dymowski_sobieraj_ro_xviii.pdf

Ar ka diusz Dy mow ski

Ja ro sław So bie raj

Mo ne ty rzym skie

w zbio rach Dzia łu Ar che olo gii

Muzeum Warmii i Mazur

W ko lek cji Mu zeum War mii i Ma zur w Olsz ty nie znaj du je się obec nie 1 110 an-

tycz nych mo net rzym skich. Więk szość z nich, mia no wi cie 80 eg zem pla rzy, zo -

sta ła zgro ma dzo na w zbio rach nu mi zma tycz nych i opra co wa na przez Dział

Hi sto rii MWiM. W tej licz bie 69 mo net po cho dzi z prze ka zu ko lek cjo ner skie -

go Pana Michała Chomina sprzed 1966 roku, 5 kolejnych z zakupów od osób

pry wat nych, a po zo sta łe 6 z prób prze my tu uda rem nio nych przez Urząd Cel ny

w Olsz ty nie w la tach osiem dzie sią tych XX wie ku. 2 Jak wy ni ka z do ku men ta cji

na uko wej zbio ru, wszyst kie wspo mnia ne obiek ty sta no wią za byt ki o nie zna nej

pro we nien cji (tzw. bez me try ko we).

Osob ną hi sto rię i cha rak ter po sia da dru ga część ko lek cji mo net rzym skich

olsz tyń skie go Mu zeum, to jest 30 nu mi zma tów zgro ma dzo nych przez Dział Ar -

che olo gii. Pre zen to wa ny po ni żej zbiór zwią za ny jest ści śle z te re na mi ziem pru -

skich w gra ni cach obec ne go wo je wódz twa war miń sko -ma zur skie go i czę ścio wo

ob wo du ka li nin gradz kie go Ro sji. Sta no wią ce przed miot opra co wa nia za byt ki

po sia da ją też kon tekst do ty czą cy miejsc i oko licz no ści od kry cia – stric te wy ko -

pa li sko wy lub zwią za ny z udo ku men to wa ny mi zna le zi ska mi po wierzch nio wy -

mi. W za leż no ści od spo so bu i cza su ich po zy ska nia, nu mi zma ty te moż na

po dzie lić na kil ka wy raź nych grup zna le zisk.

Do pierw szej i naj star szej za ra zem pod wzglę dem me try ki wpły wu ka te go rii

za li czyć na le ży 3 za byt ki (mo ne ty nr 6, 7 i 22 – por. ka ta log po ni żej) sta no wią ce

po zo sta łość ko lek cji d. Prus sia -Mu seum w Kró lew cu. Na le ża ły one pier wot nie

do od na le zio nej w 1946 ro ku czę ści zbio rów pra hi sto rycz nych tej pla ców ki –

ewa ku owa nych w 1943 ro ku ze sto li cy Prus Wschod nich i zde po no wa nych na te -

Według stanu z końca października 2008 r.

Na podstawie informacji udostępnionych dzięki uprzejmości Pani Zoﬁi Januszkiewicz – Kierow-

nik Działu Historii MWiM, za które autorzy składają w tym miejscu serdeczne podziękowania.

Mo ne ty rzym skie w zbio rach Dzia łu Ar che olo gii Mu zeum War mii i Ma zur

384

re nie Ka ro le wa (d. Carl shof) w pow. kę trzyń ski m 3 . Jakkolwiek co do dwóch

z przy wo ła nych za byt ków brak in for ma cji o miej scu i oko licz no ściach od kry cia,

to w kwestii pochodzącej z d. Steinerkrug na Sambii monety nr 22 istnieją uza-

sad nio ne przy pusz cze nia, iż mo że ona po cho dzić z pro wa dzo nych tam ba dań

wy ko pa li sko wy ch 4 .

Dru gą ka te go rię oma wia ne go zbio ru sta no wią nu mi zma ty po zy ska ne pod -

czas sze ro ko ro zu mia nych prac ar che olo gicz nych, or ga ni zo wa nych w trak cie mi -

nio ne go pół wie cza na te re nie obec ne go wo je wódz twa war miń sko -ma zur skie go.

