znaczenie-kosztorysanta.pdf

Rosnące znaczenie kosztorysanta w budowlanym procesie

inwestycyjnym

1. Wprowadzenie

Kalkulacja kosztorysowa była, jest i będzie nieodłącznym elementem inwestycyjnego

procesu budowlanego. Niewątpliwie jednak, jej rola i znaczenie były różnie postrzegane na

przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat, w zależności od panującego w kraju systemu

gospodarczego i przepisów prawnych regulujących ten obszar zagadnień.

Lata siedemdziesiąte

W latach siedemdziesiątych przepisy miały na celu ujednolicenie i uproszczenie

przygotowania dokumentacji kosztorysowej oraz stabilizację kosztów inwestycji. W

budownictwie obowiązywały wówczas ceny urzędowe ujęte w Katalogach Cen

Kosztorysowych - KCK, Katalogach Cen Elementów - KCE i Katalogach Cen Obiektów -

KCO. Uzupełniały je - również urzędowe - różnorodne katalogi norm i cenniki materiałów

budowlanych, instalacyjnych i elektrycznych CMB, CME, CMI oraz cenniki zaopatrzeniowe,

cenniki najmu i pracy sprzętu, przewidziane dla kalkulacji indywidualnej w przypadkach

wystąpienia braków cen w uznanych za podstawowe cennikach KCK, KCE i KCO. Stan ten

pozwalał na sporządzanie kalkulacji kosztorysowej już na etapie projektowania. Sporządzony

wówczas kosztorys stanowił podstawę do określenia wynagrodzenia wykonawcy i często

zawierania umów ryczałtowych, które aczkolwiek były formą mało popularną, jednak

zalecaną w przepisach dotyczących przygotowania i realizacji inwestycji.

W takiej sytuacji, na zróżnicowanie kosztów inwestycji typowych (wówczas popularne były

projekty typowe - np. szpitali, szkół, pawilonów handlowych, czy też obiektów przemysłowych

i rolniczych) mogły wpłynąć jedynie uzgodnienia danych wyjściowych do kosztorysowania,

indywidualne warunki realizacyjne związane z lokalizacją inwestycji, a także doświadczenia i

umiejętności kosztorysanta w ustaleniu ilości i rodzaju robót przewidzianych do wykonania

oraz jego biegłość w posługiwaniu się dostępnymi katalogami cen i norm. Nie oczekiwano

wówczas od kosztorysanta ani znajomości rynku cenowego, którego zresztą przy urzędowej

regulacji cen nie było, ani też głębszej znajomości różnych technologii. Przez lata stosowano

w Polsce te same materiały budowlane i te same sposoby wykonania robót - np. w

pomieszczeniach mieszkalnych tynk III kategorii, grubości 3 mm, białkowany, w

pomieszczeniach piwnicznych surowe ściany, czasem malowane wapnem itp.

Lata osiemdziesiąte

W latach osiemdziesiątych, wraz z początkami reformowania systemu gospodarczego,

zaczęto wprowadzać przepisy zmierzające ku odejściu od cen urzędowych w kierunku cen

umownych. W pierwszej fazie przyniosły one kosztową formułę kalkulacji robót budowlanych,

opierającą się na kosztorysowych normatywach zużycia czynników produkcji oraz faktycznie

przez wykonawcę ponoszonych kosztach. Dodajmy tu, że wykonawcę zobligowano do

posługiwania się cenami materiałów i pracy sprzętu oraz stawkami i narzutami

skalkulowanymi na podstawie odpowiednich zapisów w prowadzonej przezeń ewidencji

kosztów, z uwzględnieniem postanowień Urzędu Cen co do tzw. kosztów uzasadnionych w

budownictwie. Od tego momentu, coraz powszechniejszym stało się zawieranie umów na

realizację inwestycji za wynagrodzeniem kosztorysowym. Nic więc dziwnego, że

sporządzanie inwestorskiej kalkulacji kosztorysowej w praktyce zaczęło zanikać. Inwestor i

działające na jego zlecenie biura projektów nie dysponowały narzędziem adekwatnym do

bazy cenowo - kosztowej przedsiębiorstw wykonawczych, pozwalającym na sporządzenie

wiarygodnej kalkulacji kosztorysowej 1) . Działy kosztorysowania w biurach projektów

stopniowo zaczęły zanikać, a kosztorysanci odpływać do firm wykonawczych, których wraz z

przekształcaniem się w organizacje coraz to mniejszego formatu, nie stać było na ogół na

utrzymywanie własnych, solidnych komórek kalkulacji.

