- inne określenia adragogiki – edukacja dorosłych, pedagogika dorosłych;
- po raz pierwszy terminu tego użył niemiecki pedagog Aleksander Kapp w 1833 r.
- w Polsce jako pierwsi posługiwali się tym terminem Andrzej Niesiołowski i Helena Radlińska;
- w USA termin ten upowszechnił M. Knowles – jako sztukę i naukę pomagającą dorosłym uczyć się.
(T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne. W: Wprowadzenie do andragogiki, s. 391-392)
Dzierżymir Jankowski uważa, że „o odrębności pedagogiki dorosłych w ramach nauk pedagogicznych (...) stanowi swoistość przedmiotu badań i problemy badawcze, jaki ona formułuje” oraz specjalistyczny język;
· PRZEDMIOT BADAŃ ANDRAGOGIKI – „procesy edukacyjne młodzieży w wieku starszej adolescencji (młodocianych) i ludzi dorosłych, a nawet ludzi starszych” (Jankowski 2007, s. 9);
- inaczej mówiąc „Przedmiotem tym jest edukacja młodzieży pracującej i ludzi dorosłych, rozumiana jako ogół procesów oświatowo-wychowawczych, obejmujących kształcenie i samokształcenie, wychowanie i samowychowanie oraz wielostronnie pojmowaną działalność oświatową” (T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne. W: Wprowadzenie do andragogiki, s. 396-397)
· PROBLEMY BADAWCZE ANDRAGOGIKI – „zogniskowane są wokół złożonych zagadnień kształcenia i samokształcenia, wychowania i samowychowania, z uwzględnieniem społecznych, ekonomicznych, psychicznych i kulturalnych uwarunkowań oraz kontekstów wszelkich działań edukacyjnych wśród tej kategorii ludzi” (Jankowski 2007, s. 9);
· ZADANIA ANDRAGOGIKI – według Tadeusz Wujką są to cztery grupy zadań:
„- szukanie odpowiedzi, jak przebiegają procesy wychowawcze w tej fazie życia człowieka;
- wykrywanie związków i zależności miedzy zjawiskami wychowawczymi i formułowanie wniosków w postaci zdań ogólnych, przedstawiających prawidłowości przebiegu procesów wychowawczych, wyjaśnianie tych związków i zależności w celu ukazania, które zjawiska wywołują procesy wychowawcze, a które zjawiska są niepożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju osobowości człowieka dorosłego;
- dostarczanie wiedzy potrzebnej do racjonalnego przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionej w formie zdań wartościujących i normatywnych;
- ustalanie celów i zasad edukacji dorosłych w funkcjonalnym związku z rozwojem społeczno-ekonomicznym społeczeństwa, wytyczanie metod realizacji celów wychowania, sprawdzanie skuteczności tych metod w praktyce wychowawczej, wskazywanie możliwości i sposobów rozwiązywania problemów wychowawczych w konkretnych środowiskach wychowawczych i w odniesieniu do konkretnej sytuacji życiowej człowieka dorosłego, opracowywanie głównych założeń organizacji edukacji dorosłych, które zapewniłyby optymalną efektywność wysiłków zmierzających do osiągnięcia określonych zmian w osobowości jednostki”
(T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne. W: Wprowadzenie do andragogiki, s. 398)
· DZIAŁY ANDRAGOGIKI I JEJ SUBDYSCYPLINY
T. Wujek wyróżnia następujące działy andragogiki:
1) andragogika ogólna – zajmuje się przedmiotem edukacji dorosłych, charakterystyką andragogiki, jej strukturą, celami, metodologią badań, filozoficzną problematyką wychowania dorosłych; uogólnia wyniki pozostałych działów, dostarcza ogólnej koncepcji teoriopoznawczej i metodologicznej;
2) teoria wychowania dorosłych – analizuje doktryny wychowania dorosłych, działalność wychowawczą wśród dorosłych, cele, treści, metody, procesy wychowania i samowychowania, wychowanie do pracy i czasu wolnego, środowiskowe uwarunkowania wychowania dorosłych;
3) dydaktyka dorosłych – zajmuje się teorią nauczania, kształcenia i samokształcenia dorosłych; bada systemy dydaktyczne, teorie doboru treści i metod kształcenia, system kształcenia zawodowego, pracę i zawód, proces doskonalenia zawodowego i sylwetkę zawodową nauczyciela dorosłych;
4) andragogika edukacji kulturalnej – analizuje placówki kulturalno-oświatowe, ruchy społeczno-kulturalne, upowszechnianie czytelnictwa, rozwój amatorskiego ruchu artystycznego, zawód pracownika kulturalno-oświatowego, metodykę pracy kulturalno-oświatowej, diagnostykę potrzeb i zainteresowań oświatowo-kulturalnych.
5) andragogika porównawcza – bada politykę oświatową, organizację systemów oświaty dorosłych na świecie oraz uwarunkowania społeczno-gospodarcze rozwoju tych systemów,
6) historia oświaty i myśli andragogicznej – opracowuje dzieje myśli i doktryn, analizuje historyczny rozwój placówek i instytucji oświaty dorosłych.
(T. Wujek, Andragogika i jej związki interdyscyplinarne. W: Wprowadzenie do andragogiki, s. 398-401)
Według Lucjana Turosa działy andragogiki to:
1) Historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej.
2) Dydaktyka dorosłych.
3) Teoria wychowania dorosłych.
4) Andragogiki szczegółowe tj.:
Andragogika życia rodzinnego, Andragogika szkolna, Andragogika szkolnictwa wyższego, Andragogika samokształcenia; Andragogika pracy, Andragogika rolnicza, Andragogika wojskowa, Andragogika współżycia sąsiedzkiego, Andragogika działalności społeczno-politycznej, Andragogika uczestnictwa w polityce, Andragogika zdrowia, Andragogika rehabilitacyjna, Andragogika resocjalizacyjna, Andragogika kultury seksualnej, Andragogika czasu wolnego, Andragogika uczestnictwa w kulturze, Andragogika edukacji międzykulturowej, Andragogika twórczości, Andragogika turystyki, Andragogika sportu i rekreacji ruchowej, Andragogika działalności samorządowej, Andragogika działalności spółdzielczej, Andragogika współpracy międzynarodowej, Andragogika porównawcza, Andragogika ekologiczna, Andragogika pokojowego współżycia narodów, Andragogika wieku emerytalnego, Andragogika schyłku życia.
(L. Turos, Andragogika ogólna. Warszawa 1999, s. 258-427)
· MIEJSCE ANDRAGOGIKI W SYSTEMIE NAUK I JEJ ZWIĄZKI Z INNYMI NAUKAMI
- andragogika należy do grupy nauk społecznych; podobnie jak pedagogika współpracuje z wieloma naukami;
(Szerzej: Wprowadzenie do andragogiki. Pod red. T. Wujka. Radom 1996, s. 401-406).
· METODOLOGICZNE DYLEMATY ANDRAGOGIKI JAKO DYSCYPLINY NAUKOWEJ
- metodologiczne dylematy andragogiki są nie różnią się zasadniczo od dylematów metodologicznych innych nauk z systemu nauk o wychowaniu, ogniskują się głównie wokół uprawomocnień co do stosowania badań pozytywistycznych lub badań jakościowych;
(szerzej: M. Malewski, Andragogika i jej metodologiczne dylematy jako dyscypliny naukowej. W: Wprowadzenie do andragogiki. Pod red. T. Wujka, s. 407-430).
· EDUKACJA DOROSŁYCH A ANDRAGOGIKA
- pedagogika dorosłych (andragogika) jest nauką o edukacji dorosłych.
(szerzej: Jankowski Dz., Przyszczypkowski K., Skrzypczak J., Podstawy edukacji dorosłych. Zarys problematyki. Poznań 2007, s. 23-26; Wprowadzenie do andragogiki. Pod red. T. Wujka. Radom 1996, s. 99-106).
Ważna myśl:
„Praca wychowawcza prowadzona jest przy wykorzystaniu andragogiki w różnych terenach i okolicznościach, które różnicują nasze zabiegi. Najbardziej typowe to zakład pracy, szkoła, kurs, służba wojskowa, internat, wczasy i zakład karny”.
(K. Wojciechowski, Andragogika. Encyklopedia Pedagogiczna. Pod red. W. Pomykało. Warszawa 1996, s. 25)
mpwjs