Metody_oceny_projektow_gospodarczych.doc

Metody oceny projektów gospodarczych

Pojęcie projektu

Projekt - unikatowy zestaw skoordynowanych działań, ze zdefiniowanym początkiem i końcem, przedsięwziętych przez osobę lub organizację, aby osiągnąć określone cele w obrębie zdefiniowanego harmonogramu, kosztu i parametrów wykonania (Y.Y. Chong, E.M. Brown)

Projekt - w odróżnieniu od rutynowego procesu w przedsiębiorstwie, to jednorazowe zadanie określone co do czasu trwania, przydzielonych zasobów i celu jego realizacji (M. Sierpińska, B. Niedbała).

Projekty gospodarcze - istota

Z pojęciem projektu gospodarczego wiąże się przedsięwzięcie gospodarcze, które odnosi się do działalności gospodarczej każdej jednostki zorientowanej na realizację jednostkowego działania w sferze ekonomicznego pozyskiwania, gromadzenia i wykorzystywania zasobów określonego rodzaju (J i A. Duraj)

Projekt gospodarczy - działanie jednostek gospodarczych nastawione na osiągnięcie dochodu, wymagające inicjatywy i obarczone ryzykiem nieuzyskania tego dochodu (E. Nowak)

Cechy projektów gospodarczych

Projekty gospodarcze mają z reguły strategiczne znacznie dla przedsiębiorstwa. Z tego powodu:

• powodują długoterminowe zaangażowanie kapitałowe przedsiębiorstwa,

• wpływają na rentowność przedsiębiorstwa jako całości,

• mają wpływ na tworzoną przez nie wartość dla akcjonariuszy.

Zakres projektów gospodarczych

Główne obszary związane z projektami gospodarczymi

• Produkcja

• Handel

• Organizacja

• Technologia

• Inwestycje

Typy projektów gospodarczych

• Projekty rozwojowe

- Na obecnych lub nowych rynkach geograficznych

- Na obecnych i nowych rynkach produktów i usług

• Projekty odtworzeniowa

- Utrzymanie aktualnej działalności

- Redukcja kosztów

• Projekty dostosowawcze

- Do zmiennych norm prawnych i regulacji

• Projekty badawczo - rozwojowe

• Pozostałe projekty

Istota inwestycji

Inwestowanie polega na przeznaczeniu zasobów finansowych nie na bieżącą konsumpcję lecz na innym ich angażowaniu, od którego oczekuje się w przyszłości określonych korzyści

Inwestowanie jako finansowe angażowanie się w jakieś przedsięwzięcie w nadziei uzyskania przyszłych korzyści

Istotną cechą inwestowania jest to, że wartość finansowego zaangażowania się, które dokonuje się obecnie, jest znana i pewna, natomiast przyszłe korzyści są jedynie możliwe, a więc niepewne. Zatem kolejną, nierozłączną cechą inwestowania jest ryzyko.

Inwestycje a cele przedsiębiorstwa

• Trwały i długoterminowy wzrost wartości przedsiębiorstwa powinien być najważniejszym z celów jego funkcjonowania.

- Obecnie wielu praktyków uważa, że przedsiębiorstwa, które stosują koncepcje zarządzania oparte o wartość (Value Based Management - VBM), mają zdecydowanie większe szanse na zbudowanie trwałej przewagi konkurencyjnej na rynku i tym samym zapewnienie ponadprzeciętnego zwrotu z kapitału dla swoich właścicieli.

- Sprawa wzrostu wartości to również, obok oczekiwań inwestorów, kwestia skutecznej obrony przedsiębiorstw przed możliwością wrogiego przejęcia. Nieefektywnie zarządzane spółki mają, bowiem z reguły niską wycenę i tym samym stają się atrakcyjnym celem dla konkurencyjnych przedsiębiorstw lub inwestorów rynku kapitałowego.

• Inwestowanie jest podstawowym czynnikiem wzrostu i rozwoju przedsiębiorstwa, a więc umożliwia realizację głównego celu jego funkcjonowania.