Tymczasem, wraz ze wzrostem znaczenia finansowego wyniku działalności przedsiębiorstw,

również budowlanych i nawrotem do kalkulacji opartej na kosztach ponoszonych przez

wykonawcę, rosnąć zaczęło też znaczenie kosztorysu tworzącego podstawę ustalenia

wynagrodzenia za wykonane roboty.

Na kosztorysanta działającego już po stronie wykonawcy nałożony został obowiązek

wytworzenia, rozwijania i aktualizacji bazy kosztowo-cenowej nawiązującej do kosztów

przedsiębiorstwa i umożliwiającej opracowanie kosztorysu zgodnie z nowo ustanowionymi,

rewolucyjnymi naówczas, urzędowymi metodami kosztorysowania. Wiązało się to z

koniecznością poznania przezeń co najmniej podstawowych zagadnień z zakresu finansowo-

księgowej ewidencji kosztów po stronie macierzystego przedsiębiorstwa. Wynikające stąd

trudności nie zachęcały inżynierów bądź techników budowlanych przygotowanych do

projektowania lub kierowania robotami, do podnoszenia kwalifikacji we wspomnianym

kierunku. Toteż, jak długo tylko pozwalały na to przepisy, ci którym przypadło w udziale

kosztorysowanie, czynili to wykorzystując dawne regułki i katalogi cen urzędowych oraz

ustanawiane na kolejne „okresy przejściowe” mnożniki do totalnie już zdezaktualizowanych

cen.

Lata dziewięćdziesiąte

Z upływem dalszych lat, mimo postępującej liberalizacji i "uwalniania" cen budownictwa spod

urzędowych rygorów, a także równoczesnego rozwoju komputeryzowanych procedur

kosztorysowania, ranga zawodu kosztorysanta ulegała dalszemu obniżeniu. Nie dostrzeżono

tego zawodu zarówno w „Klasyfikacji Zawodów i Specjalności” wydanej przez Ministra Pracy

i Polityki Socjalnej w roku 1995, jak też w ustawie Prawo Budowlan e 2) . Kosztorysant był

postrzegany jako osoba, która nie musi posiadać znajomości budownictwa; gdyż dawniejsze,

a i obecne przepisy nie przeszkadzają mianować się kosztorysantem każdemu, komu

przyjdzie na to ochota. Sprzyja temu również informatyzacja kosztorysowania i

rozpowszechnione mniemanie, że wystarczy poprawny system kosztorysowania, aby

poprawnym był też kosztorys sporządzony przy jego zastosowaniu. Co gorsze, pogląd taki

pogłębiają podejmowane przez różne jednostki „weryfikacje” czy też wydawane „certyfikaty”,

nobilitujące te lub inne programy do kosztorysowania, jakby to one, a nie wiedza

wykorzystujących je kosztorysantów decydowała o jakości kosztorysu. Dobrze, że nie

wymagamy jeszcze certyfikatów dla kalkulatorków lub maszyn do pisania - choć w naszych

warunkach i to jest możliwe.

W połowie lat dziewięćdziesiątych, kiedy pojawiły się pierwsze regulacje obszaru zamówień

publicznych, na inwestorów nałożono obowiązek sporządzania przedmiarów oraz

kosztorysów inwestorskich, i to wg ściśle ustalonych metod i podstaw kalkulacji. Z

kosztorysów wynikać miała wartość zamówienia, istotna przede wszystkim dla ustalenia

trybu postępowania zmierzającego do udzielenia tegoż zamówienia. Z kolei przedmiar,

będący de facto „ślepym kosztorysem”, przekazywany był (i jest nadal) zainteresowanym w

uzyskaniu zamówienia wykonawcom.

