ROZDZIAŁ 7.docx

ROZDZIAŁ 7. ALKOHOL, NARKOTYKI, UZALEŻNIENIA.

Stany Zjednoczone – przodują pod względem wskaźników konsumpcji alkoholu i narkotyków przez młodzież.

Środki odurzające = narkotyki (z tytoniem i alkoholem włącznie).

Bardzo trudno zdefiniować pojęcia nadużywania środków odurzających. Granica między używaniem a nadużywaniem jest bardzo nikła. Duży wpływ no to, czy ktoś sięga po środki odurzające mają czynniki społeczne – czy koledzy zażywają. Nadużywanie jest natomiast uwarunkowane czynnikami wewnętrznymi, czyli np. biorę, żeby uśmierzyć ból emocjonalny.

DSM IV – służy do identyfikacji takich zjawiska jak nadużywanie środków odurzających i uzależnienia.

NAŁÓG – uzależnienie od substancji chemicznych. Obejmuje określone reakcje fizjologiczne związane z tolerancją (dla uzyskania tych samych reakcji potrzeba coraz większych dawek) oraz objawy abstynencyjne.

NADUZYWANIE ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH – mówimy, gdy ich spożycie ma charakter patologiczny, czyli upośledza funkcjonowanie społeczne, szkolne lub zawodowe.

Stopnie natężenia nadużywania:

·         Ciągłe,

·         Epizodyczne,

·         W stanie remisji,

·         Nieokreślone.

O natężeniu tego zjawiska świadczą – na podstawie tych czynników możemy ocenić zasięg i charakter używanie środków odurzających przez dzieci i dorosłych:

·         Częstość spożycia środków odurzających,

·         Najczęściej spożywana dawka,

·         Różnorodność spożywanych jednocześnie substancji,

·         Społeczny kontekst używania (czy spożywa sama z siebie czy za czyjąś namową, czy robi to sama czy w towarzystwie, jakim towarzystwie – znajomi, nieznajomi?),

·         Stan emocjonalny osoby nadużywającej (czy przed spożyciem jest zwykle przygnębiona/ dobrym nastroju?).

ZASIĘG PROBLEMU.

·         Badania w liceum – 80 – 85% miało już kontakt z alkoholem, 52% - nikotyna,

·         Młodzież w wieku dorastania (ok.9 lat) próbuje już palić,

·         12 lat – średnia wieku sięgania po alkohol,

·         Tendencja do coraz wcześniejszej inicjacji alkoholowej i nikotynowej,

·         „furtka” – nikotyna, alkohol – substancje progowe, sięganie po nie poprzedza sięganie po nielegalne narkotyki,

·         Substancje wziewne – pierwsze po jakie sięgają później dzieci – najłatwiejszy dostęp,

·         32 %uczniów - sięgało już po narkotyki - marihuana (Kandel, Davis), 18% - inny narkotyk,

·         Najpopularniejsza marihuana, później środki pobudzające, środki wziewne, środki halucynogenne, crack,

·         im wcześniej sięgano po alkohol i nikotynę, tym szybciej zaczęto używać innych narkotyków,

·         wzrasta spożycie i zażywanie narkotyków wśród młodzieży prawie trzykrotnie w porównaniu do lat 80., 90.,

MŁODZIEŻ PODATNA I ZANIEDBANA.

Młodzież pochodząca z mniejszości etnicznych.

·         Analogiczne spożywanie jak u młodzieży amerykańskiej/ europejskiej,

·         Młodzież kolorowa poddawana jest silniejszemu stresowi społeczno – ekonomicznemu i środowiskowemu i dlatego jakaś jej część jest zagrożona silnie narkomanią i alkoholizmem,

·         Żadna młodzież etniczna nie jest tak zagrożona jak amerykańska,

Młodzi homoseksualiści i lesbijki.

·         Duże natężenie spożywania środków odurzających,

·         Częste narkotyzowanie i alkoholizowanie się,

·         Sięgają po używki z tych samych pobudek co heteroseksualiści, ale również ze swoich indywidualnych – chęć łagodzenia lęku i depresji, chęć zagłuszenia rosnącej świadomości swojej odmienności seksualnej, uśmierzenie cierpień wynikających z ośmieszenia, odrzucenia i wykluczenia z rodziny i grupy rówieśniczej.

