TEATR MŁODEJ POLSKI.doc

29 TEATR MŁODEJ POLSKI

Sytuacja dramaturgów Młodej Polski była bardziej zbliżona do sytuacji poetów aniżeli prozaików. To znaczy podobnie jak w poezji nastąpiła wielostronna , niecierpliwa i chłonna recepcja obcych dzieł dramatycznych , która spowodowała ośmielenie zarówno odbiorcy , jak twórców. Ta recepcja poprzedziła twórczość oryginalną.

Teatr polski jako instytucja, bez której nie ma rozwoju samodzielnej twórczości dramaturgicznej, właśnie w początkach Młodej Polski obudził się z uśpienia. Stało się to najpierw w Krakowie za sprawą Tadeusza Pawlikowskiego, ale inspiracja sięgnęła rychło innych środków. Autorytet sceny polskiej jako swoistej i jedynej mównicy narodowe, w tym sensie specjalnie widoczny w Warszawie, autorytet i pozycja wielkich aktorów pozwoliły pod koniec stulecia podjąć zadania coraz trudniejsze.

Dotyczyły te zadania wewnętrznego nowatorstwa teatralnego, stworzenia zasad gry zespołowej, nowoczesnej reżyserii i oprawy plastycznej. W charakterystyczny sposób ułożył się ciąg owych zadań, specjalnie widoczny na scenie krakowskiej. Chodziło w nim zarówno o stosunek do polskiego dramatu romantycznego jako najwyższego pułapu narodowej tradycji teatralnej, jak o stosunek do współczesnego repertuaru europejskiego. I tak na przykład za wieloletniej dyrekcji Stanisława Koźmiana był grywany często Słowacki, ale tylko takie jego tytuły, które uchodziły za sceniczne, to znaczy zgodne z werystyczną praktyką teatru mieszczańskiego.

Odnowa repertuaru i stylu gry za dyrekcji Tadeusza Pawlikowskiego dokonała się głównie poprzez kontakt z ówczesnym repertuarem europejskim, jeszcze bez sięgnięcia po pułap najwyższy tj. niesceniczny. Dopiero za dyrekcji Józefa Kotarbińskiego na scenę teatru polskiego wszedł Kordian oraz Dziady.

Tak przebiegające osiągnięcia teatru stały się jedną z podstaw, które umożliwiły aktualną kontynuację podobnego stylu teatralnego. Taką przecież kontynuacją była zdumiewająco nowatorska od strony zjawiska teatralnego twórczość Stanisława Wyspiańskiego.

Dorobek dramaturgiczny Wyspiańskiego, zarówno na skutek wagi poruszonych problemów , jak nowatorstwa osiągnięć artystycznych, niesłusznie przesłonił to, że twórczość młodej polski była w tym zakresie bardzo urozmaicona i wielokierunkowa.

Na scenach teatru polskiego wystawiano sztuki między innymi

1. Przybyszewskiego> podejmował problematykę buntu modernistycznego, z elementami nastroju tragicznego

2.Rittnera i Perzyńskiego> dramaty podejmowały tematykę obyczajową, wyrażoną w realistycznej konwencji scenicznej.

3.Zapolskiej

4. Adolfa Nowaczyńskiego> pisarz stanowczo niedoceniany, swoją oryginalność ujawnił głównie na tle górującego historycyzmu.

5. Stanisława Wyspiańskiego

              U schyłu XIX wieku w polskim teatrze zachodzą zmiany. W Polsce i Europie proces tych zmian i przemian nazywany jest reformą teatru. Jerzy II von Miningen, książę Turyngii założył zespół MANINGENCZYCY. Powstał nowy typ teatru, którego cechowało:
 

1.      zespołowość gry czyli odejście od kultu gwiazd, niewielkie role przypadały aktorom dużej miary.

2.      autentyzm historyczny, treścią miała być przeszłość, autentyczność dotyczyła realiów typowych dla epoki., rekwizyty autentyczne

3.      malarskość dekoracji, scena zbudowana zgodnie z prawdą

4.      perfekcyjność inscenizacji, zrezygnowanie z improwizacji

Ten typ teatru to naturalizm.

Ryszard Wagner był kompozytorem, autorem oper, inscenizator utworów, teoretyk teatru. Teatr to dziedzina sztuki synkretycznej. Połączenie dziedzin sztuk w całość daje teatr. Teatr to najwyższe uosobienie człowieka.

Gerhard Hauptman był dramaturgiem i teoretykiem teatru. Jako pierwszy wprowadził objawy symbolizmu. Teatr wewnętrzny odchodzący od autentyzmu, perfekcja realizmu. Wszystko uproszczone, namiastka rzeczywistości. Żądał prawdy psychologicznej.

Maurycy Maeterling wprowadził symbolizm do teatru i dramatu. Treść dramatu była symboliczna - gest, nastrój, wyraz twarzy to były symbole.

Edward Craig podtrzymywał teorie Wagnera o autentyczności, twierdził, że kreatorem i stwórcą jest reżyser, Bóg teatru. 

Konstanty Staniławski był założycielem teatru artystycznego (MCHAT), własne kompozycje i wyobrażenia o sztuce aktorskiej. Poszedł do naturalizmu. Aktorzy przeżywają swoje role i utożsamiają się z postaciami granymi przez nich.

W Polsce też zachodziły zmiany. Dzięki Tadeuszowi Pablikowskiemu teatr był popularny. Związany był on z Galicją. W 1893 został on dyrektorem teatru miejskiego w Krakowie. Naczelny propagator w Europie. Ważnymi ośrodkami teatralnymi był Lwów i Warszawa. W 1913 roku powstał Teatr Polski podtrzymujący nowatorstwo w Polsce.

Posiadał Pablikowski przygotowanie teatralne praktyczne i teoretyczne. Współpracował z MEINGENCZYKAMI. Polsce chciał dać teatr symboliczny. Jego zasługą jest wprowadzenie na sceny polskie współczesnego światowego repertuaru.

Nowym dyrektorem teatru miejskiego został Józef Kotarbiński. Wystawił on wielkie dramaty romantyczne. W 1901"Dziady", "Kordian", "Nie-boska komedia". Tu też odbyła się prapremiera "Wesela". Kolejnym dyrektorem został aktor Ludwik Solski. Uwrażliwiony był na sztukę aktorską. Gdy on był dyrektorem odbyła się prapremiera "Moralności pani Dulskiej".
Scenografia, zabudowanie przestrzeni scenicznej, dawniej tylko dekoracje. Tu prekursorem był Wyspiański. Aktywnym praktykantem był Karol Frycz. Intensywny rozwój dramaturgii w dwóch dziedzinach:
 

1.      utwory symboliczne: "Wesele", "Wyzwolenie"

2.      utwory naturalistyczne: "Moralność pani Dulskiej"

Między nimi istniało wiele stadiów pośrednich. Stanisław Przybyszewski wywarł wpływ jako teoretyk dramatu i teatru. Wydał książkę "O dramacie i scenie". Główny nacisk kładł na analizę psychologiczną: "Śnieg", "Dla szczęścia". Utwory te rzadko pojawiały się na scenie.

Jan August Kisielewski autor utworów ukazujących krytykę filistrstwa -"W sieci", "Karykatury". Dramaty Tadeusza Ryttnera to "Głupi Jakub", "W małym domku". Był tropicielem konfliktów moralnych, ujawnienie swobody dla włsnej duszy.

Tadeusz Miciński tworzył liryczne rozbudowane utwory. Nie wystawiano jego utworów ze względu na małe możliwości techniczne. "Termopile polskie", "Kniaź Patiomkin".
Włodzimierz Perzyński pisał komedie "Lekkomyśląca siostra"
Lucjan Rydel - "Betlejem Polskie" nawiązywał do idei romantyzmu.