Równolegle z pojawianiem się kolejnych przepisów w sprawach zamówień publicznych i w

ślad za nimi aktów dotyczących kosztorysowania inwestorskiego na obszarze tych

zamówień, rozpoczął umacniać się „rynek inwestora”. Postępujące zubożenie społeczeństwa

obniżyło możliwości budowy nowych obiektów oraz remontowania już istniejących i

przyczyniło się do wzrostu znaczenia zamówień publicznych z zakresu budownictwa.

Dysponent środków publicznych mógł silniej oddziaływać na ceny stawiane przez

wykonawców robót budowlanych i narzucać im warunki pozyskiwania zleceń. Podstawową

formą udzielania zamówień publicznych stały się przetargi, rozgrywane pod dyktando

inwestora. Ten mógł ingerować już w stosowane przez wykonawców formuły i podstawy

kalkulacji, czy też domagać się określonej postaci kosztorysu ofertowego itp. Przetarg zaczął

być popularnym również poza strefą zamówień publicznych; tam także pojawiły się

kosztorysy inwestorskie.

To wszystko musiało odbić się pozytywnie na jakości kosztorysów ofertowych,

opracowywanych przez wykonawców. Niezależnie od przyjmowanych sposobów i podstaw

kalkulacji zderzyli się oni z barierą cenową, której nie można było swobodnie przekraczać

wobec nasilającej się szybko konkurencji.

Tak więc kosztorysant działający po stronie wykonawcy musiał wkroczyć na pole ekonomiki i

posiąść znajomość kosztów działania swojej firmy, jej możliwości finansowych, zamierzeń i

polityki. Zmuszony został też do świetnego rozeznania rynku budowlanego pod kątem cen

stosowanych przez konkurencyjne przedsiębiorstwa, kosztów robocizny, cen materiałów i

sprzętu. Koniecznym stało się też przyswojenie sobie nowych rozwiązań technologicznych,

materiałowych, sprzętowych, organizacyjnych i in. Dopiero to mogło przyczynić się do

opracowania przez kosztorysanta stosownej oferty. I tak znaczenie kosztorysanta w procesie

inwestycyjnym zaczęło powoli rosnąć.

2. Aktualne regulacje prawne obszaru kalkulacji.

Przepisy prawne, również z dziedziny budownictwa, sukcesywnie dostosowywane są do

standardów i wzorców przyjętych w państwach unijnych. Wraz z pojawianiem się nowych

ustaw i rozporządzeń, również przed kosztorysantami wyrastają coraz to większe wymogi i

oczekiwania.

Wynikają one z szeregu aktów, z których najbardziej nas interesujące dla porządku

przytoczymy:

1. ustawa z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. nr 19 z 2004r.,

poz.177),

2. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004r. w sprawie określenia

metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych

kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych

określonych w programie funkcjonalno - użytkowym (Dz.U. nr 130 z 2004r., poz.1389),

3. rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004r. w sprawie

szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych

wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno - użytkowego

(Dz.U. nr 202 z 2004r., poz. 2072),

4. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 października 2001r. w sprawie

szczegółowych zasad finansowania inwestycji (Dz.U. nr 133 z 2001r., poz. 1480),

5. ustawa z dnia 29 sierpnia 2003r. o zmianie ustawy o finansowym wspieraniu inwestycji

oraz ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla

przedsiębiorców (Dz.U. nr 159 z 2003r., poz. 1537).

Można tu nadto wymienić ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27

marca 2003r. (Dz.U. nr 80 z 2003r.), która poprzez narzucenie na gminy obowiązku

sporządzenia prognoz skutków finansowych dla opracowanych planów miejscowych, m.in.

uwzględniających nową infrastrukturę techniczną, odnosi się po części do działań

kosztorysantów.

Wszystkie wymienione akty prawne związane są w różnym stopniu z obszarem kalkulacji

kosztorysowej, choć służą one innym celom, choćby:

• przeprowadzeniu procedury przetargowej i udzieleniu zamówienia publicznego na

roboty budowlane,

• otrzymaniu dotacji z budżetu państwa na realizację inwestycji,

• otrzymaniu funduszy z unijnych programów pomocowych.

