PRAWO PODATKOWE
Prof. Dr hab. J. Glumińska- Pawlic
Pierwsza definicja legalna podatku w Polsce pojawiła się wraz z ordynacją podatkową w 1997 wcześniej korzystano z teorii i doktryny prawa podatkowego. legalna definicja podatku znajduje się w art. 6 ordynacji podatkowej
PODATKIEM jest publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe, bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy wynikające z ustawy podatkowej.
Świadczenie publicznoprawne - stosunek podatkowy jest zbudowany na konstrukcji stosunku administracyjnoprawnego. Mamy podmiot uprawniony (może żądać) i zobowiązany (musi spełnić) są to świadczenia na rzecz podmiotów publicznoprawnych. Państwa reprezentowanego przez Skarb Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (dochody podatkowe własne posiada tylko gmina).
Świadczenie nieodpłatne - nieekwiwalentne, oznacza, że podatnik w zamian za zapłacony podatek nie ma roszczenia o świadczenie wzajemne do podmiotu publicznoprawnego
Świadczenie przymusowe - jeżeli podatnik sam nie reguluje zapłaty podatku państwo może zastosować przymus celem realizacji tego obowiązku.
Świadczenie bezzwrotne - raz zapłacony podatek nie wraca już do podatnika w tej samej postaci. Odstępstwem jest nadpłata (omyłka, zmiana przepisów, wyroku sądu) i zwrot podatku. Podatek dochodowy od osób fizycznych pobiera się zaliczki większe od należności stąd różnica jest do zwrotu.
Stosowanie przymusu państwowego – instytucje z ordynacji podatkowej
· Hipoteka przymusowa na nieruchomości stanowiącej własność lub współwłasność podatnika. Hipoteka przymusowa może być ustanowiona przez Skarb Państwa i jst na nieruchomościach. Warto podkreślić, że hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej.
· Zastaw skarbowy na rzeczach ruchomych i prawach majątkowych. Centralny rejestr prowadzi minister właściwy do spraw finansów. Zastawem skarbowym nie mogą być obciążone rzeczy lub prawa majątkowe niepodlegające egzekucji oraz mogące być przedmiotem hipoteki.
· Ustanowienie zabezpieczenia na majątku podatnika nawet przed terminem płatności jeśli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonane. Przepisy przewidują także podejmowanie pewnych działań nawet w sytuacji kiedy nie nadszedł jeszcze termin płatności. Zobowiązanie podatkowe przed terminem płatności może być zabezpieczone na majątku podatnika, a w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim, także na majątku wspólnym, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie zostanie ono wykonane, a w szczególności, gdy podatnik nie uiszcza wymaganych zobowiązań o charakterze publiczno-prawnym, dokonuje czynności, których skutkiem jest utrata prawa własności do majątku.
Z metod łagodnej perswazji można przeprowadzić egzekucję administracyjną na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, mówi nam o tym art. 33 (blokada środków na rachunku podatkowym).
Podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być:
- wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;
- odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;
- określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia,
- błąd co do osoby zobowiązanego;
- niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;
- niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;
- brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia,
- zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;
- prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny;
Należności publicznoprawne oprócz podatku to również cła i opłaty. Opłaty posiadają cechę ekwiwalentności - różny charakter.
Należności celne mają mniejsze znaczenie ze względu na przystąpienie do Unii. Zabrania się stosowania należności o charakterze ekwiwalentnym i o charakterze ceł (to są straty dla budżetu). Należności celne stosowane są nadal do państw spoza Unii.
OPŁATY dzielimy na:
1. opłaty za korzystanie z urządzeń użyteczności publicznej (opłaty za przejazd środkami komunikacji lokalnej, opłaty za wstęp do zoo, basen miejski. Opłata nie pokrywa kosztów użytkowania obiektu),
2. opłaty za usługi w rozumieniu usług świadczonych przez organy administracji publicznej (opłata paszportowa, opłaty probiercze, opłaty legalizacyjne, opłata skarbowa np. za zawarcie związku małżeńskiego),
3. opłaty ekologiczne (opłata za zanieczyszczenie środowiska.)
Podatki dzieli się na podatki państwowe i podatki gminne. Podział ma charakter ogólny – norma prawa podatkowego tak powinna być skonstruowana by krąg adresatów był jak najszerszy.
I. Przepisy Konstytucji
Ustawodawca dwa razy odnosi się do podatku
Art. 84. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
Warto podkreślić, że z art. 84 wynikają trzy zasady podatkowe:
a) zasada powszechności opodatkowania - opodatkowanie dotyczy ogółu obywateli oraz podmiotów, które przez obywateli zostają utworzone, bez względu na osobowość prawną;
b) zasada równości,
c) zasada ustawowej regulacji- nie wolno wprowadzać tych obciążeń w innym trybie niż ustawowy.
Podatek – jako podstawowe źródło dochodów publicznych – winien być uregulowany w ustawie. Podobnie w drodze ustawowej należy uregulować zasady udzielania ulg, zwolnień, a także ewentualne zwyżki podatkowe.
Ustawowa regulacja prawa podatkowego
Ustawa powinna zawierać podmiot, przedmiot, stawkę zasady stosowania zwolnień podmiotowych, zasady stosowania ulg podatkowych. Brak sformułowanych zasad kiedy należy stosować ulgi. Przepisy Unii zabraniają stosowania ulg.
Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych- ordynacja podatkowa. Organ podatkowy na wniosek podatnika może:
- odroczyć termin płatności podatku, lub rozłożyć go na raty,
- odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami,
- umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki.