Przede wszyst kim zaś pla no wych ba dań wy ko pa li sko wych, pro wa dzo nych w la -

tach sześć dzie sią tych i sie dem dzie sią tych XX wie ku z ra mie nia MWiM przez Pa -

nią Wło dzi mie rę Ziem liń ską -Odo jo wą na sta no wi skach z okre su wpły wów

rzym ski ch 5 i wczesnego średniowiecza (monety nr 4, 17, 19 i 27). Do grupy tej za-

li cza ją się po nad to za byt ki (mo ne ty nr 9, 10 i 25) od naj do wa ne pod czas róż ne -

go ro dza ju prac po wierzch nio wych o cha rak te rze we ry fi ka cyj nym, pro wa dzo -

nych od końca lat osiemdziesiątych XX wieku na stanowiskach z okresu wpły-

wów rzym skich przez ba da czy zwią za nych z In sty tu tem Ar che olo gii Uni wer sy -

te tu War szaw skie go oraz Sto wa rzy sze niem Na uko wym Ar che olo gów Pol skich

Od dział w Olsz ty nie 6 .

Trze cia i za ra zem naj licz niej sza ka te go ria zna le zisk obej mu je 20 za byt ków po -

cho dzą cych na ogół z da rów osób pry wat nych i sto wa rzy szeń, prze ka zy wa nych

do zbio rów mu ze al nych za po śred nic twem War miń sko -Ma zur skie go Wo je wódz -

kie go Kon ser wa to ra Za byt ków w Olsz ty nie. W tej licz bie za le d wie jed no zgło -

sze nie (mo ne ta nr 26) po sia da dwu dzie sto wiecz ną me try kę i do ty czy od kry cia

przy pad ko we go, do ko na ne go pod czas prac rol ny ch 7 . Po zo sta łe mo ne ty sta no -

3 M. J. Hoffmann, Gerettete Fragmente der archäologischen Sammlungen der Prussia-Museum im

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie , w: W. Nowakowski, M. Lemke (red.), Auf der Suche nach

der verlorenen Archäologie, Warszawa 2003, s. 53–56; szerzej na temat losów tej kolekcji Ch.

Reich, Archäologie einer vorgeschichtlichen Sammlung. Die Bestände des ehemaligen Prussia-

-Museums im Berliner Museum für Vor- und Frühgeschichte , Archäologisches Nachrichtenblatt

des Präsidiums der deutschen Verbände für Altertumsforschung, 2003, t. 8, z. 1, s. 14–23.

4 E. Hollack, Erläuterungen zur vorgeschichtlichen Übersichtskarte von Ostpreußens , Glogau–Ber-

lin 1908, s. 157; J. Jaskanis, Cmentarzyska kultury zachodniobałtyjskiej z okresu rzymskiego. Ma-

teriały do badań nad obrządkiem pogrzebowym , Materiały Starożytne i Wczesnośredniowiecz-

ne, t. 4, s. 311.

5 W. Ziemlińska-Odojowa, Niedanowo. Ein Gräberfeld der Przeworsk- und Wielbark-Kultur in Nord-

masowiem , Kraków 1999.

6 Por. A. Bursche, Later Roman-Barbarian Contacts in Central Europe. Numismatic Evidence , Stu-

dien zu Fundmünzen der Antike, 1996, t. 11; idem, Znane i nieznane znaleziska denarów rzym-

skich z ziem polskich , Wiadomości Numizmatyczne, 1999, t. 43, s. 115-135; A. Szela, P. Symań-

ski, Wyniki badań sondażowych przeprowadzonych na osadzie w Ruskiej Wsi, stanowisko XIV,

gm. Mrągowo , w: Człowiek a środowisko w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza u południowo-

-wschodnich pobrzeży Bałtyku , red. M.J. Hoffmann, J. Sobieraj, Pruthenia Antiqua. Studia do

pradziejów i wczesnej historii ziem pruskich, t. 1, Olsztyn 2004, s. 351-360.