Możliwości rozwoju przedsiębiorstwa

•  Wzrost wewnętrzny

- Inwestycje w kapitał rzeczowy (majątek trwały)

- Inwestycje w kapitał intelektualny (B+R)

- Działania usprawniające w poszczególnych obszarach funkcjonalnych

•  Wzrost zewnętrzny

- Fuzje (Mergers)

- Przejęcia (Acquisitions)

Cechy projektów inwestycyjnych

Specyficzne cechy wydatków inwestycyjnych odróżniające je od nakładów bieżących (operacyjnych)

• Znaczne obciążenie dla inwestora

• Długoterminowe zaangażowanie zasobów

• Korzyści z prowadzonych projektów inwestycyjnych są odsunięte w czasie

• Ryzyko i niepewność PI

• Znaczący wpływ na poziom wyników finansowych przedsiębiorstwa jako całości

• Nakłady inwestycyjne a rozwój przedsiębiorstwa

Feasibility study - struktura projektu, przykład firmy

produkcyjnej

1. PODSUMOWANIE PROJEKTU (EXECUTIVE SUMMARY)

2. ANALIZA STRATEGICZNA

2.1. RYNEK I PRODUKTY

2.2. ANALIZA OTOCZENIA KONKURENCYJNEGO

2.3. KONSUMENCI

2.4. DYSTRYBUCJA

2.5. DOSTAWCY

2.6. PRZESŁANKI REALIZACJI INWESTYCJI

3. PRODUKCJA

4. INWESTYCJE

4.1. TECHNICZNE WARUNKI REALIZACJI INWESTYCJI

INWESTYCJE

4.2. NAKŁADY INWESTYCYJNE

5. DZIAŁANIA STRATEGICZNE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ PROJEKTU

6. ANALIZA FINANSOWA

7.1. ZAŁOŻENIA DO PROJEKCJI FINANSOWYCH

7.2. SZACOWANIE ELEMENTÓW PROGNOZY FINANSOWYCH 7.3.PROGNOZY FINANSOWE

7.4. OCENA EFEKTYWNOŚCI PROJEKTU

Podsumowanie projektu (Executive Summary)

• Nazwa

• Lokalizacja projektu

• Cele

• Produkty

• Nakłady inwestycyjne

• Czas trwania projektu

• Technologia

• Analiza opłacalności

Analiza strategiczna (1)

RYNEK I PRODUKTY

• Charakterystyka rynku produktów

• Rynek produktów

• Wielkość i potencjał rynku

• Struktura rynku

• Sezonowość sprzedaży

ANALIZA OTOCZENIA KONKURENCYJNEGO

• Producenci

• Importerzy

• Dane statystyczne

KONSUMENCI

• Profil konsumentów

• Penetracja

• Częstotliwość i wielkość zakupów DYSTRYBUCJA

• Detaliści działający w ramach tradycyjnego kanału dystrybucji,

• Nowoczesne kanały sprzedaży - sieci KA

DOSTAWCY

• Analiza rynku dostawców

• Siła przetargowa dostawców

PRZESŁANKI REALIZACJI INWESTYCJI

• Analiza SWOT

• Analiza łańcucha wartości

• Ocena efektu synergii

• Wpływ realizacji przedsięwzięcia na obecnie prowadzoną działalność

PRODUKCJA

• Lokalizacja produkcji

• Opis produkcji

• Charakterystyka procesu produkcyjnego

• Charakterystyka surowców do produkcji

• Materiały pomocnicze niezbędne w procesie produkcyjnym

• Logistyka wewnętrzna

INWESTYCJE

TECHNICZNE WARUNKI REALIZACJI INWESTYCJI

• Opis stanu istniejącego i projektowanego obiektów kubaturowych

• Zagospodarowanie terenu

• Dostawcy maszyn i urządzeń

• Przedsiębiorstwa wykonawcze

NAKŁADY INWESTYCYJNE

• Inwestycje w majątek trwały

• Budynki i budowle

• Maszyny i urządzenia

• Środki transportu.

• Pozostałe środki trwałe.

• Inwestycje w majątek obrotowy

Działania strategiczne związane z realizacją projektu

• Strategiczne cele projektu

• Strategia Spółki w zakresie marketingu i sprzedaży

• Strategia w zakresie ceny

• Strategia w zakresie rynków działania

• Strategia w zakresie dystrybucji

• Strategia w zakresie pozycjonowania produktów.

• Strategia w zakresie budowy zespołu ds. sprzedaży i marketingu

Analiza finansowa (1)

ZAŁOŻENIA DO PROJEKCJI FINANSOWYCH

• Założenia ogólne

• Założenia szczegółowe

• Struktura organizacyjna i zatrudnienie

SZACOWANIE ELEMENTÓW PROGNOZY FINANSOWYCH

• Przychody

• Koszty

• Aktywa

• Majątek trwały

• Majątek obrotowy

• Pasywa

• Kapitał własny

• Zobowiązania

PROGNOZY FINANSOWE

• Prognoza bilansu

• Prognoza rachunku wyników

• Prognoza przepływów pieniężnych

• OCENA EFEKTYWNOŚCI PROJEKTU

• Charakterystyka metody prostych stóp zwrotu (ROI i ROE).