Obecnie wiele uwagi poświęca się procedurom przetargowym oraz szacowaniu finansowych

skutków podejmowanych przedsięwzięć budowlanych, przenosząc na grunt krajowy wzorce

dawno utrwalone w krajach zachodnioeuropejskich. W Polsce procedury te przebiegają

trzytorowo, wspierając się na:

• ustawie Prawo zamówień publicznych - przy inwestycjach realizowanych ze środków

publicznych,

• standardach międzynarodowych opracowanych przez Międzynarodową Federację

Niezależnych Inżynierów Konsultantów FIDIC - przy inwestycjach realizowanych z

wykorzystaniem unijnych programów pomocowych np. z zakresu ochrony środowiska,

oraz na

• kompilacji ww przepisów z dodatkiem pomysłowości zamawiających - przy

przedsięwzięciach finansowanych z funduszy prywatnych.

W każdym przypadku, co podkreślano na IX Konferencji Stowarzyszenia Kosztorysantów

Budowlanych, wymagana jest od kosztorysanta, obszerna znajomość zagadnień

technicznych, ekonomicznych, a także prawnych.

Zadania kosztorysanta w procedurach przetargowych

Po okresie mechanistycznego niemal traktowania procedur kalkulacyjnych nadszedł czas

innego ich postrzegania, a przede wszystkim zauważenia ważkiej obecnie pozycji

kosztorysanta. Duża w tym zasługa czerpania z wzorców międzynarodowych przy

dokonywaniu zmian w przepisach dotyczących kalkulacji na obszarze regulowanym przez

ustawę Prawo zamówień publicznych. Ujawniły się one szczególnie w przypadkach

inwestycji finansowanych przy udziale programów pomocowych.

Kosztorysant uczestniczy dziś w większości działań na wszystkich etapach zamówienia

publicznego, a więc:

a. w przygotowaniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego,

b. w samym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego,

c. w realizacji i rozliczeniach udzielonego zamówienia publicznego.

Przygotowanie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego

Przygotowanie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w ujęciu prawa

zamówień publicznych, poprzedzone jest szeregiem innych działań nie wynikających z

ustawy, a niezbędnych dla tegoż postępowania. Chodzi tutaj o analizy i studia od momentu

powstawania zamysłu inwestowania, aż do podjęcia decyzji lokalizacyjnej i wyboru wariantu

technologicznego. Powróćmy jednak do czynności przygotowawczych wynikających z ustawy

i zadań kosztorysanta na tym etapie.

Należą do nich:

 opis przedmiotu zamówienia - który zgodnie z art. 31.1 ustawy pzp dokonuje się za

pomocą dokumentacji projektowej oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru

robót.

Składnikiem dokumentacji projektowej jest m.in. przedmiar robót, co wynika z

obowiązującego obecnie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004r., w

sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych

wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego.

Rozporządzeniem tym ostatecznie wyjaśniono dyskutowaną przedtem kwestię, czy

przedmiar jest dokumentem niezbędnym do opisu przedmiotu zamówienia, czy też nie.

Zauważmy jednak, że wyjątek w tym względzie stanowi tryb zamówienia z wolnej ręki lub

przypadek, gdy w istotnych postanowieniach umowy przyjęto zasadę wynagrodzenia

ryczałtowego.

Sporządzając przedmiar kosztorysant, działający - jak przed laty - po stronie jednostki

projektowej, musi doskonale orientować się w technologicznych i organizacyjnych metodach

wykonania robót, jako że bierze on odpowiedzialność merytoryczną za jego opracowanie.

Jakość opracowanego przedmiaru wywiera dalej bezpośredni wpływ na sprawność

postępowania, ponieważ popełnione w nim błędy są częstą przyczyną protestów i odwołań, a

także konfliktów w trakcie wykonawstwa i rozliczeń robót.

