Andragogika – subdyscyplina pedagogiczna, która zajmuje się kształceniem ludzi dorosłych.
Edukacja dorosłych powinna być permanentna.
Społeczeństwo wiedzy:
- informatyzacja – znajomość komputera;
- kształcenie ustawiczne – ciągłe podnoszenie swoich kwalifikacji
- kontakt z innymi kulturami,
Potrzeba kształcenia ludzi dorosłych- aby dorównać wymaganiom rynku pracy.
Andragogika – nauka o celach, formach, treściach, metodach oraz zasadach nauczania, kształcenia, wychowania, samokształcenia, samowychowania ludzi dorosłych, jest nauką społeczną, humanistyczną, o wychowaniu. jednym z aspektów tej nauki jest zachęcenie ludzi dorosłych do samokształcenia, do chęci do kształcenia się – należy uświadomić osobę, że brak chęci do samokształcenia się wiąże się z tym, że jej kwalifikacje nie wystarczą aby utrzymała się na swoim stanowisku pracy – chodzi o wkraczanie na drogę kształcenia przez całe życie. w związku ze zmianą ustroju w Polsce niezbędny jest proces samowychowania, związane jest to z nierentalnością Polaków, z jej zmianą – pokolenie transformacji – osoby w wieku ok. 40 –50 lat wychowani na ustroju PRLowskim – pokolenie to nie umiało odnaleźć się w nowym ustroju, zabrakło szkoleń ,wiedzy, treningów interpersonalnych; chodzi o zmianę własnych nawyków w związku ze zmianami na rynku pracy.
W skład andragogiki wchodzą takie działy jak:
- andragogika dorosłych (wprowadzenie do działów szczegółowych)
- teoria wychowania ludzi dorosłych,
- dydaktyka dorosłych (teoria nauczania ludzi dorosłych, jak można nauczyć i jaką metodą)
- historia andragogiki (pewne rzeczy są ponadczasowe, przekłada się je na grunt andragogiki, pewne się ulepsza)
Cele andragogiki jako nauki:
- badanie procesów edukacyjnych – bo zmienia się obyczajowość, trzeba wiedzieć co się zmienia i w związku z tym jak nauczać, aby przekonać drugiego człowieka,
- uogólnienie badań – ustalenie ogólnych zasad,
- formułowanie wniosków,
- wprowadzanie w życie – co jest rzeczą trudną, często jest to fikcja, budowanie praktycznych programów, które w rzeczywistości nie istnieją.
uwarunkowania uczenia się człowieka dorosłego:
- subiektywne i obiektywne potrzeby – każdy ma własne subiektywne potrzeby, ale nie mogą warunkować one uczenia się, potrzeby obiektywne muszą być uwzględniane,
- zdrowie fizyczne i psychiczne – uwzględnianie tego aspektu przy wyborze zajęć,
- obciążenie rozmaitymi obowiązkami, rolami, np. młoda matka, obowiązki prywatne, domowe,
- praca zawodowa,
- przerwa w systematycznej edukacji – uwzględnienie faktu, iż osoba którą uczymy ostatnio uczestniczyła w tego typu zajęciach dawno temu, trzeba mu pomóc wdrożyć się na nowo,
- wdrożenie do samokształcenia – mamy przekonać człowieka do tego, aby miał chęć sam się uczyć.
Zadania kształcenia dorosłych:
1. harmonijny rozwój pełnej osobowości człowieka – osoba dorosła jest traktowana całościowo, bierze się pod uwagę różnego rodzaju uwarunkowania biologiczne i środowiskowe i kulturowe itp.
2. upowszechnianie ogólnej wiedzy u dorosłych – wiedza ogólna rozszerza horyzonty, daje możliwość ogólnego oglądu, poszerza horyzonty myślowe, daje bazę do rozumienia rzeczywistości i nabywania innej wiedzy,
3. umożliwienie dorosłym przekwalifikowywania się – stworzenie sytuacji, w której dorośli zrozumieją dlaczego muszą się przekwalifikowywać, dążenie do rozwijania samego siebie.
Różnorodność uwarunkowań człowieka – ważne elementy, na które należy zwrócić uwagę podczas pracy z dorosłymi.
postrzeganie to rodzaj poznania, jest związane z podstawową działalnością danego człowieka, głównie z jego zawodem, sposoby myślenia i działania, charakterystyczne dla określonego zawodu kształtują nasze postrzeganie świata – jest związane z myśleniem, początkowo całościowe, z wiekiem analityczne,
Myślenie dorosłego człowieka, zdaniem Gerstmana, jest procesem odzwierciedlania rzeczywistości, polegającym na poznawaniu stosunków między przedmiotami i ich cechami. Myślenie człowieka zrodziło się z jego działania. zatem nie dokonuje się ono samoczynnie, lecz zawsze w powiązaniu z działaniem człowieka. procesy myślenia zwalniają po 25 r.ż. – oznaki starzenia się umysłowego, jednak nie determinuje to możliwości przyswajania wiadomości.
Każdy człowiek rozwija się według określonych faz (wg Szewczuka)
- dorosłość jest kategorią odnoszącą się do ludzkiej kultury i cywilizacji.
- dojrzałość jest pojęciem należącym do świata natury i świata przyrody
Punkt widzenia psychologii wg Wł.Szewczuka – opierając się na teorii cech i właściwości człowieka, które muszą wystarczyć, aby człowieka nazywać dorosłym
Człowiek dorosły:
- jest odpowiedzialny sam za siebie,
- jest niezależnym przedmiotem działalności ekonomicznej – utrzymanie gospodarstwa domowego przez podjęcie pracy zarobkowej,
- sam decyduje o swym życiowym planie,
- samodzielnie podejmuje trud jego wykonania (obowiązkowość, konsekwencje)
- sam za swą działalność odpowiada wobec społeczeństwa . nie tylko karnie ale i moralnie.
Dorosłość ma dwa wymiary (wg Zofii Matulki)
1. obiektywny – odnosi się do norm społecznych oraz do formy ludzkiego życia, określonej ramami czasu, przyjmuje się je jako formalno-prawne normy dorosłości,
2. subiektywny – wyraża się poprzez przeżycia jednostki, która pod wpływem wydarzeń osobistych lub społecznych, spostrzega siebie jako dorosłą osobę, która uzewnętrzniając normy społeczne przypisywane tej fazie życia realizuje określony wzór dorosłości.
Dorosłość – punkt widzenia biologiczno – psychologiczny (mg Marii Tyszkowskiej) – pojawia się w tej części cyklu życia jednostki, która występuje po okresie wzrastania organizmu i jego biologicznego dojrzewania do pełnienia wszystkich istotnych życiowych funkcji. następuje to pomiędzy 18 a 2 r.ż., stanowiąc proces dojrzewania do dorosłości.
Według Włodzimierza Szewczuka dorosłość dzieli się na 4 okresy:
1. okres stabilizacji planu życia – pojawia się tu realizm w wytyczaniu bliskich celów, istnieje też świadomość, że możliwa jest modyfikacja wyznaczonych celów, do 25 r.ż. (jakie studia, jaka praca itp),
2. okres progresywnej ekspansji – postępujące zdobywanie i rozwój, z punktem możliwości rozwojowych, który jest zlokalizowany w różnych wymiarach aktywności dorosłego człowieka. możliwości w punkcie kulminacyjnym (Opus Magnum) – ok. 25-45 r.ż.,
3. okres regresywnej ekspansji – 45-65 r.ż. z elementami starzenia się,
4. okres właściwej starości z bilansem życia – następuje uświadomienie sobie (bądź nie) wymiaru i lokalizacji swojego opus magnum
Periodyzacja okresu dorosłości wg E. Eriksona:
1. wczesny okres dorosłości – 21-34 r.ż. – dylemat rozwojowy – intymność, a izolacja,
2. dojrzałość średniego wieku – 35-65 r.ż. – średnia dorosłość- dylemat rozwojowy – kreatywność (polegająca na gotowości do przyswajania ról społecznych następnego pokolenia) a stagnacja,
3. dojrzałość starszego wieku – po 65 r.ż. – dylemat rozwojowy – integracja ego a rozpacz (pogodzenie się ze śmiercią),
Andragogika zajmuje się ludźmi dorosłymi na różnych etapach swojego życia oraz o różnych kwalifikacjach i uwarunkowaniach.
Zmiany ustrojowe o 89 roku
Każdy człowiek powinien wiedzieć, że może podwyższać swoje kwalifikacje.
Wyzwaniem dla andragigiki jest dążenie do sytuacji, w której człowiek dorosły będzie umiał odnaleźć się we współczesnej ofercie pracy,
Odejście od hierarchicznego ładu społecznego.
Wszelkie zmiany zdążały do utworzenia nowego ładu demograficznego. Edukacja ma tu służyć rozwojowi człowieka, nie jest przymusem, skupienie się na rozwoju indywidualnego człowieka.
Organizatorzy życia społecznego – służą przedstawieniu ofert edukacyjnych. Wielość organizacji utrudnia wybór,
Treści kształcenia – kolejna zmiana – powinny być związane z treściami teraźniejszymi i przyszłymi, a nie cofać się do tego co był. Treści mają pomagać w zrozumieniu świata, dokonywaniu wyborów i realizacji celów.
W edukacji dorosłych powinny być upowszechnione relacje podmiotowości – wykładowca-student.
Należy uwspółcześnić określenie edukacja dorosłych, aby człowiek współczesny umiał pokierować własnym rozwojem. Edukacja dorosłych powinna służyć odnawianiu wiedzy ogólnej i zawodowej.
Doradztwo zawodowe powinno czerpać wiedzę z andragogiki. Jednak tak się nie dzieje.
Oddziały edukacyjne powinny spełniać funkcję kompensacyjną (kompensacja-gromadzenie). Wersja postulacyjna - jeszcze nie weszła w życie.
W andragogice mamy prawo, a nawet obowiązek wykorzystać wiedzę z różnych innych dziedzin nauki, gdyż każda inna dyscyplina utworzyła sobie różne gałęzie np. socjologia wychowania, andragogika nie.
Na bazie tych nauk można poszerzać zakres wiedzy, oddziaływania wychowawczego, człowieka dorosłego nie można wychować tylko oddziaływać na niego wychowawczo. osoba dorosła sama powinna decydować o tym czy chce się zmienić.
Od pracownika poza kwalifikacjami zawodowymi wymaga się także kwalifikacji społecznych np. umiejętności radzenia sobie w grupie, asertywności, przedstawiania swoich racji, umiejętności podejmowania decyzji.
W kształtowaniu umiejętności społeczno – moralnych najważniejsze są:
- podtrzymywanie różnorodności, tzw. koegzystencja – na zasadach uzupełniania się zespołu,
- spolegliwość,
- umiejętność wyrażania wdzięczności,
- zachęcanie, motywowanie,
- kształtowanie pozytywnej postawy do życia,
- kształtowanie umiejętności pracy w grupie,
- pielęgnowanie zaufania szczególnie w kontaktach osobistych,
- umocnienie rodziny,
- podtrzymywanie cech społeczeństwa (wolontariat).
Wszelkie praktyki edukacyjne powinny być traktowane jako inwestycja w ludzi.
Wyzwaniem andragogiki jest zmierzanie do tego, aby stała się samodzielną nauką.
Powinności andragogiki w edukacji dorosłych:
1. swoją ofertę edukacyjną andragogika powinna ściśle łączyć z potrzebami edukacyjnymi społeczeństwa – tworzyć swoisty katalog potrzeb edukacyjnych, gospodarczych i społecznych. W ten sposób jest szansa na stworzenie ogólnych zarysów polityki społecznej i edukacyjnej obejmującej sprawę rozwoju i funkcjonowania ludzi dorosłych.
2. Andragogika powinna odczytywać zmiany zachodzące w tzw. oświacie dorosłych. powinna umieć tworzyć modele współczesnej oświaty, pokazywać uwarunkowania, funkcjonowanie i skutki różnych modeli oświaty dorosłych. Powinna skupiać się na badaniach, opisywaniu i podejmowaniu prób wyjaśnienia relacji między edukacją dorosłych a społeczeństwem i przemianami zachodzącymi w tym społeczeństwie. Zatem obszarem studiów i analiz powinny być relacje między rynkiem pracy i edukacją oraz gospodarką i edukacją.
Andragogika powinna być przygotowana również na to, aby projektować konkretne regulacje prawne, przede wszystkim w zakresie rozwiązań merytorycznych, instytucjonalnych i organizacyjnych.
Umiejętności pracownicze:
kwalifikacje społeczno-moralne i ich znaczenie w życiu pracowników.
Na kapitał społeczny składa się kapitał intelektualny – są one ściśle ze sobą powiązane.
Na kulturę organizacji wpływają:
- nastawienie pracowników,
- burzenie organizacyjne przez podział „my-oni”,
- wypracowanie rytmów zachowania np. imieniny, wigilia pracowników
mpwjs