• Charakterystyka metody prostego okresu zwrotu (PP).

• Charakterystyka metody księgowej stopy zwrotu (ARR).

• Charakterystyka metody wartości zaktualizowanej netto (NPV).

• Charakterystyka metody wewnętrznej stopy zwrotu (IRR).

• Charakterystyka metody wskaźnika rentowności (PI).

• Analiza wrażliwości

• Metoda stopy dyskonta z ryzykiem (RADR).

Cykl życia projektu inwestycyjnego (1)

• Faza przedinwestycyjna

• Faza inwestycyjna

• Faza operacyjna

Faza przedinwestycyjna (pre-feasibility, feasibility)

- Koncepcja projektu

- Analiza rynku

- Określenie lokalizacji

- Szacowanie nakładów inwestycyjnych

- określenie strony technicznej projektu

- Określenie organizacji i zasobów ludzkich

- Oszacowanie parametrów ekonomiczno finansowych

- Sporządzenie prognoz finansowych

- Ocena opłacalności inwestycyjnej

•   Faza inwestycyjna (wdrożenie w życie założeń ze studium wykonalności)

- Przeprowadzenie przetargów na wykonanie infrastruktury

- Realizacja projektów technicznych

- Negocjacje i podpisywanie umów z dostawcami i odbiorcami

- Budowa infrastruktury i instalacja maszyn i urządzeń

- Rekrutacja i szkolenie personelu

- Odbiór techniczny obiektów i linii technologicznych

- Wstępny rozruch maszyn i urządzeń

- Prowadzenie testów technicznych i jakościowych (próbne serie produkcyjne)

• Faza operacyjna (właściwa eksploatacja projektu)

- Rozruch właściwy projektu

- Dochodzenie do potencjalnych mocy produkcyjnych

- Okres pełnego wykorzystania mocy produkcyjnych

- Doskonalenie techniczne, optymalizacja procesów

- Wdrażanie innowacji

- Ewentualna rozbudowa mocy produkcyjnych

- Restrukturyzacja procesów

• Dodatkowe działania w fazie operacyjnej

- Kontrola wykonania planu

- Identyfikacja odchyleń

- Działania naprawcze (korekta strategii, restrukturyzacja działalności, zaprzestanie działalności)

Główne elementy business planu

1. Cel przedsięwzięcia - uzasadnienie powstania i funkcjonowania firmy

2. Analiza rynku

• Grupy docelowych klientów

• Segmentacja klientów

• Zakres geograficzny działania

3. Analiza popytu na produkty/usługi

4. Analiza konkurencji

5. Prognoza sprzedaży

6. Plan marketingowy

• Rodzaj produktów i usług

• Dystrybucja

• Strategia promocji

• Strategia cenowa

7. Pan zatrudnienia

8. Techniczny plan działania

9. Analiza opłacalności inwestycyjnej

Finansowanie projektów inwestycyjnych

•   Finansowanie projektu jako jeden z kluczowych czynników sukcesu projektu gospodarczego

Określenie niezbędnych zasobów finansowych powinno nie tylko uwzględniać wartość oszacowanych nakładów inwestycyjnych, ale również uwzględniać rezerwę na nieprzewidziane wydatki oraz środki na finansowanie kapitału obrotowego

Okres finansowania kapitałem obcym powinien być adekwatny do możliwości generowania dodatnich strumieni pieniężnych (również przy mało korzystnym wariancie realizacji business planu) oraz zaplanowanej struktury finansowania przedsięwzięcia

Źródła pozyskania kapitału

Podział ze względu na własność

• Kapitał własny (właściciele przedsiębiorstwa)

• Kapitał obcy (wierzyciele przedsiębiorstwa)

• Kapitał hybrydowy (pożyczki od właścicieli, obligacje zamienne na akcje)

Podział ze względu na pochodzenie

• Wewnętrzne źródło kapitału (zyski przedsiębiorstwa)

• Zewnętrzne źródło kapitału (emisja akcji, papiery dłużne, kredyty, leasing finansowy itp.

Pozostałe źródła finansowania projektów inwestycyjnych

Źródła finansowania majątku

- Zobowiązania z tytułu dostaw i usług

- Zobowiązania z tytułu podatków

- Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń itp.