NIEKTÓRE UWARUNKOWANIA SIĘGANIA PO ALKOHOL I NARKOTYKI I WSPÓLNE CECHY OSÓB PO NIE SIĘGAJĄCYCH.

·         Z sięganiem po używki wiąże się kilka czynników środowiskowych, behawioralnych, psychologicznych i społecznych,

·         Ich znajomość możemy wykorzystać do wczesnej interwencji i zapobieganiu sięganiu młodzieży po środki odurzające,

·         Najczęstsze czynniki warunkujące spożywanie i zażywanie środków odurzających można podzielić na następujące grupy:

§         Czynniki społeczne,

§         Czynniki osobowościowe,

§         Wpływ rówieśników.

KORELATY SPOŁECZNE.

·         Młodzież sięga po używki często pod wpływem pozytywnych wzmocnień i modelowania zachowań – kiedy człowiek sięga po narkotyk doświadcza społecznego (status społeczny wśród grupy rówieśniczej wzrasta, czuje się słuchany i podziwiany) i fizjologicznego (przyjemność, euforia) pozytywnego wzmocnienia, takie wzmocnienia silnie motywują do kolejnych eksperymentów,

·         Wzmocnieniem jest również okoliczna ludność – narkotyk pomaga przetrwać nieciekawą sytuację społeczno – ekonomiczną,

·         Media – zachęcają do brania substancji chemicznych na wszelkie dolegliwości fizyczne i psychiczne,

·         Przykład starszego rodzeństwa/ rodziców/rówieśników – modelowanie,

·         Wzmocnienia ujemne – narkotyki łagodzą fizyczne cierpienie abstynencyjne, negatywne wzmocnienie – uwolnienie od stresu, uwolnienie od destrukcyjnych relacji w rodzinie, od negatywnych doświadczeń w szkole/pracy, od problemów,

·         Alkohol i narkotyki są nasilone w środowisku, które ma niską pozycję społeczno – ekonomiczną, gdzie występuje autorytaryzm rodzinny,

·         Większą skłonność do narkotyzowania się ma młodzież z rodzin zaburzonych, zdezorganizowanych, w których co najmniej jedna osoba dorosła narkotyzuje się, rodzin areligijnych, słaba komunikacja między rodzicami a dzieckiem.

KORELATY OSOBOWOŚCIOWE.

Uzależnienie jest często interakcją dwóch czynników:

·         cierpienia psychicznego,

·         niezdolności radzenia sobie z nim,

·         sposób odbioru stresujących zdarzeń,

·         krytyczny stosunek do samego siebie,

·         chroniczne poczucie porażki,

·         niska samoocena,

·         nieumiejętność radzenia sobie z napięciami okresu dojrzewania,

·         łagodzenie złego nastroju i przykrych emocji,

Młodzi szukają ulgi w narkotykach. Jedni poprzestają na eksperymentowaniu, inni widzą w nim długoterminowe pozbycie się problemów. Ale narkotyk zawsze uruchamia spiralę upadku i nieuchronnie prowadzi do autodestrukcji.

Wiele osób sięga po narkotyki i alkohol w celu poszukiwania przyjemnych wrażeń – później potęgowanie tych wrażeń i wyciszenie realnego świata.

Cechy, które korelują z sięganiem po narkotyki:

·         buntowniczość,

·         odrzucenie tradycyjnych wartości,

·         tolerancja odmienności,

·         niekonwencjonalne zachowanie,

·         poszukiwanie przygód, wrażeń,

·         skłonność do ryzyka,

·         potrzeba niezależności ii autonomii,

·         duża nieufność do ludzi,

·         słaba kontrola impulsów i niezdolność odraczania gratyfikacji,

·         zachowanie impulsywne,

Cechy te popychają do wstępowania do sekt i gangów – zachęcają do narkomanii. Młodzież często bierze narkotyki aby wyrwać się spod skrzydeł rodziców lub aby zlikwidować swoje poczucie niższości i braku akceptacji w grupie rówieśniczej,

DYSONANS POZNAWCZY – kiedy podmiot odbiera sprzeczne komunikaty wewnętrzne. Dysonans wzbudza poczucie winy, przygnębienie, poczucie porażki.

