Dzieje Nad Strumykiem.pdf

Sergiusz Jackowski

DZIEJE NAD STRUMYKIEM

Zawartość niniejszego opracowania

jest dostępna na stronie internetowej:

http://gorzow-wlkp.net/sergiuszjackowski

Sergiusz Jackowski DZIEJE NAD STRUMYKIEM

OD AUTORA.

Szanowni czytelnicy!

Czas zaciera ślady. Myślę, że nigdy nie zaszkodzi przekazać młodym pokoleniom pewnej dawki minionych

dziejów. Być może niektórzy czytając moje wspomnienia ze współczuciem przeżyją dramaty niewinnych ofiar ostatniej

wojny. Opisałem je na podstawie zachowanych dokumentów i zdjęć, własnych spostrzeżeń oraz wywiadów z polskimi

świadkami wydarzeń. Skorzystałem z fragmentów książki „WYSPY ODRZAŃSKIE” znajdującej się w archiwum w

Wilkowie. Ważną była także wieloletnia korespondencja z przedwojennymi mieszkańcami regionu. Poza tym

zaczerpnąłem nieco ciekawostek z pracy magisterskiej Zbigniewa Wocha, zamieszkałego w Ciborzu. Moja praca

została oceniona pozytywnie w recenzji wykonanej przez dr Zbigniewa Mazura z Instytutu Zachodniego w Poznaniu.

Zapraszam do przeczytania dziejów nad rzeczką Ołobocką, zwaną „strumykiem”.

Sergiusz Jackowski

Międzylesie 1999 r.

Sergiusz Jackowski DZIEJE NAD STRUMYKIEM

Spis treści

REPATRIANCI.............................................................................................................4

DAWNE DZIEJE NAD STRUMYKIEM.....................................................................7

TIBORLAGER............................................................................................................ 21

MASAKRA W RADOSZYNIE.................................................................................. 32

FRONT NAD STRUMYKIEM...................................................................................33

SKUTKI WOJNY........................................................................................................35

NA KOŃCU ŚWIATA................................................................................................36

PAUL GALKE I JEGO PASIERB..............................................................................37

PIERWSZE POCZĄTKI............................................................................................. 38

GRZYBOBRANIE...................................................................................................... 39

OMŁOTY.................................................................................................................... 40

PIERWSZA WŁADZA............................................................................................... 41

CZAS Z CZERWONĄ ARMIĄ..................................................................................42

SYN PUŁKU............................................................................................................... 45

LOS PAŁACÓW......................................................................................................... 46

PASTERSKA MŁODOŚĆ..........................................................................................47

WŁADZA LUDOWA................................................................................................. 48

CIBÓRZ W LATACH 1948-1958.............................................................................. 51

HISTORIA KOŚCIOŁA W MIĘDZYLESIU.............................................................53

JEZIORO CIBÓRZ..................................................................................................... 59

LOSY STRUMYKA................................................................................................... 62

WALORY TURYSTYCZNE GMINY SKĄPE..........................................................63

Sergiusz Jackowski DZIEJE NAD STRUMYKIEM

REPATRIANCI

Jeszcze żołnierz padał trupem,

za wolność dla kraju.

Był to rok czterdziesty piąty,

na początku maja.

Opuszczali Kraj Ojczysty

smutni, zadumani.

Roztargnieni, rozłączeni,

wojną wynękani.

Miałem wówczas prawie 16 lat. Opuszczałem z rodzicami i starszą siostrą naszą rodzinną kolebkę na Kresach

Wschodnich. Odjeżdżałem ze wspomnieniami beztroskich lat dziecięcych i wojennej zawieruchy. Mieszkaliśmy na

kolonii. Ojciec utrzymywał dobre stosunki z sąsiadami. Z chęcią do pomocy zjawiło się kilka furmanek, by nas z

dobytkiem odtransportować na stację kolejową do Postaw, odległą o 30km. Dobytek umieściliśmy na trzech

furmankach. Mama, moja siostra i ja usiedliśmy z tyłu na ostatniej furmance. Wyruszyliśmy polną drogą do szosy. Wóz

kolebał się po nierównościach. Załadowany dobytek monotonnie gaworzył. Z tyłu za nami leżały dwie owce z

powiązanymi nogami, które od czasu do czasu pobekiwały. Krowa na powrozie człapała za wozem. Wóz pod ciężarem

poskrzypywał. Ojciec skulony z batem w ręku, musiał w tej chwili bardzo przeżywać. Spoglądał na boki, na swoją