Źródła finansowania działalności

- Leasing operacyjny

- Factoring

Rola źródeł własnych finansowania projektu

• Wielkość i udokumentowanie wkładu własnego w projekt jest czynnikiem decydującym o uruchomieniu finansowania zewnętrznego

• Do środków własnych zalicza się aktywa finansowe, rzeczowe lub niematerialne, wykazywane w aktywach firmy sfinansowane ze środków własnych. Są to między innymi:

- środki pieniężne,

- wartość dokumentacji technicznej,

- wartość nieruchomości maszyn i urządzeń,

- wartość materiałów,

- wartość nakładów inwestycyjnych poniesionych przed uzyskaniem finansowania zewnętrznego.

Kredyt bankowy jako jedno ze źródeł finansowania projektu

Elementy umowy kredytowej

• Strony umowy

• Kwota i waluta kredytu

• Cel kredytu

• Zasady i termin spłaty

• Zasady i wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany

• Zasady przedterminowej spłaty kredytu

• Sposób zabezpieczenia kredytu

• Zakres uprawnień banku w trakcie trwania umowy kredytowej

• Terminy, sposób i warunki przekazania kredytobiorcy środków

• Wysokość prowizji

• Warunki zakończenia i rozwiązania umowy kredytowej

Rodzaje kredytów bankowych

Podział ze względu na:

• Cel (inwestycyjne i obrotowe)

• Sposób udzielania kredytu (w rachunku kredytowym, w rachunku obrotowym)

• Termin spłaty (krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe)

• Sposób spłaty (spłata jednorazowa, ratalna, annuitetowa)

• Sposób oprocentowania (stały, zmienny, wybór stopy bazowej)

• Sposób zabezpieczenia (rzeczowy, osobisty, poręczenie podmiotów trzecich)

• Rodzaju waluty (złotowe, dewizowy, denominowany)

Elementy oceny źródeł finansowania projektu

• Dostępność środków

• Całkowity koszt korzystania ze środków pochodzących z danego źródła

• Wielkość środków możliwych do pozyskania

• Okres dostępności środków (okres wymagalności)

• Sposób spłaty (raty stałe, raty malejące, raty rosnące, raty „balonowe", cykle spłaty, okres karencji)

• Czas na pozyskanie środków

Finansowanie projektów papierami dłużnymi

• Rodzaje papierów dłużnych:

- commercial paper (papiery dłużne krótkoterminowe do 1 roku, bez zabezpieczenia, emitowane przez firmy o dobrym standingu finansowym, emitowane na bazie dyskonta, na okaziciela),

- obligacje przedsiębiorstw (powyżej 1 roku)

Cechy papierów dłużnych i ich rodzaje

Termin wykupu (do 1 roku, powyżej 1 roku z prawem inwestora, z prawem emitenta)

Skala ryzyka kredytowego (rating papierów dłużnych, papiery spekulacyjne i inwestycyjne)

Sposób oprocentowania (kuponowe - z odsetkami, zerokuponowe (dyskontowe) - bez odsetek)

Warunki wykupu (wykup jednorazowy w wartości nominalnej (papiery dyskontowe), spłata odsetek i kapitału (papiery kuponowe)

Rodzaj zabezpieczenia (niezabezpieczone, zabezpieczone na określonych aktywach)

Kolejność spłaty (pierwszeństwo lub brak pierwszeństwa spłaty zobowiązań wobec posiadaczy papierów dłużnych)

Rodzaj świadczenia (ze świadczeniem pieniężnym, bez świadczenia pieniężnego np. obligacje zamienne na akcje)

Leasing jako źródło finansowania projektów inwestycyjnych

• Leasing finansowy

- Umowa zawierana na okres zbliżony do okresu ekonomicznego zużycia przedmiotu leasingu

- Ryzyko uszkodzenia/utraty rzeczy ponosi leasingobiorca (całość kosztów konserwacji, utrzymania itp. po stronie leasingobiorcy)

- Zaliczany do składników majątku leasingobiorcy

- Kosztem jest amortyzacja i koszty odsetkowe

- Możliwość nabycia środka po okresie leasingu

• Leasing operacyjny

- Zbliżony do umowy najmu czy dzierżawy

- Charakter najmu krótkoterminowy

- Ryzyko po stronie leasingodawcy

- Całość rat leasingowych zaliczana do kosztów uzyskania przychodu

- Brak możliwości przeniesienia praw własności

Rodzaje metod oceny efektywności inwestycji kapitałowych

Metody niedyskontowe (proste)

• Księgowa stopę zwrotu (Accounting Rate of Return - ARR)

...