Standardy Opieki Paliatywnej

1.Postanowienia wstępne (preambuła)

Godność i wartość życia każdego człowieka oraz współudział nas wszystkich w odpowiedzialności za zdrowie osoby, od momentu poczęcia do naturalnej śmierci - to nasze prawo i obowiązek. Istotną wartością jaka przyświeca naszemu środowisku, to wyrównywanie szans w udostępnianiuopieki paliatywnej choremu w terminalnej fazie choroby i jego rodzinie, bez względu na pochodzenie społeczne, wyznanie, status materialny i inne cechy. Zważywszy, że liczba osób
potrzebujących opieki stale rośnie, za konieczne uważamy poświecenie szczególnej uwagi i otoczenie opieką paliatywną tych, którzy są w największej potrzebie, obarczonych złym stanem zdrowia, osamotnionych i wykluczonych społecznie, dotkniętych ubóstwem, otrzymujących niedostateczne świadczenia zdrowotne.

Ostatnie 20 lat, poprzez proces intensywnych przemian ustrojowych i ekonomiczno-społecznych w naszym kraju, zaowocowały także zmianą w zakresie stosunku do problemu choroby - w tym choroby terminalnej i do śmierci. Również stały wzrost zachorowań na choroby nowotworowe jak i zwiększający się odsetek zgonów spowodowany zaawansowaną chorobą nowotworową powodują, że zapotrzebowanie na opiekępaliatywna w najbliższych latach będzie wzrastać.

Ponadto ze względu na charakterystykę procesów demograficznych oraz pogarszający się stan zdrowotności naszego społeczeństwa, mamy do czynienia z gwałtownym wzrostem ludzi w podeszłym wieku na tle całej populacji. Dlatego dotychczasowa działalność instytucji opieki zdrowotnej w stosunku do osób chorych terminalnie, obarczona jest wieloma zagrożeniami.
W nowoczesnym podejściu w świadczeniu domowej opieki paliatywnej, praktykowanym z powodzeniem w wysoko cywilizowanych społeczeństwach, za niezbędny element rozwoju systemu wsparcia dla chorych terminalnie, uznaje się aktywne włączanie w tenże system najbliższych członków danej społeczności; w tym lokalne organizacje, kręgi sąsiedzkie, a przede
wszystkim członków najbliższej rodziny chorego. Taki model opieki paliatywnej czyni ją bardziej dostępną i upodmiotowioną
w odczuciu chorego, nie narażającą go na oderwanie od swego naturalnego środowiska. Odejście od zinstytucjonalizowanego modelu opieki paliatywnej czyni ją bardziej efektywną w sensie ekonomicznym, co sprzyja stałemu podnoszeniu standardu świadczonych usług w niniejszym zakresie.

2. Przedmiot zadania/ usługi

Opieka paliatywna - jest wszechstronną całościową opieką nad pacjentami chorującymi na nieuleczalne, nie poddające się leczeniu przyczynowemu postępujące choroby, sprawowaną zazwyczaj u kresu życia. Opieka ta obejmuje zapobieganie i uśmierzanie bólu oraz innychobjawów somatycznych, łagodzenie cierpień psychicznych, duchowych i socjalnych oraz
wspomaganie rodziny chorych w czasie trwania choroby, jak i po śmierci chorego, w okresie osierocenia. Celem tych wielokierunkowych działań sprawowanych przez wielodyscyplinarny zespół, jest poprawa jakości życia chorych i ich rodzin.

3. Cel zadania/ usługi
Celem opieki paliatywnej jest poprawa jakości życia osobom chorym terminalnie i ich rodzinom oraz stworzenie godnych warunków dla zakończenia życia pacjenta. Pacjenci jak i rodzina nie ponoszą kosztów opieki, którą świadczy się chorym w miejscu jego aktualnego pobytu (przebywania), bez względu na wiek, płeć, rasę czy wyznanie.

4. Zakres zadania:
a. Podmiotowy
Opieką paliatywną zostanie objęty każdy zgłaszający się chory (lub zgłaszany przez osoby trzecie)
i wymagający opieki, będący w terminalnej fazie choroby. Warunkiem świadczenia są wskazania medyczne, które określa lekarz z zespołu domowej opieki paliatywnej.

b. Rzeczowy
Zakres rzeczowy obejmują świadczenia medyczne, terapeutyczne, opiekuńcze i informacyjne, takie jak:
- lekarskie
- pielęgniarskie
- informacyjno-edukacyjne w tym na rzecz rodziny
- psychologiczne
- rehabilitacyjne /fizjoterapeutyczne
- wsparcie socjalne i opiekuńcze (poprzez pracownika socjalnego i MOPS)
- wsparcie terapeutyczne (np. terapia zajęciowa)
- wsparcie duchowe (kontakt z osobą duchowną)
- udostępnianie nieodpłatne sprzętu medycznego i pielęgnacyjnego
Świadczenia powyższe będą realizowane przez zespoły domowej opieki paliatywnej - hospicja domowe.