WEWNĘTRZNA ATRYBUCJA PRZYCZYN NIEPOWODZENIA – podmiot przypisuje odpowiedzialność za przerwanie abstynencji swojej słabości i nieadekwatności.

Dysonans poznawczy + atrybucja przyczyn niepowodzenia à poczucie utraty kontroli, poczucie winy i porażki.

WPŁYW RÓWIEŚNIKÓW.

Branie narkotyków ma często związek z relacjami rówieśniczymi:

·         oni dostarczają informacji o narkotykach,

·         tworzą społeczne sytuacje brania,

·         dostarczają uzasadnienia brania,

·         zapewniają dostawę narkotyków,

KONSEKSWENCJE PICIA ALKOHOLU I NARKOTYZOWANIA SIĘ.

Konsekwencje:

·         fizjologiczne,

·         psychospołeczne,

·         prawne.

KONSEKWENCJE FIZJOLOGICZNE.

Różnią się od rodzaju substancji, większość z nich działa natychmiastowo. Najczęściej zmieniają poczucie rzeczywistości, jej ocenę, modyfikują doznania zmysłowe. Efekty są odczuwalne w zależności od substancji, czasem przez kilka godzin, niekiedy tylko parę minut. Nie wszystkie substancje chemiczne powoduj a poważne i natychmiastowe konsekwencje. Np. są inne konsekwencje po spożyciu marihuany, inne po alkoholu, a inne np. po heroinie.

KONSEKWENCJE PSYCHOSPOŁECZNE.

Picie alkoholu w dzieciństwie i okresie dorastania prowadzi do poważniejszych problemów w wieku dorosłym. Duże stężenie spożycia alkoholu lub narkotyków w okresie dorastania silnie koreluje z takimi zjawiskami jak:

·         wczesna inicjacja seksualna,

·         wczesne wstępowanie w związek małżeński,

·         zaniechanie dalszej edukacji,

·         wczesne podejmowanie pracy zawodowej,

·         wczesne bezrobocie,

·         przeskakiwanie normalnych ról rozwojowych,

·         nieudane małżeństwa,

·         brak stabilizacji,

KONSEKWENCJE PRAWNE.

- ustawa o kontroli nad spożywaniem i zażywaniem substancji chemicznych – 1970r. – wytyczne dla sędziów co do wymierzania kar za posiadanie i wytwarzanie i rozpowszechnianie narkotyków.

INTERWENCJA: STRATEGIE PROFILAKTYKI I TERAPII.

PROFILAKTYKA.

Najczęstsza forma interwencji, będzie najbardziej skuteczna, kiedy będą nią objęci najmłodsi, ponieważ dzieci coraz wcześniej zaczynają eksperymentować z narkotykami.

INTERWENCJA W SZKOLE.

Najczęstszą strategią interwencji jest informowanie i jest to typowa strategia stosowana w szkołach. Chodzi o to, by przekazać dzieciom jak najwięcej informacji na temat narkotyków, wzbudzać wobec nich zdrowe nastawienie i ograniczyć gotowość do sięgania po narkotyki. Informacja ta musi być dokładna. Taktyka straszenia niczego nie nauczy. Samą wiedzą nikogo nie skłonimy do zmiany zachowań, ale podając wiedzę nieprawdziwą możemy wręcz wzbudzić ciekawość i zachęcić do sięgania po narkotyk po to, by te ciekawość zaspokoić.

Rola szkoły w profilaktyce jest bardzo rozległa i zróżnicowana. Poza przekazaniem odpowiednich informacji, szkoła powinna uczyć odpowiednich umiejętności koniecznych do odparcia pokusy sięgania po narkotyki.

·         Organizacja zajęć alternatywnych,

·         Reorganizacja otoczenia, by zwiększyć świadomość istnienia edukacji przeciwnarkotykowej,

·         Pogłębia wiedzę i czujność nauczycieli,

·         Poprawia dostęp do edukacji i poradnictwa przeciwnarkotykowego,

·         Wspiera działania legislacyjne,

·         Pogadanki dla rodziców.

INTERWENCJA W RODZINIE.

Młodzież, która bierze narkotyki często skarży się na nieporozumienia, kłótnie i konflikty z rodzicami. Wiele dzieci i młodzieży deklaruje potrzebę autonomii, ale tak naprawdę bardzo pragnie ukierunkowania przez rodziców i ich opieki. Zaspokojenie tej potrzeby mogłoby zapobiec narkomanii lub złagodzić jej skutki.

TERAPIA ŚRODOWISKOWA.

Warunkiem skuteczności programów leczenia jest wyraźne oddzielenie dwóch zjawisk: spożywania (brania) narkotyków i ich nadużywania.

Wiele ośrodków próbuje przekonać ludzi, że jeżeli ktoś Bierzę, czy pali marihuanę to już jest uzależniony czy nadużywa narkotyków.  Nie każdy kto próbuje narkotyków jest uzależniony.

Człowiek, który nadużywa:

·         Pije (bierze) w nieodpowiednim momencie,

·         Ma z tego powodu problemy w szkole/ pracy,

·         Używa kilku róznych narkotyków,

·         Pije (bierze) często,

Taki człowiek wymaga leczenia – np. w społeczności terapeutycznej.

PROGRAMY OPARTE NA CAŁKOWITEJ ABSTYNENCJI.

W tych programach nie podaje się leków. Opierają się wyłącznie na podstawowej psychoterapii. Odbywa się zwykle w trybie ambulatoryjnym na terenie szpitala. Czasami an obozach wyjazdowych/ obozach przetrwania. Inne formy to intensywne spotkania grupowe odbywające się codziennie w godzinach wieczornych lub indywidualne sesje co dwa tygodnie. Terapia może być długo – lub krótkoterminowa.

SPOŁECZNOŚĆ TERAPEUTYCZNA.

W tych programach na ogół uczestniczy młodzież skierowana przez wymiar sprawiedliwości i mająca już za sobą jakieś doświadczenia terapeutyczne. Zadaniem społeczności terapeutycznej jest resocjalizacja młodego narkomana. Zadanie to wykonuję się za pomocą takich środków jak odizolowane od świata otoczenie, wzajemna pomoc, zmiana zachowania pod wpływem oddziaływań wzajemnych i działań grupowych. Odbywa się też tu terapia grupowa, poradnictwo i konfrontacja członków społeczności, a celem tych oddziaływań jest zmiana wartości i zachowań, które doprowadziły do narkomanii. Cel społeczności terapeutycznej to namówienie młodzieży do porzucenia autodestrukcyjnych zachowań, uporanie się z problemami i znalezienie innych, konstruktywnych sposobów radzenia sobie z nimi.

PROGRAMY STACJONARNE.

Większość z nich jest prowadzonych przez personel psychiatryczny i działa według tych samych zasad co stacjonarne programy rehabilitacyjne realizowane w placówkach zdrowia psychicznego. Celem większości tych programów jest udzielenie młodzieży pomocy w zrozumieniu jej problemów i przygotowanie do długotrwałego powracania do zdrowia. Wiele z tych programów trwa 7, 14, 21 dni.

OŚRODKI DZIENNE.

Ośrodki te zapewniają edukację alternatywną. Większość ośrodków dziennych zapewnia kilka godzin codziennie nauki szkolnej, terapię i zajęcia socjalno – rozrywkowe.

OPIEKA POSTTERAPEUTYCZNA.

Opieka ta obejmuje elementy terapii kontynuowane po zakończeniu programu terapeutycznego takie jak: bieżące kontakty z pedagogiem szkolnym, pracownikiem socjalnym lub pedagogiem. Pożądane jest chodzenie na mityngi AA lub AN. Opiek postterapeutyczna opiera się na założeniu, że terapia nie kończy się w momencie zrealizowania formalnego programu terapeutycznego, ale jest wstępem do programu zdrowienia trwającego całe życie.

TERAPIA SZKOLNA.

Uczniami zajmuje się pedagog szkolny, pracownik socjalny lub psycholog. Praca odbywa się w małych grupach. Udział w terapii chroni przed zawieszeniem w prawach ucznia przez władze szkolne. Terapią objęci są uczniowie skierowani na prośbę zaniepokojonych rodziców, nauczycieli lub kolegów. Typowa terapia szkolna polega na:

·         Konfrontacji,

·         Starannej edukacji na temat skutków nadużywania alkoholu i narkotyków,

·         ...