Kosztorysant dokonuje też wyboru robót podstawowych, które winny znaleźć się w tym

przedmiarze, a ponadto decyduje o stopniu ich agregacji i stosownym klasyfikatorze. Do

niedawna należało stosować obligatoryjnie narzucone przez ustawodawcę podstawy cenowe

i normatywne (tu przede wszystkim KNNR-y) oraz przyjętą w nich systematykę robót.

Wzorem standardów międzynarodowych, w kosztorysowaniu inwestorskim dąży się obecnie

do większego scalenia robót, niż w tradycyjnie stosowanych u nas KNR-ach. Szczegółową

kalkulację służącą przygotowaniu oferty pozostawia się wykonawcom, którzy muszą

jednakże dostosować ją do postaci otrzymanego od inwestora przedmiaru.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na rozbieżności definicyjne „przedmiaru”, jakie wystąpiły

rozporządzeniach Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. i 2 września 2004 r.

Rozbieżności te tłumaczyć można jedynie odmiennie przypisanym im przeznaczeniom.

Przedmiar w ujęciu pierwszego rozporządzenia ma stanowić podstawę kalkulacji

inwestorskiej, stąd też przy jego sporządzaniu należy przywołać podstawy do ustalenia cen

jednostkowych robót lub jednostkowych nakładów rzeczowych. W przypadku drugiego

rozporządzenia, przedmiar służyć ma opisowi zamówienia, w którym już nie wskazuje się

podstaw wyceny, natomiast przywołane są przez zamawiającego odpowiednie numery

specyfikacji wykonania i odbioru robót.

 określenie wartości zamówienia publicznego - wynikające z art.32, ust.1 ustawy

pzp.

W przypadku zamówienia, którego przedmiotem jest jedynie wykonanie robót budowlanych,

kosztorysant dokonuje wyboru sposobu określenia wartości zamówienia - czy to poprzez

sporządzenie kosztorysu inwestorskiego czy też, co jest nowością, na podstawie

planowanych kosztów robót budowlanych, w oparciu o program funkcjonalno - użytkowy

(art.33, ust.1,pkt.1).

Kosztorysant przy tym, ma również swobodę w stosowaniu podstaw cenowych, niezależnie

od tego, czy będą to ceny jednostkowe robót w przypadku kosztorysu inwestorskiego, czy też

wskaźniki cenowe w dowolnym poziomie agregacji robót, przy planowanych kosztach robót

budowlanych. Musi on zatem posiadać rozeznanie rynku cenowego robót budowlanych, a

także wydawniczego w przypadku korzystania z gotowych publikacji cenowych. Warunkiem

koniecznym w pracy kosztorysanta jest umiejętność prawidłowego czytania dokumentacji

projektowej, a w przypadku planowanych kosztów - wykorzystania programu funkcjonalno -

użytkowego.

Jeśli chodzi o zamówienie obejmujące zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych,

kosztorysant nie ma już wyboru i musi określić wartość zamówienia na podstawie

planowanych kosztów robót budowlanych i planowanych kosztów prac projektowych. Do

obliczenia tych ostatnich należy zastosować obligatoryjne wskaźniki procentowe zawarte w

rozporządzeniu z dnia 18 maja 2004 r.

• uczestnictwo w określeniu kwoty, którą zamawiający może przeznaczyć na

sfinansowanie zamówienia publicznego - wg. art. 86, ust. 3 oraz art. 93, ust. 1, pkt.

4 ustawy pzp.

W przypadku finansowania inwestycji z budżetu państwa, kosztorysant opracować winien

dokument innego rodzaju, określający wartość kosztorysową inwestycji - WKI. W oparciu o

WKI oraz ustaloną wcześniej wartość zamówienia publicznego, przy jednoczesnym

uwzględnieniu także realiów rynku i prognoz finansowych, określa się kwotę, jaką

zamawiający musi przewidzieć na sfinansowanie zamówienia.

• uczestnictwo w przygotowywaniu Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia

(SIWZ) - wg.art. 36, ust.1, pkt.16.

Kosztorysant czynnie uczestniczy w przygotowywaniu SIWZ poprzez opisanie przedmiotu

zamówienia w postaci przedmiaru, o czym była już mowa, oraz określenie sposobu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: