Wielokrotna dyskryminacja_publikacja.pdf

DYSKRYMINACJA WIELOKROTNA

– historia, teorie, przegląd badań

Dominika Cieślikowska

Natalia Sarata

Tekst opracowany na potrzeby projektu „Siećnarzecz promowaniarównościi

różnorodnościwdziałaniach administracji publicznej” realizowanego przez Fundację

FunduszWspółpracyiTowarzystwoEdukacjintydyskryminacyjnej w ramach

ProgramuOperacyjnegoKapitałLudzki

Warszawa 2012

Wprowadzenie

Roważającagadnieniedykryminacjiwielokrotnejwartoropocąćodtegożekażdaooba

posiada wiele apektów tożamociLudieniepotregająamychiebiejakowyłącniekobiety lub

mżcynwyłącnieoobywkonkretnymwiekutylkojakooobyhetero- lub homoseksualne.

Tożamociludikładająiwielukomponentówąunkcjamiprynależnociiidentyikacji z

wielomagrupamiikrgamiTołożonewielowymiarowecałoci, którychwależnociodytuacji

niektóreidentyikacjecyroletająiważniejealenigdynieawierająwobie

wielowymiarowocitożamoci (choćcto jetemypotregani/nepreinnychwyłącniepre

prymatprynależnocidojednej grupycotłożonoćidentyikacjiignoruje)tąd, wraz z

wrotemwpołeceńtwachpoiomuwiedyiwiadomocioddiaływania mechanimów

wykluceńodchodiiodużywaniaamaującychwielowymiarowoćtożamociterminówtakich

jak„niepełnoprawny”, „chiorenik”Byakcentowaćwieloapektowoćtożamociiunikać

etykietowaniamówimycoracciej„oobaniepełnoprawnocią”„oobaechiorenią”itp

Okreleniateygnaliujążepoacechąniepełnoprawnocitakaoobapoiadajeceinne aspekty

wojejoobyaniepełnoprawnoćnieokrelacałocijejtożamociLepiejwidimyłożonoć

mniejamyryykopotreganiatakiejoobywyłącniepoprejednąwybranąjejcechDążymy

dotegobywpieraćbudowanieplatormydomożliwiepełnegouwgldnianiawieloapektowoci

tożamocibywpieraćtworenieotwartegoniewyklucającegoróżnorodnegopołeceńtwa

Takałożonoćludkichtożamociiprynależnocidoróżnychgrupjetklucowąperpektywąw

kontekcie pojciadykryminacji wielokrotnejcególniewkontekcie prynależnocidogrup

mniejociowych.

Projektwpółinanowanye rodkówUE w ramach

EuropejkiegoFunduupołecnego

Korzeniepojęcia„dyskryminacjawielokrotna”– refleksja Czarnych 1 feministek

Wątkiwiąaneprenikaniemitożamociiprynależnocidoróżnychgruporawpływutych

prynależnocinamożliwociianeżyciowepodnoiłyjako pierwsze w latach 70. XX wieku

amerykańkiediałackieminitycnePodkonieclat60inapocątkulat70wtanach

ZjednoconychiwZachodniejEuropiebardointenywnierowijałaimyleminitycnai

diałalnoćruchówkobiecychIchpotulatembyłominwywolenieikobietpod presji

połecnego„prepiupłci”atakżebudowanietakiegopołecnegoładuwktórymkobiety(a

póniejrównież mżcyni)iichmożliwociiapiracjeniebyłybypotreganejednowymiarowo–

wyłącniepreprymatichpłciRuchpreciwkodykryminacjiipremocywobeckobietewgldu

napłećrowijałibardointenywniedobywającobiepowolicoraz szersze uznanie i zrozumienie

dla swoich potulatów

Niemniejjużpodkonieclat70cćeminitycnychdiałacekacławracaćuwagnatoże

ruchwktórymnapierwyplanwyuwająibiałewyktałconedobreytuowanekobietyklay

redniejniekoniecnierepreentujeiniezawsze uwzgldniaperpektywyidowiadcenia kobiet

postrzeganych w amerykańkimpołeceńtwie jako„inne”– o kolorekóryinnymniżbiałytzw.