przeszłość. Na udeptane przez siebie ścieżki, na których pozostawił kawał swojego, utrudzonego życia. Falowały

zielone łany zbóż. W olszowych gaikach świergot ptaków tym razem nie rozweselał ojcowskiej duszy. My patrzyliśmy

ostatni raz na swoją kolonię. Na zakręcie góra Zajczycha powoli zasłaniała stodołę, potem chlew i naszą przytulną

chatkę pod strzechą, którą do połowy zasłaniał młody sad. Na końcu jeszcze z daleka było widać bocianie gniazdo na

dzikiej jabłoni. Osamotniony bociek spoglądał w naszą stronę. Jadąc po drodze spotykaliśmy wielu znajomych, z

którymi łączyło nas wiele trudnych przeżyć. Żegnając się życzyli nam szczęścia. Przez kilkanaście kilometrów droga

wiodła nad brzegiem jeziora Narocz. Przed wojną, to jezioro nazywano polskim morzem. Było ono największe w

Polsce. Oglądaliśmy ponure widoki spalonych wiosek, gdzie opór zbrojny stawiali partyzanci. Na zgliszczach domów

sterczały tylko osmalone piece z kominami. Gdzieniegdzie pojawiał się człowiek. Tam ludzie zaczynali powojenne

życie od wykopanych i zadaszonych ziemianek. Jechaliśmy nad Naroczem przez słynny ośrodek wypoczynkowy

„Kupa”. Tu przed wojną wypoczywali najzamożniejsi ludzie. Ośrodek świecił pustką. Wszystko było wyszabrowane.

Wiatr postukiwał rozbitymi oknami. Nad ponurymi domami smutno szumiał brzozowy gaj. Za „Kupą” było miasteczko

Kobylnik, którego wojna również nie oszczędziła.

W końcu dotarliśmy do punktu zbornego w Postawach. Było to nasze miasto powiatowe. Przez kilka tygodni

zjeżdżali się tu repatrianci. Trzeba było sobie radzić, by przetrwać pod gołym niebem, ze swoim dobytkiem, przez kilka

tygodni. Rodzice wyruszyli w teren i ja także. Poszukiwaliśmy budulca na jednorodzinną budę. Stos drutu kolczastego

znajdował się w pobliżu stacji. Drut ten z niewiadomych przyczyn nie dotarł do celu. Ustawialiśmy żerdzie, kołki, deski

i wiązaliśmy wszystko tym drutem. Na pobliskiej łące wykosiliśmy trawę, układaliśmy ją na konstrukcję i obciągaliśmy

całość jeszcze raz drutem. W takiej budzie można było przetrwać całe lato. Po trzech tygodniach podstawiono pociąg,

każdy ładował swój dobytek. Dwa wagony przydzielano na cztery rodziny. Jeden z nich był przeznaczony dla zwierząt.

Sygnał z parowozu oznajmił, że nadszedł czas odjazdu. Rodzice z trwogą spojrzeli na siebie. Na ich twarzach malował

się smutek i przerażenie, wyruszali w nieznane bez dwóch synów. Jeden z nich był na Uralu. Wycofany z frontu,

pracował tam o chłodzie i głodzie w Tajgańskim Grafitnym Kombinacie. Ryby złowione w Uralu były jego

pożywieniem. Z ostatniego listu od drugiego syna wynikało, że podąża on na ostateczną walkę o Berlin. Można się było

domyślić, jaką trwogę w tych chwilach przeżywali. Minęliśmy kilka małych, opuszczonych stacji. Po chwilach zadumy,

zaczęliśmy wszyscy rozmawiać. Obserwowaliśmy krajobraz, a pociąg pędził w kierunku Wilna. Za nami na zawsze

zostawały rodzinne strony. Zostawał kawał życia w doli i niedoli. Późnym wieczorem byliśmy w Wilnie. Nasz transport

skierowano na boczny tor. Tam miały być doczepiane wagony z kolejnymi repatriantami. Kierownik transportu

oznajmił, ze postój potrwa kilka dni, zanim ruszymy w dalszą drogę. Zapas drewna zabrany z Postaw bardzo się nam

przydał. Nazajutrz rano przy torach rozpalano ogniska, a przy nich gotowaliśmy jakąś strawę. Przy ogniskach

repatriantów było gwarno. W pobliżu tuż za torami znajdowały się jakieś magazyny. Przy nich od czasu do czasu, z

pepeszą na ramieniu, podciągając jedną nogę, szwendał się krasnoarmiejec. Kiedy spożywaliśmy posiłek, zdecydował

Sergiusz Jackowski DZIEJE NAD STRUMYKIEM

się do nas podejść. Pozdrowił nas i życzył smacznego. Wyjął z kieszeni rubaszki kawałek gazety i oderwał od niej

skrawek. Z tej samej kieszeni wydobył szczyptę karaszki, produkowanej z łodyg tytoniu. Ledwie uzbierał na cienkiego

skręta.