Nieostre kryterium w przyznaniu ulg – ważny interes publiczny, ważny interes podatnika.
Unia Europejska wskazuje 4 sektory szczególnie wrażliwe w ramach, których ulg stosować w ogóle nie wolno:
o Górnictwo
o Hutnictwo
o Transport
o Rybołówstwo
Wymagają one ratyfikacji ze strony Komisji Europejskiej. Dla przedsiębiorców pomocy publicznej okres przedawnienia wynosi 10 lat. Komisja Europejska wydaje decyzje dotyczącą ustalenia wysokości pomocy publicznej, z której korzystali przedsiębiorcy przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. Decyzje te są zawsze indeksowane i uwzględniają odsetki za zwłokę. Taka decyzja została wydana np. dla Huty Częstochowa.
Dotyczące funkcjonowania organów podatkowych.
Organy podatkowe - katalog otwarty
Organem podatkowym jest:
· Naczelnik urzędu skarbowego,
· Naczelnik urzędu celnego,
· Wójt, Burmistrz, Prezydent Miasta, Starosta, Marszałek Województwa
· Dyrektor izby skarbowej
· Dyrektor izby celnej
Niektóre organy mają odrębne przepisy – 08.03.1990 ustawa o samorządzie gminnym
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych
dotyczy wydawania decyzji dotyczących zwrotu dotacji, gdy dotacja z budżetu jest nie wykorzystana lub źle wykorzystana. Dotacje udzielone z budżetu państwa, które sa wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem lub zostały pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami. W przypadku nie dokonaniu zwrotu dotacji organ, k™óry udzielił dotacji wydaje decyzje określającą kwotę zwrotu wraz z odsetkami.
- dyrektor urzędu kontroli skarbowej – organ nie wymieniony w ordynacji podatkowej,
- wynik kontroli bądź decyzja ma różnorodny charakter,
PRZEPISY KODEKSU CELNEGO I USTAWY O SŁUŻBIE CELNEJ z dnia 24 lipca 1999
Organy celne Naczelnik Izby Celnej oraz Dyrektor Izby Celnej czasem podmiot nabywa kompetencje organu podatkowego np. Wojewódzki Inspektor Nadzoru Sanitarnego, Farmaceutycznego wydaje decyzje, czego częścią składową jest opłata.
Ustawy regulujące poszczególne opłaty i podatki
USTAWA z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
IV. Przepisy proceduralne
Zasadnicza część dział IV ordynacji podatkowej oraz kodeks postępowania administracyjnego, ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawa o kontroli skarbowej i kodeks celny (przy należnościach celnych).
Regulują funkcję systemu podatkowego – przepisy dotyczące nadawanie numeru NIP
1. podmiot
Podmiot – dzieli się na czynny i bierny
Podmiot czynny – parlament
Podmiot bierny – podatnik, płatnik, inkasent, czyli uczestnicy stosunku prawno podatkowego
Podatnik- podatek obciąża jego dochód, odpowiada całym majątkiem
Płatnik – nalicz i pobiera oraz odprowadza w terminie i na właściwy rachunek, ma prawo do prowizji, odpowiada całym majątkiem.
Inkasent – pobiera, odprowadza na właściwy rachunek i terminie np. sołtys, prowadzący targowisko, odpowiada całym majątkiem jednak do wysokości pobranych kwot.
2. przedmiot (stan faktyczny, stan prawny powoduje powstanie obowiązku podatkowego),
3. podstawę opodatkowania (przedmiot wyrażony ilościowo lub wartościowo np. suma dochodu osiągnięta w roku podatkowym, ilość psów i rodzaj środków transportowych, powierzchnia użytkowa budynku, gruntu),
4. stawkę podatkową (wyraża stosunek podstawy opodatkowania do kwoty która należy uiścić.
Rodzaje stawek – stale i zmienne
Formy stawek – procentowe i kwotowe
ELEMENTY PODATKU – o charakterze zmiennym (mogą, ale nie muszą występować)
1. zwolnienia (charakter podmiotowy - wyłącznie ustawa lub przedmiotowy - może być w formie uchwał),
2. ulgi (podmiotowe i przedmiotowe mogą pomniejszać albo podstawę opodatkowania albo podatek należny),
3. terminy płatności (14 dni od daty doręczenia decyzji ale mogą wynikać bezpośrednio z przepisów ustawy np. 30.04. po roku dochodowym),
4. miejsce świadczenia (rada gminy w drodze uchwał ustala stawki np. w zależności od miejsca położenia nieruchomości),
5. zwyżki podatkowe (występują rzadko, obecnie jest tylko jedna w karcie podatkowej, może być na wniosek, powodują zwiększenie obowiązku podatkowego).
Ulgi mają zróżnicowany charakter mogą wynikać z normy prawnej – są w ustawie lub uchwale (to ulgi systemowe np. w rolnym) lub w drodze indywidualnych decyzji organu podatkowego i to ulgi w spłacie
Minister właściwy do spraw finansów może w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników:
- zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie;
- zwolnić niektóre grupy płatników z obowiązku pobierania podatków lub zaliczek na podatki
Organ podatkowy na wniosek podatnika może zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli:
- pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji, lub
- podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy.
ORAGNY PODATKOWE w ordynacji to katalog otwarty. Określone kompetencje są przyznane organom I i II instancji. Postępowanie jest dwuinstancyjne. Czasem organ I instancji i II jest ten sam.
...
sum_adm