niżychklaoniżymwyktałceniuidochodachlesbijek. Wkaałytymamymżeoytuacji

kobiet decyduje ichpotreganieewgldunapłećalemająnaniąistotny wpływrównieżinne

cechytożamociprynależnociW1977rokuukaałimanietbotońkiejgrupyCombahee

River Collective 2 pt. A Black Feminist Statement 3 . Carneeminitkiwkaywały w nimże

wyklucenienabaiepłci„rasy” 4 iklayąobąnieroerwalniewiąanePiałyżedowiadcenie

1 W analiowanychtektacheminitycnediałackiużywająwodnieieniudoiebieokrelenia Black tądw

jykupolkimpoługujiłowem Czarne (NS)

Nawategokolektywujetodwołaniemdojedynejwamerykańkiejhitoriibrojnejpartyanckiejakcji

abolicyjnejpreprowadonejpregrupkobietPreprowadonyw1863rokuwPołudniowejKarolinierajd

któremyprewodiłaCarnaabolicjonitaHarrietTubmandoprowadiłdowywoleniaponad750

niewolników

The Combahee River Collective, A Black Feminist Statement , 1977. Dotpnypodadreem

http://circuitous.org/scraps/combahee.html D otp07092011Za aponanietymtektempodcaajć

‘Kobiety ą jak Żydzi’, ‘Kobiety ą jako robotnicy’, ‘Kobiety ą jak Czarni’ – jakie ą kobiety z mniejzoci? w

ramach9FeminitycnejkcjiLetniejbardodikujKatarynieCerwonogóre (NS).

4 Umiecamłowo„raa”i„raowy”wcudyłowieponieważwpółcenarelekjawkaujeżegenetycznie

cybiologicnienieitniejąróżneodmienne„rayludkie”lecjedengatunekludkiJednocenie„raa”jet

aktempołecnymtjludieąctotraktowanilubtraktująinneoobyjakoprynależącedo

okrelonej„ray”tądaktemjetraimchoćraajakokategoriabiologicnanieitnieje

Projektwpółinanowanye rodkówUE w ramach

EuropejkiegoFunduupołecnego

białych kobiet klaywyżejdobreytuowanychheteroekualnychpełnoprawnych

wyktałconych ąodległeoddowiadceńkolorowych kobietmagającychinietylko

ekimemaletakżedykryminacjąraową i klasizmem. Retoryka Ruchu Wyzwolenia Kobiet w

Stanach Zjednoczonych lat 60. i 70organiowałaiwokółpodobieńtwaintereówwytkich

kobiet, co jednak wdługoterminowejperspektywie onacałomarginaliacjperpektywiintereów

wpółtworącychtenruchkobiet Czarnychktórychpecyikadowiadceńbyłainna 5 . Piały one:

Jetemy oddane walce z opreją raową, ekualną, opreją heteroekualnoci i klaową i jako

swoje zadanie widzimy rozwój integrujących te wymiary narzdzi analizy i praktycznych działań,

opierając i na realiach, w których wzytkie te główne ytemy opreji platają i ze obą ynteza

tych opreji tworzy warunki, w których żyjemy 6 . Dlatego, jak pisały ważnejetuwgldnianiewielu

tożamociwieluróżnorodnychróżnicmidykobietamibykutecniejpreciwtawiaći

seksizmowi i powiąanymniminnym wykluczeniom 7 . Manifest, widziany w tamtym czasie jako

radykalny i separatystycznyprawiłże intersekcjonalna analiatounkówpołecnych

uwgldniającapreciciawieluróżnychprełanekdykryminacjijednocenie, wtympłećalenie

tylko, tałaiwogólemożliwadopomyleniaDałotopocątekrelekjinadjawikiemokrelonym

póniejmianemdykryminacjiwielokrotnejwjejróżnychodmianach (choćwwiąkubardo

powolnymroponawaniemnaceniadykryminacjiwielokrotnejjakdotądprecinaniei„ray”

płciietnicnocitoobarytounkowonajlepiejchoćwciążtylkownienacznym stopniu

rozpoznane).