- Ot i wszystko, więcej nie ma - powiedział.

Poprosił o ogień z ogniska i rozżarzonym patykiem przypalił skręta. Pierwszym sztachnięciem zaciągnął się z lubością.

Nieśmiało zaczął nawiązywać rozmowę. Pochwalił się, że już jutro otrzyma przydział na karaszki oraz zapytał, co my za

jedni i dokąd jedziemy. Był bardzo szczęśliwy, gdy od ojca otrzymał garstkę tytoniu. Wracając do stróżowania

oświadczył, że jutro znowu nas odwiedzi. Dotrzymał słowa i na drugi dzień, gdy już było rozpalone ognisko, podszedł

do nas. Był bez pepeszy i miał wolny czas. Wyciągnął z kieszeni spodni dwie konserwy i wręczył je matce, która nie

chciała ich przyjąć, bo może był sam głodny. Odpowiedział, że żywności mają pod dostatkiem, tylko z paleniem od

czasu do czasu bywa różnie. Widać było, że chce zapalić, ale kieszenie miał puste. Otrzymał jeszcze porcję tytoniu od

ojca. Nawiązała się szczera rozmowa. Gadał jak najęty. Przedstawił się nam, że na imię ma Sasza, a mieszka w Pskowie.

Z żalem opowiadał, że podczas wojny zginął jego ojciec, dwóch braci i siostra. Z rodziny został tylko on i jego matka.

Wyjął z kieszeni rubaszki kilka listów, zaczął pokazywać i rozpłakał się.

- Patrzcie, jak moja mama płacze i czeka na mnie.

Listy były pisane kopiowym ołówkiem na workowym papierze i złożone w trójkąt, który później zastępował kopertę.

Być może matka pisząc słowa zalewała je łzami. Listy były już dość sfatygowane, a ich treść trudna do odczytania.

Moja mama podeszła do sołdata, objęła go i pocałowała. Pocieszała mówiąc, że jej synowie są w podobnej sytuacji i nic

nie wie o ich losach. Gdy się uspokoił, opowiadał o frontowych przygodach, o tragedii jaką przeżywali jego koledzy i

on sam. Tu właśnie, w walce o Wilno, został trafiony w nogę i leżał w szpitalu. W Wilnie zakończył koszmar wojenny.

Stąd powróci do swojej mamy. Opowiadał też jak w walce o Wilno, zginął najmłodszy, bo zaledwie 37-letni generał

armii Związku Radzieckiego Czerniachowski. Sprawdzając stanowiska dowodzenia, najechał gazikiem na minę. Zginął

razem z ochroną i kierowcą. Sasza żegnając się zapewniał, ze następnego dnia znów nas odwiedzi. W następnym dniu

jeszcze nie zdążyliśmy rozpalić ogniska. Słońce wschodziło, gdy z naszego wagonu usłyszeliśmy sygnał do odjazdu.

Cała moja rodzina spoglądała w stronę magazynów. Pociąg ruszał a zdobywca Wilna żegnał nas, wymachując wysoko

pepeszą i furażerką. Pociąg teraz pędził w kierunku Grodna. W Podbrodziu znowu postój i doczepianie wagonów. Po

kilku dniach ruszyliśmy dalej na zachód. Mijaliśmy Grodno i rzekę Niemen. Wreszcie znaleźliśmy się w Polsce

centralnej, gdzie na stacjach panował wielki ruch. Na niektórych postoje trwały też po kilka dni. Większe dworce były

zatłoczone eszałonami Czerwonej Armii wracającej z frontu. Wszystkie pociągi były załadowane różnym zdobycznym

sprzętem. Można było podziwiać meble, fortepiany, rowery, różne urządzenia zdemontowane z fabryk z terenów

niemieckich. Żołnierze śpiewali, grali na akordeonach i guzikowych harmoszkach. Panował nastrój radości ze

zwycięstwa wojaków powracających z frontu. Puszczali się w taniec hopaka i kozaka. Przy czym handlowano czym się

