Andrzej Gałka z Dobczyna PIEŃ O WIKLEFIE Andrzej Gałka (zm. po 1451) był duchownym, profesorem Akademii Krakowskiej, zwolennikiem husytyzmu. Pień sławišca Wiklefa powstała ok. 1449 r., ale najstarszy znany jej przekaz pochodzi dopiero z połowy XVI w. Lachowie1, Niemcowie, Wszyćcy językowie2, Wštpicie-li w mowie3 I wszego pisma słowie - Wiklef4 prawdę powie. Jemuż nie rownego5 Mistrza pogańskiego I krzecijańskiego, Ani będzie więcszego Aż do dnia sšdnego. Kto chce tego dowieć, Ta jest o niem powieć6; Kto k niemu przystšpi I w jego drogę wstšpi, Nigdy z niej nie stšpi7. Od boskich rozumow8 Aż do ludzskich umow9 - Rzeczy pospolite10, Wiele mędrcom zakryte, Uczynił odkryte. O cyrkwnej11 jednoci, Kocielnej wištoci12, Antykrysta włoci13, Niniejszych14 popow złoci Popisał z pełnoci15. Krystowi kapłani, Od Krysta wezwani16, Jegoż naladujš I skutki ukazujš17, Co sš<ć> rozkazujš18. Cesarscy popowie19 Sš antykrystowie, Jich moc nie od Krysta, Ale od Antykrysta: Z cesarskiego lista20. Pirzwy pop Lasota21 Wzišł moc od chobota22 Konstantyna smoka, Jegoż jad wylan z boka W Cyrkwi rok od roka23. Lasota się trudził, Szatan go pobudził24, By cesarzem łudził25, W[e] jimieniu ji obłudził26, Rzym na niem wyłudził. A po niem laicy27 Obłudzeni wszyćcy - Prze<cz>ż<e> jich dziedzicy28, Namiastkowie stradnicy29, Sš w wielikiej tszczy<c>y30. Chcem-li tszczyce zabyć31, A pokoja nabyć, Musimy się modlić Bogu a miecz naostrzyć, Antykrysty pobić. Nie żelaznym mieczem Antykrysty sieczem; więty Paweł z Lista32 Rzekł: "Zabić Antykrysta Słowem Jezu Krysta". Prawda - rzecz Krystowa33, Łeż34 - Antykrystowa; Prawdę popi tajš, Iże się jej lękajš, Łeż pospolstwu35 bajš. Kryste, przez Twe rany, Racz nam dać kapłany, Jiżby prawdę wiedli36, Antykrysta pogrzebli37, Nas k Tobie przywiedli. Wg wyd. Polska poezja wiecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław - Warszawa - Kraków 1997, BN I, 60. Zob. także: Agata Lorenc, "Pień o Wiklefie" Jędrzeja Gałki z Dobczyna Objanienia 1 Lachowie - Polacy. 2 Wszyćcy językowie - wszystkie narody. 3 Wštpicie-li w mowie - tu: jeli wštpicie w wykład wiary w mowie (kazaniu) 4 Wiklef - John Wiklef (ok. 1329-1384), angielski reformator religijny; do jego poglšdów nawišzywał Jan Hus i jego zwolennicy. 5 Jemuż nie rownego - któremu nie ma równego. 6 powieć - opowieć. 7 stšpi - zejdzie, zstšpi. 8 od boskich rozumow - mowa o ideach rzeczy w umyle Boga. Jak wyjania M. Włodarski, cała zwrotka nawišzuje do redniowiecznego sporu pomiędzy realistami a nominalistami na temat uniwersaliów, czyli pojęć ogólnych, którym realici przypisywali byt rzeczywisty, podczas gdy nominalici uważali je wyłšcznie za "puste" nazwy. Wiklef opowiedział się za stanowiskiem realistycznym w traktacie De universalibus realibus. 9 ludzskich umow - chodzi tu o wyobrażenia rzeczy w umyle człowieka. 10 Rzeczy pospolite - uniwersalia, powszechniki. 11 cyrkwnej - kocielnej. 12 Kocielnej wištoci - tu: Eucharystii. 13 Antykrysta włoci - władzy Antychrysta; tu: papieża. 14 Niniejszych - teraniejszych. 15 Popisał z pełnoci - opisał w pełni. Autor wymienia główne tematy pism Wiklefa: o Kociele, o Eucharystii, o władzy papieża, o wietokupstwie. 16 wezwani - powołani. 17 skutki ukazujš - dowodzš skutkami, czynami. 18 rozkazujš - tu: nauczajš. 19 Cesarscy popowie - księża katoliccy. 20 Z cesarskiego lista - mowa o legendarnym dekrecie cesarza Konstantyna Wielkiego (306-337), zapoczštkowujšcym w opinii Gałki wieckš potęgę Kocioła. 21 Pirzwy pop Lasota - papież Sylwester I (313-335); Lasota - od łac. silvester - leny. 22 od chobota - od ogona; aluzja do legendy o pokonaniu przez Sylwestra żarłocznego smoka zamieszkujšcego pod Skałš Tarpejskš w Rzymie. Zdaniem Gałki potęga papieska pochodzi zatem od smoka, który symbolizuje szatana, a zarazem władzę cesarza rzymskiego. 23 W Cyrkwi rok od roka - w Kociele co roku, nieustannie. 24 pobudził - zachęcił. 25 łudził - oszukiwał, zwodził. 26 W[e] jimieniu ji obłudził - w majštku (bogactwie) go oszukał. 27 laicy - ludzie wieccy. 28 Prze<cz>ż<e> jich dziedzicy - przez co ich spadkobiercy. 29 Namiastkowie stradnicy - potomkowie nieszczęnicy. 30 tszczy<c>y - rozterce, apatii. 31 zabyć - pozbyć się. 32 z "Lista" - w Licie; chodzi o werset 2, 8 z drugiego listu w. Pawła do Tesaloniczan: "A tedy objawion będzie on złonik, którego Pan zabije duchem ust swoich". 33 rzecz Krystowa - mowa Chrystusowa. 34 Łeż - fałsz, kłamstwo. 35 pospolstwu - ludowi, wiernym. 36 Jiżby prawdę wiedli - którzy by kierowali się prawdš. 37 pogrzebli - pogrzebali.
mcfly9