Zdziałańspołecznychdokademii

Kimberlé Crenhawamerykańska badaczka i profesorka prawa, idąc tropem Carnychamerykańkich

feministek, wprowadiła pod koniec lat 80. XX wieku do swojej pracy naukowej pojcie

intersekcjonalnoci( intersectionality, od ang. intersection - kryżowanie), wtedy wykorzystane do

opiuprecinaniaikategorii„ray”igender, oradeiniowaładykryminacjwielokrotną ( multiple

discrimination ). Interekcjonalnoćjest obecnie rozumiana jako podejcieanaliującepoobyw

jakiepołecneikulturowekategorieprecinająiobąnakładająnaiebieabiają i

wmacniająWcentrumanaliyinterekcjonalnejnajdująipowiąaniamidypłciąkulturową

5 Por. Agnieszka Graff, Wicej niż kontekt – kwestia rasowa a feminizm w Stanach Zjednoczonych , str. 67-69

[w:] Gender. Konteksty redMałgorataRadkiewicRabidKraków2004

6 TheCombaheeRiverCollectiveopcittłumacenieNataliaarata

7 RelekjtkontynuowałypóniejminliceWalkerngelaDavibellhook

Projektwpółinanowanye rodkówUE w ramach

EuropejkiegoFunduupołecnego

„raą”etnicnocią(niepełno)prawnociąorientacjąekualnąklaąnarodowociąitp 8

Crenhawopiałaytuacjwktórejludienależądowielumniejociowychgrupjednoceniei

dowiadcająwwiąkutympecyicnychwielokrotnionychormnierównegogorego

traktowania – dyskryminacji wielokrotnej – wodróżnieniuoddykryminacjiewgldunajedną

prełank 9 . EekttakiegoploturóżnychprełanekniejetdaniemCrenhawprotymwynikiem

„umowaniai”różnychwykluceńlecjetinnymjakociowoopierającyminaynergiiracej

niżnadodawaniu, rodzajem dyskryminacji 10 którejpocególnychnurtówodnoącychido

różnychprełanekniemożnarodielić.

Każdatożamocimniejociowychktóretająiprełankądykryminacjimożenałożyćina

innąikutkowaćpecyicnymdowiadceniemdykryminacjiDlaprykładuw tym samym czasie

oobapochodeniaromkiego(etnicnoć)możebyćkobietą(płeć)która możebyćlebijką

(orientacjaekualna)która możebyćniepełnoprawna(prawnoć)któramożebyćtara(wiek)

któramożemiekaćnawi(miejceamiekania)któramożebyćuboga(tatumaterialny)Osoby

mogądowiadcaćmarginaliującychkutkówprecićoobno(npkobietaniepełnoprawnocią)

aletakżejednaoobamożepełniaćtewytkieprełankijednocenie. Jelinierówne

potraktowaniewiążeiprynależnociądowicejniżjednejgrupymówimyoogólnejkategorii

dyskryminacji wielokrotnej.

Dyskryminacja jednostki nagruncieróżnychprzesłanek– definicje

Timo Makkonenwwoimraporciedotycącymtegoapektudykryminacjiprygotowanymna

lecenieMinitertwaprawZagranicncychFinlandiiprytacawieleróżnychnawpojawiających

iwliteraturepredmiotu 11 naetapiewykuwaniaiiutalanianaceńtegopodejciacocały

Susanne V. Knudsen, Intersectionality – A Theoretical Inspiration in the Analysis of Minority Cultures and

Identities in Textbooks, 2005. Dotpnypodadreem:

http://www.caen.iufm.fr/colloque_iartem/pdf/knudsen.pdf D otp06092011

9 KimberléCrenhaw Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of

Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory, and Antiracist Politics [w:] “UniverityoChicagoLegalForum”nr

139, Chicago 1989

10 Por. Sandra Fredman, Podwójny problem dykryminacja wielokrotna a prawo UE, 2005tłumJoanna

ZakrewkawramachprojektuFundacjiutonomiadotdykryminacjiwielokrotnej/kryżowej„Milcenienie

jetłotemPreciwdiałaniedykryminacjiipremocyewgldunapłećiorientacjekualną”Dotpny

pod adresem: http://www.bezuprzedzen.org/doc/podwojny_problem.pdf dotp28092011

Timo Makkonen, Multiple, Compound and Intersectional Discrimination: Bringing the Experience of the Most

Marginalized to the Fore IntituteorHumanRightÅbokademiUniverityTurku2002tr9-10

Projektwpółinanowanye rodkówUE w ramach

EuropejkiegoFunduupołecnego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: