaką funkcję pełni przytoczona w akapicie 2. opinia o ludziach mających rude włosy?

a) Ma charakter zabawnej anegdoty.

b) Mówi prawdę o ludziach rudych.

c) Wskazuje na skutki uogólnień.

d) Wyjaśnia, dlaczego rudowłosi są nielubiani.

(1 p.)

3. Co autorka artykułu uważa za główną przyczynę nietolerancji ? (akapit 3.)

(1 p.)

4. Wyjaśnij, na czym, zdaniem autorki, polega fałszowanie obrazu rzeczywistości. (akapit 3.)

(1 p.)

5. Uprzedzenia są niebezpieczne. Podaj trzy argumenty uzasadniające tę tezę. (akapit 3.)

(2 p.)

6. Wymień 2 czynniki, które wpływają na powstanie i nasilanie się uprzedzeń w czasie kryzysu,

(akapit 4.)

(2 p.)

7. Podaj znaczenie określenia „kozioł ofiarny”. Wskaż właściwą odpowiedź. (akapit 5.)

a) Ofiara składana bogom przez starożytnych Izraelitów.

b) Ktoś, na kogo zrzuca się odpowiedzialność za coś.

c) Symbol pokuty za popełnione grzechy.

d) Bóstwo czczone przez starożytnych Izraelitów.

(1 p.)

8. Wymień 2 cechy człowieka, który może stać się dla grupy prześladowców „kozłem ofiarnym”.

(akapit 5.)

(1 p.)

9. W jaki sposób można uratować „kozła ofiarnego” przed agresją? (akapit 5.)

(1 p.)

10. Jak człowiek mający osobowość autorytarną traktuje innych ludzi? Podaj 4 przykłady. (aka

pit 6.)

(2 p.)

11. Z akapitu 7. wypisz trzy cechy charakteryzujące postawę konformistyczną.

(2 p.)

12. Na co, jako źródło nietolerancji, wskazuje obiektywna ocena tego zjawiska? (akapit 8.)

(1 p.)

3 z 4

„Tolerancja” Hanna Hamer

www.maturazpolskiego.pl

13. Opinia autorki tekstu o pozytywnych stronach nietolerancji zawiera (akapit 8.)

a) stwierdzenie prawdy;

b) pochwałę nietolerancji;

c)żart;

d) ironię.

(1 p.)

14. Nazwij typ związku frazeologicznego „być pionkiem w cudzych rękach” i wyjaśnij jego znaczenie.

(akapit 10.)

(2 p.)

15. Fragment końcowy artykułu (akapity 9. i 10.) ma charakter:

a) informacyjny;

b) perswazyjny;

c) polemiczny;

d) refleksyjny.

(1 p.)

4 z 4

Tolerancja Hamer - z przypisami.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: