PEDAGOGIKA NOWEGO WYCHOWANIA
Geneza i rozwój Nowego Wychowania
Według D. Drynda Nowe Wychowanie to ruch pedagogiczny zmierzający do odnowy szkoły i radykalnej zmiany w wychowaniu. To społeczna krytyka rzeczywistości wychowawczej, to oddolne dążenia pedagogów praktyków do reformy ich pracy i życia młodego pokolenia, to także oryginalne koncepcje teoretyczne budujące nowy światopogląd nowoczesnego społeczeństwa, które chciało być społeczeństwem edukującym się w duchu braterstwa i pokoju. Jest ono swobodne, ekspresyjne, nieakceptujące sztywnych schematów i systemów.
Trzy składniki Nowego Wychowania, pozwalające traktować je jako zjawisko odrębne:
· Na poziomie przedmiotowym- żywiołowa krytyka oderwanej od życia tradycji. Krytyka zorientowana na środowisko wychowawcze jakim jest szkoła. Zarzucano szkole tradycyjnej pominięcie indywidualności wychowanków i ich predyspozycji, intelektualizm, mechanicyzm, bierność, determinizm, oderwany neohumanizm.
Wundt → uczucia to proces samodzielny i z niego wyprowadza się procesy woli. Herbart → podstawowy proces psychiczny to mechanika wyobrażeń sprowadzająca uczucia i wolę do gry wyobrażeń dokonującej się w obszarze mas apercepcyjnych.
· Na poziomie metodologicznym – rozwój nowej psychologii i jej głównego narzędzia, czyli metody eksperymentalnej. Głównie za sprawa Wilhelma Wundta, który otworzył pierwszą pracownię psychologii eksperymentalnej. Jego uczeń – Meumann zaproponował termin pedagogika eksperymentalna w pracy Wykłady o pedagogice eksperymentalnej (1911). Udowadniał, że pedagogika eksperymentalna jest lepsza, ponieważ jest wolna od spekulacji, jest obiektywna i niezależna od polityczno- społeczno – religijnych wpływów. Znaczenie miała też psychologia różnic indywidualnych, gdyż jej wyniki posłużyły do wzmożenia badań nad uzdolnieniami, charakterem i osobowością. Wprowadzono też taki metody jak:
ð metoda psychograficzna – opis właściwości psychofizycznych i warunków zewnętrznych decydujących o określonym ukształtowaniu osobowości
ð metoda porównawczo – historyczno – psychologiczna
ð analiza wytworów dziecięcych
ð testy
· Na poziomie pojęciowym – próba zdefiniowania podstawowych pojęć pedagogiki
Wychowanie funkcjonalne Claparede – istotą jest tutaj autokreacja, wolność i twórczość. Podstawą działania, jakie chce się w dziecku wywołać stanowią potrzeby dziecka i jego dążność do osiągnięcia jakiegoś celu. Nowa była tez definicja kształcenia.
Na rozwój Nowego Wychowania składały się trzy wielkie nurty:
naturalizm –J. J. Rousseau i L. Tołstoj.
socjologizm – A. Comte, E. Durkheim.
pedagogiki kultury – I. Kant, W. Dilthey.
Kolebką Ruchu Nowego Wychowania w Europie były m. in.: Francja, Szwajcaria, Niemcy, Anglia, a poza Europą Stany Zjednoczone. Przyjmuje się, że okres rozwoju i rozkwitu pedagogiki reform przypada na ostatnie dziesięciolecie XIX w., a jego górną granicą jest wybuch II Wojny Światowej. Można jednak przyjąć datę powstania pierwszej pracowni psychologii eksperymentalne w 1879 r. za umowny, chronologiczny początek przemian, które skrystalizowały się ideologii Nowego Wychowania. W Polsce przyjmuje się, że ruch ten rozwijał się w podobnym, czasie jak w Europie Zachodniej. Cechą wyróżniającą polską formę Ruchu Nowego Wychowania była sprawa niepodległości i polskości systemu oświatowego.
Główne idee Nowego Wychowania
Pajdocentryzm – pedagogika ma wychodzić od dziecka, wychowanie ma wychodzić od naturalnych potrzeb dziecka i uwzględniać jego fazy rozwojowe.
Wychowanie ma uszanować naturalne tempo rozwoju każdego wychowanka, bez sztucznego wychowanka heteronomicznych celów. Miało być samo w sobie życiem, spontaniczną aktywnością wychowanków wyznaczoną ich bieżącymi zainteresowaniami i aktualnie przeżywanymi problemami.
Szkoła nie chciała być tylko przygotowaniem do życia, ale chciała w nim głęboko uczestniczyć, akceptując indywidualne różnice i spontaniczną socjalizację.
Aktywizm- wywodzi się od Deweya- poznanie świata miało być procesem samodzielnej eksploracji, a nie biernego przyswajania z góry narzucanych treści. Akcentowanie samodzielności poznawczej, zainteresowań wychowanka, jego potrzeb, psychologicznych różnic między ludźmi doprowadziło do rozróżnienia indywidualności i charakteru lub osobowości, a ostatecznie do przyjęcia zasady indywidualizmu i rozwoju. Naturalizm i humanizm wychodziły z tej samej psychologii indywidualnej, ale różnica polegała na tym, że naturalizm odnosił się do psychosomatycznej indywidualności wychowanka, a humanizm do osobowości duchowej, aksjologicznej, czyli najwyższej postaci rozwoju człowieka.
Dychotomiczność pedagogiki Nowego Wychowania- jedną z jej własności. Wyraża następstwo i przeciwstawność naturalizmowi humanizmowi,zmieniającą się postawę człowieka wobec samego siebie, odchodzenie od postrzegania spraw ludzkich z perspektywy „Ja”, a poszukiwanie wartości intersubiektywnych i społecznych uniwersalnych, wyraża też zwrot od dążenia do harmonii wewnętrznej do poszukiwania tej harmonii ze świętem zewnętrznym.
Przeciwieństwo subiektywizmowi pedagogicznemu – wychowanie jako proces odśrodkowy polegający na swobodnej ekspresji, z ograniczeniem lub wykluczeniem oddziaływań zewnętrznych wywieranych za pomocą nauczania w dydaktyce i przymusu w wychowaniu moralnym. Wiedza byłą funkcją chaotycznych zainteresowań. Subiektywizm izolował jednostkę, przeciwstawiał się potrzebie facylitacji życia indywidualnego przez życie w gromadzie. Człowiek zostaje zamknięty we własnym tu i teraz. A wartością subiektywizmu było docenianie zmienności i niepowtarzalności każdej jednostki i pogłębianie samowiedzy.
Przeciwieństwo obiektywizmowi pedagogicznemu- umieszczenie wychowania w tym, co relatywnie lub uniwersalnie trwałe, czyli szukanie podstaw wychowania w więzi społecznej lub w idealnym świecie wartości.
Wewnętrzna dialektyka rozwoju Nowego Wychowania- polegała na tym, że uwalniając się od metafizyki Herbarta, a nawet ogłaszając ostateczny koniec pedagogiki filozoficznej (Kretzschmar), w końcu powraca do filozofii.
Bogdan Nawroczyński zaprezentował rozwój pedagogiki NW i ustalił kilka jej podstawowych linii rozwoju:
v humanizację pedagogiki
v przejście od analizy do syntezy
v przejście od intelektualizmu do antyintelektualizmu
v przejście od jaskrawych kontrastów do łagodniejszych przeciwieństw
Podstawowe idee i zasady pedagogiki NW zawarte są w dokumentach kongresowychLigi Nowego Wychowania i wypowiedziach jej przedstawicieli. Międzynarodowa Liga Nowego Wychowania powstała w 1915 r., zreorganizowana w 1921 r. z siedzibą w Calais.
Ferriere w broszurze z 1919 r. wymienia następujące cele NW:
ü wybór odpowiedniego środowiska dla szkoły
ü konieczność poznania cech indywidualnych i predyspozycji społecznych dziecka
ü współpraca szkoły z rodziną oraz więź szkoły z życiem pozaszkolnym.
ü szkoła na miarę dziecka
ü selekcja uczniów wg kryteriów psychologicznych uwzględniających rozwój umysłowy, zamiłowania i uzdolnienia
ü dominacja zagadnień wychowawczych nad dydaktycznymi
ü nauka oparta na aktywności dzieci, ich samodzielności i twórczości
ü samorzutność organizowania się życia społ. dzieci i młodzieży, gł. samorządności
ü wspieranie wychowania estetycznego i moralnego w codziennym życiu
Celem szkoły staje się teraz:
ð kultywowanie zdolności działania
ð ekspresja werbalna (ruchowa, plastyczna)
ð eksponowanie swobody
ð spontaniczna twórczość
ð współpraca jako negocjacja dotychczasowej rywalizacji
Krytyka Nowego Wychowania:
Utopijność jego wielu zasad i głównej idei-wychowania nowego człowieka. Wychowanie i kształcenie utożsamiano z samym życiem, zapominając, że są to procesy organizowane, czyli sztuczne i nie dające sprowadzić się do płynnego i irracjonalnego życia
Negacja z różnych stron- faszyzm, hitleryzm, stalinizm podważały na Kongresach Ligi Nowego Wychowania ideę wychowania dla pokoju, wolności i demokracji.
Napięcia wewnętrzne RNW – np. Edouard Claparede krytykował system Marii Montessori, uważając, że jest antynaukowy, ponieważ nie dostrzegał on zainteresowań wychowanka i jego potrzeby czynu
Autokrytyka pedagogiki eksperymentalnej – polegająca na niekompletności wyników psychologii i pedagogiki eksperymentalnej oraz ich mniejsze, niż zakładane, nowatorstwo. Dodatkowo mimo chęci podejścia obiektywnego, eksperyment dydaktyczno- pedagogiczny jest zagrożony subiektywizmem, więc nigdy nie osiągnie dojrzałości metody eksperymentalnej
Dystansowanie się od zagadnień filozoficznych, jako niedojrzałość nauk pedagogicznych i ogólną tendencją ówczesnej kultury. M. Bloch negatywnie mówił o literaturze NW, której najbardziej znaczącą cechą była ogromna niejednolitość
Przykłady Ruchu Nowego Wychowania
Pedagogika waldorfska (Rudolf Steiner)
Powstała 7 września 1919r. w Stuttgarcie. Była to prywatna, wolna od systemu szkół państwowych 8-klasowa szkoła utworzona z inicjatywy wyłącznie rodziców. Jej progi przekroczyło 300 uczniów w 1919r. Była to pierwsza jednolita, koedukacyjna szkoła w Niemczech, skupiająca w klasach łączonych głównie dzieci specjalnej troski, tzw. dzieci trudne. Pierwszą tego typu szkołą, powstałą w Polsce była Powszechna Szkoła Podstawowa nr 11 w Warszawie po 1989 r.
Główne założenia pedagogiki waldorfskiej:
ciało fizyczne – ziemskie, rozpada się po śmierci, do 7 roku życia jest najniższym elementem ludzkiego bytu. Dziecko wzrasta fizycznie, poznaje świat zmysłami, nabywa stosunek do świata przez naśladownictwo wzorów materialnych i osobowych, dlatego wychowawca powinien troszczyć się o odpowiednie otoczenie dziecka
ciało eteryczne – powstaje z chwilą wypadnięcia mlecznych zębów, następuje metamorfoza uczenia się dziecka-dziecko chce wzorować się na nauczycielu, obdarzyć go zaufaniem, potrzebuje autorytetu, dlatego w szkole Steinera jeden nauczyciel od 1 do 8 klasy, (który ma szanować indywidualność dziecka, rozbudzać siły tkwiące w dziecku)
ciało astralne – rodzi się w trzecim 7-leciu życia dziecka wraz z dojrzewaniem seksualnym, jest nośnikiem labilnych uczuć, doznań (rozkoszy, bólu, cierpienia, pożądania). To faza głębokiego zainteresowania światem i relacjami interpersonalnymi; odejście od autorytetu na rzecz kontaktów przedmiotowych i obiektywnych
ciało Ja – powstaje w czwartym siedmioleciu, wiąże się z dojrzewaniem i wejściem w dorosłość, jest nośnikiem samoświadomości, indywidualności, moralności, człowiek decyduje o swoim życiu, panuje nad swoim otoczeniem, może założyć rodzinę i wybrać zawód; jest to faza samowychowania
6. Siedem wskazań Steinera dla wychowania okultystycznego:
1) Szukanie wzmocnień dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Wyżej niż zdrowie uczeń może stawiać tylko obowiązek
2) Czuj się członkiem wszechświata i miej poczucie odpowiedzialności
3) Dojście do przekonania, że myśli, uczucia i czyny jednostki mają dla świata jednakowe znaczenie. Zgubą jest nienawiść i przemoc wobec bliźniego
4) Własny byt ludzki tworzy się wewnątrz nas samych. Ten, kto będzie tak uważał, będzie umiał także rozpoznać swoje obowiązki
5) Stałość w podejmowaniu decyzji
6) Poczucie wdzięczności za wszystko, co się otrzymuje. Nasza jaźń to dar wszechświata
7) W postawie życiowej należy brać pod uwagę te wymienione warunki
ð 8:00-10:00 – lekcje wymagające myślenia, koncentracji uwagi, wiedzy i zrozumienia. Są to takie przedmioty, jak: mowa ojczysta, wiedza o rzeczach, o zwierzętach, o człowieku, o hodowli, o skałach. geografia, fizyka, chemia, geometria
ð 10:00-11:00 – ćwiczenia techniczne – wymagają stałego, rytmicznego powtarzania. Są to przedmioty takie, jak: j. obcy, eurytmia i gimnastyka, muzyka
ð 11:00-12:00 – zajęcia rzemieślniczo- artystyczne: prace ręczne, rzemiosło, ogrodnictwo, ćwiczenia przyrodnicze, eksperymenty, śpiew
...
migotka1313