Mario Guarino Bank Boga i bankierzy papie�y Od Wydawcy Przedstawiamy naszym Czytelnikom kolejn� pozycj� z serii po�wi�conej Ko�cio�owi, jego historii, problematyce i ludziom. Autorem ksi��ki jest Mario Guarino - w�oski dziennikarz z tygodnika ekonomicznego // Mondo - opisuj�cy mniej lub bardziej kompromituj�ce Watykan sprawy - nie tylko zreszt� finansowe. Bowiem, jak to si� w �yciu zdarza, i tu zapach pieni�dza miesza si� nieraz z woni� krwi. Z uwagi na to, �e opowie�� autora jest bogato uzupe�niana cytatami z w�oskiej publicystyki oraz ilustrowana przyk�adami nie zawsze powszechnie znanych osobisto�ci tamtejszego kleru i �wiata polityki -Wydawca uzna� za w�a�ciwe dokonanie pewnych skr�t�w, zw�aszcza pomini�cie tych fragment�w ksi��ki, w kt�rych obce polskiemu Czytelnikowi realia mog� utrudnia� lektur�. Z tych samych wzgl�d�w zrezygnowano z wielu gloss i odsy�aczy, zast�puj�c je om�wieniem w tek�cie g��wnym. Pomini�to wreszcie ca�y rozdzia� o przygotowaniach millenijnego jubileuszu uznaj�c, �e to ju� dzi� i tak musztardowy deser. Niezwykle skomplikowany i pokr�tny obraz finans�w ko�cielnych, jaki nam Autor na przyk�adzie swojego kraju serwuje, wzbudza w Czytelniku refleksj�, jak te� te problemy prezentuj� si� w �yciu publicznym - i w Ko�ciele - takich kraj�w, jak USA, Niemcy, Francja, Hiszpania czy wreszcie - co nas najbardziej ciekawi -jak to wygl�da w Polsce. Do wielu tutaj poruszanych zagadnie� b�dziemy mieli okazj� wkr�tce powr�ci� przy lekturze ksi��ki Roberta A. Haaslera "Polowanie na papie�a", kt�r� w dwudziest� rocznic� zamachu zaproponujemy naszym Czytelnikom. Wiele obiecujemy sobie te� po wydaniu pozycji Christophera Hitchensa o Matce Teresie z Kalkuty, kt�r� to ksi��k� b�dziemy chcieli przedstawi� ocenie naszych Czytelnik�w tak�e jeszcze w tym roku. Jak zawsze dzi�kujemy serdecznie za nadsy�ane listy oraz uwagi i propozycje nie tylko wydawnicze. Watykan, finanse, bankierzy Papieska kasa 11 lutego 1929 Benito Mussolini i kardyna� Pi�tro Gasparri podpisuj� w Rzymie - pomi�dzy pa�stwem w�oskim i Stolic� Apostolsk�-Traktaty Late-ra�skie. Historyczne porozumienie sk�ada si� z trzech cze_�ci: z w�a�ciwego traktatu, z konkordatu i z umowy finansowej. Zgodnie z postanowieniami tej ostatniej W�ochy zwalniaj� od podatk�w i ce� towary importowane przez nowo powsta�e Pa�stwo Watyka�skie - Citta del Yaticano. Ponadto umowa prze widuj e odszkodowanie za wszelkie straty finansowe, kt�rych Stolica Apostolska dozna�a w wyniku zjednoczenia W�och. W artykule l oszacowane s� te straty na kwot�, 750 milion�w lir�w, a dodaj�c r�wnowarto�� pi�cioprocentowych obligacji pa�stwowych, odszkodowanie to zamyka si� ��cznie - w przeliczeniu na warunki obecne - kwot� ponad 2000 miliard�w liro w. Jeszcze tego samego roku Traktaty Latera�skie zosta�y ratyfikowane i tego samego dnia, 7 czerwca, papie� Pius XI powo�a� Administracj� Specjaln� dla Dzia�a� Religijnych (Amministrazione speciale delie Oper� di religione) przekszta�con� p�niej w Administracj� D�br Stolicy Apostolskiej (Amministrazione del patrimonio delia sede apostolica-APSA). Nowa instytucja wy�oniona zosta�a z dotychczas istniej�cych struktur Watykanu, kt�rych zadaniem by�o administrowanie olbrzymim, powi�kszonym jeszcze przez re�im Mussoliniego, maj�tkiem watyka�skim. Kierownictwo now� instytucj� obj�� laicki finansista, brat jednego z biskup�w, Bernardino Nogara. Dysponuj�c papieskim upowa�nieniem, co praktycznie uwalnia�o go od wszelkiej kontroli, Nogara natychmiast rozpocz�� seri� operacji spekulacyjnych na rynku z�ota i dewiz, a tak�e - na rynku akcji. Zlecaj�c nabycie pakiet�w kontrolnych i udzia��w mniejszo�ciowych w wielu w�oskich sp�kach najr�niejszych bran� - w przemy�le tekstylnym, w telekomunikacji, w transporcie kolejowym, w produkcji cementu, w energetyce, w wodoci�gach - Bernardino Nogara naprawd� pojawia� si� wsz�dzie. Kiedy w 1935 roku Mussolini, gotuj�c si� do inwazji na Etiopi� potrzebowa� broni, spore jej zasoby zosta�y mu dostarczone przez jedn� z fabryk amunicji, kt�r� Nogara zakupi� dla Watykanu. W wyniku postanowie� drugiego konkordatu, zawartego 20 lipca 1933 pomi�dzy Watykanem i Niemcami, Stolica Apostolska dostaje kolejny zastrzyk finansowy; Pius XI uzyskuje wtedy od nowego kanclerza Niemiec, Adolfa Hitlera, potwierdzenie otrzymywaniaKirchensteuer, czyli pi�cioprocentowego podatku od dochod�w, kt�ry obywatele niemieccy obowi�zani byli p�aci� na rzecz ko�cio��w: katolickiego i zreformowanego. Po �mierci Piusa XI, kt�ry zmar� l O lutego 1939 (Achille Ratti by� papie�em od 6 lutego 1922), na tron Piotrowy wybrany zosta� Eugenio Pacelli -jako Pius XII. Pierwsze lata jego pontyfikatu przypadaj� na trudny okres drugiej wojny �wiatowej (1939 -1945), i chocia� po�oga wojenna wykrwawia�a kontynent europejski, kasa Stolicy Apostolskiej nape�nia�a si� dzi�ki "eksterytorialno�ci i neutralno�ci" Pa�stwa Watyka�skiego. Wiele �r�de� historycznych wykazuje, �e Watykan uczestniczy� w przetrzymywaniu maj�tku zrabowanego w czasie wojny �ydom i innym podbitym narodom. I tak w lipcu 1997 opublikowano dokumenty (zebrane w roku 1946 przez agenta skarbowego USA Emersona Bigelowa), z kt�rych wynika, �e w watyka�skiej kasie znalaz�y si� setki milion�w frank�w szwajcarskich, kt�re nazi�ci i ich pobratymcy pod wodz� Ante Paveli�a zagarn�li w Chorwacji w latach 1941 - 1945. Wiele o tych sprawach opowiada w dzie-si�ciotomowej Kriminalgeschichte des Christentum (Historii kryminalnej chrze�cija�stwa) niemiecki historyk Karlheinz Descher, kt�ry podda� te� wnikliwej analizie �ycie prywatne papie�a, stwierdzaj�c mi�dzy innymi, �e Pius XII umar� z maj�tkiem w wysoko�ci 80 milion�w marek w z�ocie i w dewizach, a jego trzej krewniacy zgromadzili podczas dziewi�tnastu lat pontyfikatu swego wuja a� 120 milion�w marek. Dnia 27 czerwca 1942 Pius XII przekszta�ca dotychczasow� Administracj� Specjaln� dla Dzia�a� Religijnych w Instytut Dzia�a� Religijnych (Istituto per le Oper� di religione - IOR). Akt za�o�ycielski IOR wyja�nia, �e nie chodzi o nadanie nowej nazwy dawnej strukturze administracyjnej, ale o ustanowienie najprawdziwszego banku watyka�skiego, kt�remu nadana zostaje oddzielna osobowo�� prawna, a kt�rego celem nie jest ju� tylko samo administrowanie maj�tkiem Stolicy Apostolskiej, ale "strze�enie i zarz�dzanie �rodkami pieni�nymi oraz dobrami zbytymi lub powierzonymi instytutowi przez osoby prywatne i prawne w celach prowadzenia dzia�alno�ci religijnej i szerzenia mi�osierdzia chrze�cija�skiego". I jakkolwiek formalne kierowanie instytutem powierzone zosta�o przedstawicielowi watyka�skiego kleru (od 24 stycznia 1944 by� nim biskup, a potem kardyna� Alberto Di Jorio), to rzeczywiste prowadzenie spraw banku watyka�skiego pozostawa�o nadal w kompetencji Bernardino Nogary, do kt�rego, jeszcze przed ko�cem wojny, do��czy� przedstawiciel rzymsko-papieskiej arystokracji, znany adwokat i makler, ksi��� Massimo Spada. Tu� po wojnie zawiadowany przez Nogar� i Spad� IOR nabywa znacz�ce pakiety akcji w takich du�ych firmach, jak: Generale Immobiliare, Ceram-che Pozzi, Pastificio Pantanella, Condotte d\A.cqua itd. Wchodzi tak�e - chocia� ju� bez wi�kszych inwestycji - w bran�� ubezpieczeniow� (Assicurazioni Gene-rali, RAS), na rynek telekomunikacji (SIP) oraz do budownictwa (Italcementi). W ten spos�b w zarz�dach, w kt�rych watyka�ski bank posiada� pakiet kontrolny lub tylko pewn� liczb� udzia��w, znale�li si� ciesz�cy si� osobistym zaufaniem przedstawiciele papie�a. Tak si� sta�o cho�by w przypadku Carla, Mar-cantonia i Giulia Pacellich, trzech kuzyn�w Piusa XII. Giulio, na przyk�ad, reprezentowa� interesy Watykanu w takich du�ych firmach, jak Banco di Roma czy So-cieta Italiana Ga�, a tak�e w zak�adach farmaceutycznych Serono czy sp�kach Esercizio Navi oraz Con-dil-Tubi Oper� Idrauliche e Affmi. Warto te� doda�, �e minister finans�w W�och, Giulio Andreotti, zwolni� w 1957 roku obywatela W�och, Giulio Pacellego, od obowi�zku p�acenia podatk�w ze wzgl�du na status dyplomaty nadany mu przez Stolic� Apostolsk�. Prowadzony przez duet Nogara-Spada IOR by� zreszt� niezmiernie aktywny w przechwytywaniu daj�cych kontrol� pakiet�w akcji najr�niejszych bank�w. I tak w roku 1946 bank watyka�ski naby� wi�kszo�ciowy pakiet akcji Banca Cattolica del Yeneto, a nieco p�niej uda�o mu si� odkupi� 51 procent akcji Banco di Roma per la Svizzera (przy czym reszta, a wi�c 49 procent, pozostawa�a nadal w�asno�ci�Ban-co di Roma, kt�ry nale�a� wprawdzie do pa�stwa w�oskiego, ale w kt�rym IOR posiada� te� pewne udzia�y). W nabytych przez Watykan instytucjach kredytowych by�y reprezentowane tak�e interesy lokalnych kurii, kt�re w ten spos�b zapewnia�y sobie szczeg�lnie korzystne warunki obs�ugi bankowej i otrzymywania kredyt�w - i to nie tylko na dzia�ania zwyk�ego zarz�du, ale i na realizacj� tzw. specjalnych "zbo�nych uczynk�w". W roku 1958 zmar� Bernardino N ogara, kt�ry by� w istocie m�zgiem dzia�ania IOR. Wkr�tce potem umiera te� Pius XII. Dnia 28 pa�dziernika papie�em zostaje wybrany Angelo Roncalli - Jan XXIII. Nowy papie�, dawny patriarcha Wenecji, bardzo si� r�ni� od swojego poprzednika. Wprowadzaj�c w �ycie model apostolstwa opartego na mi�o�ci i ukierunkowanego na masy, Jan XXIII czyni� cz�sto wy�om w tradycjach watyka�skich, st�d zwano go "dobrym papie�em". Zaznaczy�o si� to r�wnie� w dziedzinie finans�w. Papie� nakaza� IOR zaprzestanie dzia�alno�ci spekulacyjnej, a potrzeby finansowe swojego pontyfikatu wola� zaspakaja� przez upowszechnianie w ca�ej �wiatowej wsp�lnocie katolickiej systemu datk�w i darowizn. Tak wiec podczas pi�ciu lat panowania papie�a Roncallego IOR ogranicza� si� do czynno�ci zwyczajnego zarz�dzania. Po �mierci Jana XXIII (zmar� 3 czerwca 1963), papie�em wybrany zosta� syn przedsi�biorcy bankowego z Brescii - Giovanni Battista Montini (Pawe� VI). Podobnie jak Pacelli, r�wnie� i Montini b...
siera12