dało. Kto miał pół litra wódki lub bimbru, mógł się zdrowo obłowić. Między żołnierzami szwendało się sporo

chłopaków po cywilnemu. Byli to moi rówieśnicy w wieku od 13 do 16 lat. Rosyjska, powojenna bieda i głód, zmusiły

ich by podążać za frontem. Penetrowali tam niemieckie miasta. Zabierali co się dało i z łupem wracali do domu. Pierwsi

szabrownicy to ci, którzy wyglądali ubogo, to wiadomo, że podążali dopiero na zachód. A ci co wyglądali nieco jak

komedianci, to już weterani wojaży powracający do domu. Oni wyróżniali się w tłumie, gdyż nowa odzież zdobyczna

nie pasowała jednak do ich wzrostu ani figury. Wyglądali na szczęśliwych. Byli za pan brat z weteranami wojny. Jadąc

dalej na zachód, oglądaliśmy makabryczne sceny po świeżo zakończonej wojnie. Wzdłuż torów, na nasypach i w

rowach, piętrzyły się zestawy wykolejonych transportów, wyposażonych w sprzęt wojenny. Wywrócone wagony na

wagonach, na czołgach wagony, czołgi do góry gąsienicami a niektóre z nich zaryte lufami w ziemię. Różny sprzęt

wojenny, porozrzucany w promieniu kilkudziesięciu metrów. Te widoki świadczyły jakie tu było piekło. Jakie tragedie

przeżyli żołnierze. W pewnym momencie obok tego pobojowiska, pociąg zatrzymał się w lesie. Powiadomiono

wszystkich, że pociąg będzie stał kilkanaście minut. Wszyscy repatrianci świadomi, że zapas drewna na ogniska był

wyczerpany. Z każdego wagonu jak do szturmu ruszyli do lasu. Ja także, miałem na naręczy kilka gałęzi i zagłębiałem

się dalej w las. Zatrzymałem się, gdy nagle zobaczyłem leżące zwłoki niemieckiego żołnierza. Twarz miał skierowaną

ku ziemi, a u jego nóg leżał hełm. Dno jego było zapełnione wodą i igliwiem. Ten żołnierz widocznie chciał uciec jak

najdalej od straszliwego piekła. Ten widok wstrząsnął mną. Ze strachu porzuciłem gałęzie i jak najszybciej pędziłem do

pociągu. Prócz mnie wszyscy wracali z naręczami chrustu i gałęzi. Wnet usłyszeliśmy sygnał odjazdu. Nie było czasu na

spenetrowanie wraków. Jechaliśmy dalej w nieznane. Po tych wojennych, makabrycznych scenach wszyscy myśleliśmy

z trwogą, dokąd jedziemy? Gdzie będziemy mieszkać? Gdzie będziemy pracować? Los jednak nad każdym czuwał i

każdemu wytyczał swoją drogę. Dojechaliśmy do Wielkopolski. Tu znowuż powojenny obrazek. Obok torów, na

wschód, pędzono ogromne stada biało-czarnych krów. Pastuchami byli frontowcy z pepeszami na plecach, którzy byli

odpowiedzialni za to bydło. Na postojach rozmawialiśmy z tymi pastuchami. Mówili nam, że to bydło pędzą dla

wynędzniałej wojną Rosji. Nie umieli określić, w jakim procencie stada dotrą do celu. Pytali nas, czy ktoś posiada

podobnej maści lichą krowę. Wymieniliby ją na lepszą za paczkę machorki czy ćwiartki jakiejś gorzałki. Niestety, w

całym transporcie nie było odpowiedniej krowy, z czego pastuchy nie byli zadowoleni. Dotarliśmy wreszcie na tereny

przedwojennych Niemiec. Tu także stacje były zapakowane czerwonoarmistami, którzy jak wszędzie grali i śpiewali.

Dojeżdżając do następnej stacji, odczytaliśmy na tablicy „Schwiebus”. Tu pociąg się zatrzymał. Kierownik transportu,

repatriant z Postaw zakomunikował:

- Dalej nie jedziemy.

Wytłumaczył, gdzie jesteśmy i że każdy na swoja rękę, ma poszukać w okolicy dla siebie domu. Dobytek

wyładowaliśmy na peronie, który był strasznie zagracony sprzętem wojennym. Byliśmy w Świebodzinie dzisiejszym.

Sergiusz Jackowski DZIEJE NAD STRUMYKIEM

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: