Historia Gospodarcza
6.10.2011
24.01 – zaliczenia
- egzamin pisemny (60% zalicza)
- pytania otwarte (10 pyt. po 2pkt)
- test jednokrotnego wyboru (10 pyt. po 1pkt)
hme@op.pl
Konsultacje:
Wt. 12:00 – 13:10
14:50 – 15:50
A408
Tel, 635 55 09
Literatura:
1. R. Cameron, L. Neal –Historia gospodarcza świata. Od paleolitu do czasów najnowszych, 2010 (2004)
2. J. Skodlarski, Zarys historii gospodarczej Polski, PWN, W-wa 2007
3. J. Skodlarski, R. Matera, Gospodarka światowa. Geneza i rozwój, PWN, W-wa 2008
4. D. Laudes. Bogactwo i nędza narodów, Muza SĄ, W-wa 2005
5. M. Bałtowski, Gospodarka socjalistyczna w Polsce, Geneza, rozwój, upadek, PWN, W-wa 2009
6. P. Johnson, Historia świata od roku 1917 do lat 90-tych, wyd. Puls, Londyn 1992
Douglas C. North:
Historia gospodarcza przedstawia rozwój gospodarczy na przestrzeni wieków.
Celem badań prowadzonych na tym obszarze jest nie tylko rzucanie nowego światła na gospodarkę przyszłości, ale i wznowienie....
Przedmiot badań historii gospodarczej jest taki sam, ja przedmiot badawczy ekonomii.
Różnice pomiędzy tymi dyscyplinami wynikają z:
- odmiennych perspektyw badawczych
- odmiennych metod badawczych
- odmiennego przygotowania warsztatowego badaczy
TEMATY:
1. Starożytność (zarys rozwoju gospodarczego świata do V w n.e.)
2. Życie gospodarcze w okresie średniowiecza, system feudalny
3. Dualizm w rozwoju gospodarczym Europy i merkantylizm /gospodarka folwarczno-pańszczyźniana
4. Rewolucja przemysłowa (Polska XIX w)
5. Przemiany w gospodarce w ostatnich dekadach XIXw – ku gospodarce światowej (system walutowy, inwestycje)
6. Gospodarcze podłoże i konsekwencje ekonomiczne I wojny światowej
7. Życie gospodarcze w okresie 20-lecia międzywojennego
8. Przemiany w gospodarce w okresie II wojny światowej
9. Tendencje w gospodarce światowej w II połowie XX w (żelazna kurtyna)
10. Gospodarka Polski w XX w (II połowa)
11. Gospodarka światowa na przełomie mileniów
13.10.2011
20.10.2011
Życie gospodarcze w średniowieczu w Europie. System feudalny.
Schyłek Imperium rzymskiego utorował drogę dla przemian, które wyznaczyły nowy etap w rozwoju społecznym i gospodarczym Europy, tzw. „wielka wędrówka ludów”.
Ustrój feudalny:
Państwo Franków: plemiona Franków zjednoczona na przełomie V i VI wieku. Franków zjednoczył Chlodwig. Apogeum rozwoju Państwa Franków nastąpił w wieku VIII i IX. Karol Wielki uważany był za króla, władcę Państwa Franków. Poszerzenie terytorium, dążenie do stabilizacji władzy i jej utrzymania doprowadziły do stworzenia systemu zależności społecznych (militarnych, politycznych, ekonomicznych), który z czasem został nazwany feudalizmem.
Ekspansja państwa Franków trwała od 481 r. do 870 r. W 843 r. został podpisany traktat v Verdum. Państwo Franków podzielono na 3 części (rozdzielono je między potomków Karola Wielkiego).
Proces tworzenia systemu społeczno- gospodarczego doby feudalizmu:
Kto ma uprawiać ziemię (dostarczać żywność i środków utrzymania), kiedy prowadzone są działania wojenne?
Wódz (władca) udzielał wojownikom prawa użytkowania działek ziemi, na których mogli gospodarować i czerpać z nich dochody.
Cała ziemia w państwie stanowiła własność patrymonialną panującego.
Wojownicy rycerze
Wytwórcy chłopi społeczeństwo stanowe
Duchowieństwo
Mieszczaństwo
· Podległość prawna i ekonomiczna jednych grup społecznych względem innych
è Hierarchiczny system zależności lennych
Lenno=łac. Feudum
Lennik był zobowiązany uiszczać panu rentę feudalną
Lenno jako beneficjum (przekazywanie dożywotnio)
· Dominacja gospodarki naturalnej
· Decentralizacja rynków towarowych
Specyfika ustroju feudalnego w Polsce
NIE DOSZŁO DO UKSZTAŁTOWANIA SIĘ HIERARCHII LENNEJ
(władcy przekazywali określone obszary ziemi nie na zasadzie lenna, ale łącznie z nadaniem immunitetów)
Regalia – wyłączne uprawnienia władcy, np. sprawowanie władzy sądowniczej, prawo do bicia monety, prawo do ustanawiania wysokości ceł, prawo do wytyczania dróg.
Immunitet Ekonomicznych (Skarbowy): całkowite lub częściowe zwolnienie ludności zamieszkałej w majątku objętym immunitetem od określonych danin posług na rzecz panującego.
Immunitet sądowy: całkowite lub częściowe ograniczenie władzy sądowniczej urzędników książęcych i samego księcia nad ludnością zamieszkującą dobra objęte immunitetem.
Główne formy dochodów z ziemi:
· Renta naturalna – renta uiszczana w produktach (bydło, nierogacizna, drób, później w zbożach, na ogół pszenica, żyto, owies).
· Czynsz pieniężny
· Stan – świadczenia na rzecz władcy
· Renta odrobkowa (pańszczyzna)
· Dziesięcina – świadczenia na rzecz kościoła
Handel w okresie średniowiecza:
· Pozaeuropejskie centra handlu
o cesarstwa wschodnio-rzymskie, Konstantynopol
o handel prowadzony przez Arabów
*Hity eksportowe (broń, biżuteria, stal, dywany), Azja wysyłała (jedwab, przyprawy, towary wykorzystywane do produkcji perfum), a Europa w zamian za to (miód, sól, bursztyn, kruszce).
Do IX wieku brak ożywionej wymiany z obszarami pozaeuropejskimi i ograniczenie handlu wewnątrz-europejskiego.
Ożywienie:
è W handlu wewnętrznym w IX wieku związane z rozwojem państwa Franków.
è W handlu zagranicznym w XI wieku w związku z prowadzeniem wypraw krzyżowych.
Główne instytucje wymiany handlowej w średniowiecznej Europie:
Targi – wytwórcy, rolnicy, rzemieślnicy, okoliczni
Karczmy – wymiana na poziomie lokalnym, kupowano futra, skóry, wosk, miód, dokonywano rozliczeń barterowych (na poziomie płacidła- pełniły funkcję pieniądza, używano sól, płótno oraz towary jak futro, skóra)
Jarmarki – trwały długi czas (ponad tydzień), zjazd kupców, wymiany towarów z innych miast, za granicy, prawo wyznaczania miejsc jarmarków posiadał suweren.
Instrumenty polityki handlowej w średniowiecznej Europie:
Ø Przymus drożny (drogowy) – nałożenie obowiązków na terenie danego państwa dla kupców (aby poruszali się danymi drogami).
Ø Prawo składu –nadawane poszczególnym miejscowościom bądź miastom.
Ø Cła – ustawiany dla poszczególnym komór cennych w konkretnych miastach, dochody trafiały do suwerena (króla), dochody wynikające z handlu w poszczególnych miastach do budżetu danego miasta.
Działalność gildii handlowych:
Organizacje zrzeszające kupców.
ü Hanza Flamandzka
ü Hanza Niemiecka (związek hanzeatycki) – kupcy niemieccy + kupcy inflanccy
27.10.11
Przemiany w życiu gospodarczym w Polsce w XII-XIII wieku
Była akcja kolonizacyjna – 12 wiek. Podział pańśta spowodowała osadnictwo. Było osadnictwo na prawie polskim. Osadnictwo potem na parwie niemieckim w 13 wieku. To był system popularny w całej Europie. Do tego rpzycyznili się sami osadnicy, bo osadzali się na ziemiach polskich głównie ludzie z Cesarstwa Niemieckiego.
Ugór – grunt podzielony w ramach całej wsi.
Zboże ozime – tkwi w gruncie w zimie i owocuje na wiosne. Zboże jare – owocuje na jesień.
Z osadnictwem na parwie niemieckim wiązało się rozpropagowanie trójpolówki.
+ wolnizna
Osadnictwo na parwie polskim i niemieckim!!!!!!!!!!!
- Wzrost areału gruntów uprawnych- Rozwój metod produkcji rolnej- Rozwój hodowli- Wzrost liczby ludności
Znamiona polskiej polityki gospodarczej XIV wieku:
1. Reforma systemu monetarnego – system czeski. Wprowadzenie systemu groszowego opartego na wzorach czeskich.
2. Wsparcie dla szeroko zakrojonej działalności osadniczej i budowlanej
3. Popieranie rozwoju rzemiosła i handlu
Działalność organizacji cechowej:- nadzór nad jakością wyrobów- zbiorowy zakup surowców- reglamentowanie produkcji i zbytu ( ograniczać podaż, sprzedawanie towarów w określonych porcjach na jedna osobę- ustalanie cen wyrobów, poniżej której nie można czegoś sprzedać; jak sprzeda poniżej to wypada z cechu i zaczną działać nielegalnie.- organizowanie szkoleń i egzaminów mistrzowskich- funkcje społeczne, religijne, towarzyskie
Rzemieślnicy niezrzeszeni w cechach byli określani mianem partaczy lub przeszkodników.
DUALIZM W ROZWOJU GOSPODARCZYM EUROPY ( xvi-xviii WIEK)
- GOSPODARKA FOLWARCZNO-PAŃSZCZYŹNIANA
W okresie średniowiecza feudałowie czerpali dochody z ziemi w postaci rent feudalnych przekazywanych od chłopów gospodarujących na ich włościach.
Feudałowie nie angażowali się bezpośrednio w produkcję rolną
· W późniejszym średniowieczu :- cen żywności- poziomu wynagrodzeń
Wzrost opłacalności produkcji rolnej.
W drugiej połowie XIV nastąpił gwałtowny spadek liczby ludności (dotkliwy zwłaszcza w Europie Zachodniej). - epidemia dżumy ( czarna śmierć)- nasilenie się działań wojennych- zaostrzenie klimatu
+Spadek popytu na żywność+Konkurowanie feudałów o osadników i robotników+Próby zwiększenia poddaństwa
W krajach Europy Środkowej i Wschodniej:- relatywnie mniejszy spadek liczby ludności- wzrost znaczenia politycznego feudałów (późniejszej szlachty)- stopniowy wzrost poddaństwa chłopów – re feudalizacja
Rozwój systemu gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej.
Linia Łaby dzieli 2 porządki gospodarcze. Po lewej stronie Łaby zmniejszenie poddaństwa, upowszechnienie czynszu w pieniądzu, zanik pańszczyzny, środki akumulowane z produkcji rolnej inwestowane w przedsiewzię3cia pozarolnicze. Po prawej stronie Łaby był wzrost poddaństwa, należności za użytkowanie ziemi przekazywane w produktach i robociźnie, brak znaczących inwestycji w przedsięwzięcia pozarolnicze.
Formowanie się fundamentów gospodarki kapitalistycznej w europie zachodniej w XVI-XVIII.
Konsekwencje ekonomiczne odkryć geograficznych dla gospodarki europejskiej:
1) Dostęp do nowych zasobów i terytoriów
2) Rozwój nowych centrów handlowych
3) Rozwój nowych form prowadzenia działalności gospodarczej
4) Wzrost roli społecznej i prestiżu kupców i bankierów
5) Wzrost podaży pieniądza, rewolucja cen
03.11.2011
System nakładczy- Niderlandy, Anglia, Szwecja.
Manufaktura rozproszona.
MERKANTYLIZM – (z włoskiego mercante = handlarz, kupiec) faza rozwoju europejskiej polityki gospodarczej, trwająca od XVI do połowy Xviii.
Podstawowy problem podejmowany przez merkantylizmów:
Jak powiększyć bogactwo i potęgę państwa?
Podstawy merkantylizmu:
1. bogactwo= kruszce, metale szlachetne:
-zabezpieczenie na wypadek konieczności prowadzenia działań wojennych,
-konsekwencja średniowiecznych relacji handlowych z krajami azjatyckimi,
-uzyskanie środków na finansowanie ekspansji terytorialnych.
2. Doktryna dodatniego bilansu handlowego.
3. Protekcjonistyczna polityka handlowa:
-embargo na eksport złota i srebra,
-forsowanie eksportu towarów przetworzonych,
-zezwolenie na import surowców i półfabrykatów.
4. Wzrost roli państwa w gospodarce:
-wsparcie dla rozwoju rzemiosła,
-wprowadzenie restrukcyjnego prawa morskiego,
-nadawanie przywilejów i przyznawanie patentów,
-państwo dbało o utrzymanie dróg, próbowano regulować rzeki, kanały.
5. popierano rozwój populacji.
Gospodarka folwarczno - pańszczyźniana
Podłoże ukształtowania się w Polsce gospodarki folwarczno - pańszczyźnianej:
1. wzrost roli szlachty w życiu politycznym,
2....
chromka00