7 J. Antoniewicz, Brązowa moneta cesarza Galliena znaleziona w miejscowości Kuty, pow. Węgo-

rzewo , Wiadomości Archeologiczne, 1955, t. 22, s. 358–359.

Ar ka diusz Dy mow ski, Ja ro sław So bie raj

385

wią bez wy jąt ku tak zwa ne zna le zi ska ama tor skie z ostat nich kil ku na stu mie się -

cy – do brze udo ku men to wa ne i prze ka za ne bez in te re sow nie przez hob by stów

z te re nu wo je wódz twa war miń sko -ma zur skie go w 2008 ro ku (pew na ich część

zna la zła się w zbio rach MWiM je dy nie cza so wo, ja ko de po zyt WKZ w Olsz ty nie

dla powstającego muzeum w Iławie – por. monety nr 14, 28, 29 i 30). Co warto

za uwa żyć, po za nu mi zma ta mi od naj do wa ny mi po je dyn czo zgło szo ne zo sta ły

rów nież – we dług de kla ra cji dar czyń ców – dwa zna le zi ska ze spo ło we (mo ne ty

nr 1, 12, 13, 15 i 16 oraz 28, 29 i 30), dość rzadko trafiające w ubiegłych dekadach

do obie gu na uko we go lub zbio rów mu ze al nych z te re nu pół noc no -wschod niej

Pol ski.

Do ostat niej ka te go rii, mi mo oczy wi stych róż nic w kwe stii oko licz no ści po -

zy ska nia i try bu zgła sza nia zna le zisk, włą czo no rów nież dwa za byt ki (mo ne ty

nr 8 i 23) o nie usta lo nej pro we nien cji, po cho dzą ce z prze ka zu Pro ku ra tu ry Re -

jo no wej z Iła wie. Zo sta ły one za bez pie czo ne przez po li cję w trak cie po stę po wa -

nia pro wa dzo ne go prze ciw ko oso bie nisz czą cej za po mo cą wy kry wa cza me ta lu

sta no wi ska ar che olo gicz ne na te re nie Po je zie rza Iław skie go.

Mo ne ty rzym skie w zbio rach Dzia łu Ar che olo gii Mu zeum War mii i Ma zur

386

1. We spa zjan,

denar, lata 69–79, Rzym (?), śr. 18 mm, 3,05 g, RIC II ?.

Av. Głowa w wieńcu laurowym w prawo, w otoku: [...]ESAR

VE SPA[...];

Rv. Nie czy tel ny.

Mo ne ta w złym sta nie za cho wa nia, no si śla dy działa nia wy so kiej

tem pe ra tu ry.

Nr inw. MMA 1983, nr kat. 30/08.

Dar (2008) Pa na Krzysz to fa Kę piń skie go z Su sza. Miej sce zna le zie -

nia 8 : Susz, gm. loco, pow. iławski, woj. warmińsko-mazurskie;

w ob rę bie kil ku dzie się ciu me trów kwa dra to wych zna le zio no rów -

nież monety nr 12, 13, 15 i 16 9 .

Oko licz no ści zna le zie nia: zna le zi sko ama tor skie z je sie ni 2007 r.

Li te ra tu ra: Dy mow ski 2007, s. 16 (mo ne ta nr 3).

2. Nerwa,

denar subaeratus, lata 96–98, Rzym, śr. 16 mm, 2,04 g,

, RIC II 12

lub po dob ne z ana lo gicz ny mi przed sta wie nia mi na re wer sie.

Av. Gło wa w wień cu lau ro wym w pra wo, le gen da oto ko wa nie moż -

li wa do od czy ta nia;

Rv. In sy gnia ka płań skie, le gen da oto ko wa nie moż li wa do od czy ta -

nia.

Mo ne ta w złym sta nie za cho wa nia, moc no sko ro dowa na i nie umie -

jęt nie wy czysz czo na.

Nr inw. MMA 1974, nr kat. 21/08.