c. Przestrzenny
Najczęściej teren świadczenia usługi będzie pokrywał się z przybliżonym obszarem powiatu, co wiążę się z możliwością dotarcia do pacjenta przebywającego w domach rodzinnych, DPS-ach i innych miejscach pobytu, z wyłączeniem pacjentów przebywających w stacjonarnych placówkach opieki medycznej.

5. Specyfikacja usługi
Opieka sprawowana jest w systemie całodobowym.
Czas sprawowania opieki paliatywnej kończy się w momencie śmierci chorego, ale opieka nad jego rodziną i osieroconymi trwa nadal i sprawowana jest w zależności od potrzeb w okresie osierocenia. Opiekę zapewnia wielodyscyplinarny zespół specjalistów składający się z:
- lekarza SM
- pielęgniarki SM
- rehabilitanta/ fizjoterapeuty SM
- psychologa SM
- pracownika socjalnego SR
- terapeuty zajęciowego SR
- osoby duchownej SR
- porada telefoniczna dostępna jest dla pacjenta lub członka jego rodziny
- konsultacja telefoniczna całodobowa, świadczona jest choremu i/ lub członkowi jego rodziny niezależnie od wizyt lekarskich i pielęgniarskich

(* Sygnatury oznaczają: SM- standard minimalny, SR - standard rekomendowany)

Czas pracy członków zespołu opieki paliatywnej:
U każdego chorego wizyty odbywają się w zależności od potrzeb - lekarz przeciętnie odbywa 1 wizytę tygodniowo;na 1 lekarza przypada średnio 15 pacjentów w stałej opiece, pielęgniarka przeciętnie odbywa 3 wizyty tygodniowo; na 1 pielęgniarkę przypada średnio 8 pacjentów pozostających pod stałą opieką.
W nagłych sytuacjach praktykowane są interwencje dodatkowe, świadczone przez członków zespołu.
Na pozostałych specjalistów stanowiących interdyscyplinarny zespół, przypada 15 godz. tygodniowo/ w sytuacji kiedy opieka sprawowana jest w stosunku do 30 pacjentów łącznie w danej placówce/. W zakres usługi wchodzi udostępnianie nieodpłatne sprzętu medycznego, rehabilitacyjnego i pielęgnacyjnego

Kwalifikacje członków zespołu opieki paliatywnej:
- kwalifikacje lekarza kierującego zespołem opieki paliatywnej (kierownika medycznego) - lekarz specjalista medycyny paliatywnejl lub lekarz specjalista z innej podstawowej dziedziny medycyny, posiadający przynajmniej roczne doświadczenie i przeszkolenie w opiece paliatywnej oraz rekomendacje od konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie medycyny paliatywnej.
- lekarz - członek zespołu, posiada przynajmniej 2-letni staż pracy w tym 3 mieczęczne szkolenia
i praktyki w ośrodkach opieki paliatywnej
- pielęgniarka koordynująca, legitymuje się 5-letnim stażem pracy w zawodzie, posiada specjalizację
z opieki paliatywnej lub kurs kwalifikacyjny z opieki paliatywnej oraz roczne doświadczenie
w opiece paliatywnej.
- pielęgniarka- przynajmniej 2 lata pracy w zawodzie oraz kurs specjalistyczny i miesięczne szkolenie praktyczne w opiece paliatywnej.
Pozostali członkowie zespołu posiadają wykształcenie specjalistyczne kierunkowe oraz szkolenia lub staże w opiece paliatywnej.

6. Warunki spełnienia usługi
a. Materialne
1. Dla sprawnego świadczenia pomocy i specjalistycznej interwencji osobom chorym terminalnie, niezbędne jest zapewnienie sprawnej komunikacji pomiędzy świadczeniobiorcami a placówką opieki paliatywnej, również sprawnego systemu komunikacji wzajemnej pomiędzy członkami zespołu domowej opieki paliatywnej (środki łączności).

2. Równie ważnym warunkiem efektywnej pomocy jest stały dostęp do środków transportu dla członków zespołu, w trybie całodobowym. W uzasadnionych medycznie przypadkach placówka organizuje choremu transport.

3. Za niezbędną bazę techniczno-sprzętową, stanowiącą wyposażenie lokalu będącego siedzibą zespołu świadczącego pomoc wyjazdową uznaje się :
- pomieszczenie biurowe wyposażone przynajmniej w 1 linię telefoniczną, komputer z
dostępem do internetu, system ewidencji pacjentów oraz zaplecze magazynowe do składowania
sprzętu medycznego, zespół domowej opieki paliatywnej może działać w oparciu o pomieszczenia
i bazę Poradni opieki paliatywnej.
- niezbędny sprzęt do wykonania świadczeń treapeutycznych pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych, który powinien być w posiadaniu zespołu
- środek transportu dostępny całodobowo
- telefony komórkowe
- aparat do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi
- pulsoksymetr bateryjny
- glukometr
- torba podręczna zawierająca zestaw podstawowych leków, płyny infuzyjne, sprzęt jednorazowego użytku, opatrunki, cewniki, sondy, zestaw podstawowych narzędzi chirurgicznych (mała chirurgia).
Sprzęt ten niezbędny jest do wykonania usługi w warunkach wizyty interwencyjnej lekarsko-pielęgniarskiej.

Skład leków w torbie podręcznej powinien być systematycznie uzupełniany. Lekarz i współpracująca w zespole pielęgniarka, są zobowiązani do prowadzenia dokumentacji przychodu i rozchodu środków silnie działających.
- wypożyczanie sprzętu:
Zespół domowej opieki paliatywnej powinien posiadać zaplecze magazynowe dla niezbędnego sprzętu leczniczo-pielęgnacyjnego, w celu umożliwienia wypożyczania go choremu do domu. Chorym objętym opieką paliatywną użyczane będą:
- koncentrator lub inne źródło tlenu,
- pneumatyczne materace przeciwodleżynowe,
- pompy infuzyjne,
- sprzęt higieniczno-pielęgnacyjny
- łóżka szpitalne,
- sprzęt rehabilitacyjny (wózki, kule, chodziki),
- nebulizator
- ssaki.

b. Społeczne
Placówka świadcząca opiekę paliatywną jest dobrze "zakotwiczona" w środowisku lokalnym, co oznacza, że posiada stałą sieć współpracujących podmiotów i wolontariuszy , będących wścisłym kontakcie z obszarem objętym świadczeniem.

Placówki pracujące w trybie wyjazdowym, ambulatoryjnym i stacjonarnym wspólnie tworzą i wymieniają bazy danych dotyczące wolnych miejsc w placówkach stacjonarnych opiekipaliatywnej oraz informacje o możliwościach i formach pomocy dostępnej w różnych placówkach opieki paliatywnej, w obszarze danego powiatu i województwa. Ponadto dysponują informacjami
o publicznych i niepublicznych placówkach służby zdrowia oraz instytucjach pomocy społecznej i innych, współpracujących z całą strukturą placówek świadczących opiekę paliatywną.
Konkretna placówka opieki paliatywnej na mocy umów, porozumień i kontraktów, realizuje stałą współpracę z placówkami służby zdrowia, pomocy społecznej, osobami prawnymi i fizycznymi, w celu sprawnej realizacji zadań wynikających z misji. Przedmiotem tej współpracy jest stała wymiana informacji oraz koordynacja działań umożliwiających efektywne zarządzanie zasobami ludzkimi, technicznymi i instytucjonalnymi.

Podmioty współpracujące na danym terenie prowadzą wspólną strategię informacyjną i promocyjną dla swoich świadczeń, wspierają się oraz dbają o lepszą dostępność i jakośćświadczonych usług, wymieniają się zasobami i dążą do wdrożenia systemowych rozwiązań w obszarze opieki paliatywnej na swoim terenie.

c. Pozamaterialne
Dla poszanowania godności i prawa do obrony intymności osoby w terminalnej fazie choroby, należy umożliwić pacjentowi odbywanie praktyk religijnych oraz kontakty z osobą duchowną dowolnego wyznania, a także z osobami z bliskiego kręgu pacjenta - tak często jak jest to konieczne dla zachowania poczucia komfortu i zaspokojenia ważnych potrzeb emocjonalnych.
Zakłada się, że osoby z najbliższego otoczenia chorego stale współpracują z zespołem opieki paliatywnej, będąc czynnie włączane w opiekę nad chorym.

7. Procedury stosowane przy realizacji zadania/ usługi
Procedury diagnostyczne obejmują:
- ustalenie diagnozy i postępowania zaakceptowanego przez chorego i jego bliskich, uwzględniające miejsce - sprawowania opieki oraz sposób postępowania i leczenia. Dotyczą one następujących działań:
- badanie podmiotowe
- badanie przedmiotowe
- ocena wydolności fizycznej przy użyciu skal Karnofsky lub ECOG
- rozpoznawanie potrzeb socjalnych pacjentów i ich rodzin
- rozpoznawanie potrzeb psychologicznych
- rozpoznawanie problemów duchowych egzystencjalnych
- wydawanie zaleceń i prowadzenie dokumentacji
- monitorowanie terapii - ocena nasilenia objawów w tym natężenia bólu przy użyciu skali analogowo - wizualnej (VAS) oraz słownej,
- pomiary nieinwazyjne inne (ciśnienia tętniczego krwi, pomiar ciepłoty ciała)
- badanie przez odbyt
- pobieranie krwi żylnej do badań
- oznaczanie saturacji przy użyciu pulsoksymetru
- pobranie krwi włośniczkowej
- pomiar glikemii za pomocą glukometru
- pobieranie wymazu
- pobieranie moczu do badania
- monitorowanie: podaży płynów, diurezy, bilansu płynów, ocena ryzyka powstawania odleżyn.

Procedury terapeutyczne
- przygotowywanie i podawanie leków doustnych i podjęzykowo
- przygotowywanie i aplikacja leków stosowanych przezskórnie
- wstrzyknięcie lub wlew substancji leczniczej (podskórnie, dożylnie, domięśniowo)
- opieka nad chorym i rodziną w okresie agonii
- wsparcie duchowe, posługa kapłańska
- wsparcie psychologiczne
- wsparcie socjalne itd
(Na specyfikację procedury terapeutycznej składają się ponad 33 punkty).

Procedury pielęgnacyjno-higieniczne
- wymiana worka stomijnego
- kąpiel, masaż
- zabiegi higieniczne i pielęgnacyjne (w tym wymiana bielizny osobistej i pościeli)
- wymiana środków higienicznych jednorazowego użytku
-- zmiana pozycji ciała
- zapobieganie odleżynom przy zastosowaniu specjalnego programu monitorowania
- wykonywanie toalety pośmiertnej i pomoc w ubieraniu ciała zmarłego

Procedury rehabilitacyjne
- uruchamianie chorego, prowadzenie rehabilitacji ruchowej i oddechowej
- ćwiczenia bierne,
- masaż indywidualny kończyny
- bandażowanie chorej kończyny
- zabiegi stosowane w leczeniu obrzęku limfatycznego (masaż, zastosowanie rękawów i pończoch uciskowych zależnie od stopnia zawansowania obrzęku)

8. Zasady monitoringu i ewaluacji realizowanej usługi
W zakresie narzędzi służących bieżącemu monitoringowi przewiduje się:
- prowadzenie bieżącej ewidencji i dokumentacji medycznej tworzenie raportów/ sprawozdań z działalności (miesięcznych, kwartalnych, rocznych) - roczny rachunek kosztów, kontrolę zawieranych umów, monitoring stanu podnoszenia kwalifikacji przez personel i wolontariuszy
Dla ewaluacji działalności przewiduje się:
- wizytacje konsultantów d/s medycyny paliatywnej oraz ich raporty
- ankietyzację okresowo badającą poziom satysfakcji odbiorców świadczeń (pacjentów i ich rodzin)
- spotkania ewaluacyjne zespołu oraz przedstawicieli różnych placówek opieki paliatywnej współpracujących ze sobą
- powołanie komisji standaryzacyjnej, która dokonywać będzie wizytacji danej placówki, 1 x 18 msc.

9. Regulacje nadzwyczajne
Chory ma prawo wyboru placówki, zatem dopuszcza się przyjęcie pod opiekę osób nie spełniających kryterium bliskości terytorialnej i w wyjątkowych sytuacjach będą przyjmowane osoby spoza terenu powiatu, a nawet województwa, jeśli przebywają czasowo na terenie objętym działaniem zespołu.
W nagłych wypadkach dopuszcza się możliwość interwencji członków zespołu domowej opiekli paliatywnej w miejscu przebywania pacjenta w godzinach nocnych (pomiędzy 22.00 a 6.00).

Standardy opieki paliatywnej opracowane zostały pod kierownictwem dr Wiesławy Pokropskiej - Hospicjum św. Jerzego w Elblągu,
konsultanci:
- prof. Dr hab.med. Krystyna de Walden-Gałuszko - Konsultatnt krajowy w dziedzinie
medycyny paliatywnej
- mgr Ewa Zabłocka-Krasowska - moderator pracy grupy - Regionalne Centrum Informacji i  Wspomagania Organizacji Pozarządowych w Gdańsk
 

Ostatnia modyfikacja: 10:52 20.11.2006