Dar (2008) Warmińsko Mazur skie go Sto wa rzy sze nia Hi sto ryczno -

-Ko lek cjo ner skie go z sie dzi bą w Lidz bar ku War mińskim (da lej:

WMSH -K).

Miej sce zna le zie nia: Woj cie cho wo, gm. Or ne ta, pow. lidz bar ski,

woj. war miń sko -ma zur skie (na grun tach daw ne go ma jąt ku Le mi ty

/b. Le mit ten).

Oko licz no ści zna le zie nia: zna le zi sko ama tor skie (wio sna 2008 r.)

Pana Romana Grabowskiego z Gilgini; ok. 200–300 m od miejsca

zna le zie nia mo ne ty nr 11.

↑↑

Szczegółowe dane na temat miejsc i okoliczności poszczególnych znalezisk zawiera archiwum

Działu Archeologii MWiM.

W 2007 r. zarejestrowane zostało znalezisko 12 monet rzymskich odkrytych pomiędzy 2006 i 2007 r.

nad Jeziorem Suskim (3 denary z I w., 7 denarów z II w., 1 denar z początku III w. oraz 1 antoni-

nian z połowy III w.); zob. A. Dymowski, Najnowsze znaleziska monet rzymskich z Pomorza ,

Gdańskie Zeszyty Numizmatyczne, nr 73/2007, s. 16-17. Jedna z tych monet (opisany wyżej denar

Wespazjana) traﬁła w 2008 r. wraz z 4 innymi rzymskimi denarami do MWiM z informacją, że zosta-

ły one znalezione nad Jeziorem Suskim w 2007 r. Jak można domniemywać, w Suszu znaleziono

w latach 2006-2007 nie mniej niż 16 monet rzymskich, z których 5 znajduje się obecnie w zbiorach

MWiM.

Ar ka diusz Dy mow ski, Ja ro sław So bie raj

387

3. Nieokreślony cesarz z I wieku? (Nerwa?),

AE -32 (se sterc?), nie okre ślo na men ni ca, mo siądz,

śr. 32 mm, 11,70 g.

Av. Głowa (w wieńcu laurowym?) w prawo, w otoku:

[...]VG[...];

Rv. Nie czy tel ny.

Mo ne ta w złym sta nie za cho wa nia, sko ro do wa na.

Nr inw. MMA 1973, nr kat. 20/08.

Dar (2008) Sto wa rzy sze nia Hi storycz no -Ko lek cjo ner skie -

go Zie mi Gó row skiej „DREY SE” z sie dzi bą w Wo ry nach.

Miej sce zna le zie nia: Gó ro wo Iła wec kie, gm. lo co, pow. bar -

to szyc ki, woj. war miń sko -ma zur skie.

Oko licz no ści zna le zie nia: zna le zi sko ama tor skie (je sień

2008 r.) Pa na Da mia na Gu dza z Gó ro wa Iła wec kie go.

4. Trajan,

denar subaeratus, lata 103–111, Rzym, śr. 18 mm, 2,50 g,

↑↑

RIC II 118.

Av. Głowa w wieńcu laurowym w prawo, w otoku: [IMP

TR] AIANO AVG GER DAC [P M TR P];

Rv. Aequitas stojąca w lewo trzyma wagę i róg obfitości,

w otoku: COS V P P SPQR OPTIMO PRINC.

Mo ne ta w sła bym sta nie za cho wa nia, za opa trzo na

w otwór umiejscowiony na awersie z prawej strony u dołu

por tre tu.

Nr inw. MMA 867, nr kat. 9/80.

Miej sce zna le zie nia: Nie da no wo, gm. Ko zło wo, pow.

ni dzic ki, woj. war miń sko -ma zur skie, grób 534 (ana lo gicz -

nie jak moneta 19).

Oko licz no ści zna le zie nia: ba da nia wy ko pa li sko we Pa ni

Wło dzi mie ry Ziem liń skiej -Odo jo wej w 1969 r.

Li te ra tu ra: Ziem liń ska -Odo jo wa 1999, s. 93.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: