13.Skauting żydowski w Rzeczpospolitej.pdf

Skauting żydowski w Rzeczpospolitej

Społeczność Żydów w Polsce, licząca w 1937 roku 3,5 mln, stanowiła świat tętniący

własnym życiem. W jej obrębie istniało w tym czasie kilka nurtów - główne to tradycyjny,

syjonistyczny i socjalistyczny. Jednym z podstawowych problemów, z jakim się

borykano, była kwestia narodowa - utrzymania tożsamości, odnalezienia swojego

miejsca we współczesnym społeczeństwie.

Szybko dostrzeżono możliwość częściowego przynajmniej jego rozwiązania poprzez

wykorzystanie skautingu. Pierwowzór - skauting angielski - miał na celu wychowanie

obywatela aktywnego, dzielnego, prawego, zaradnego oraz zdrowego fizycznie i

moralnie. Szczególnie zainteresowany metodą skautową był ruch syjonistyczny dążący

do przygotowania młodzieży do życia i pracy w nowej ojczyźnie

Sama idea ruchu młodzieżowego o charakterze syjonistycznym sięga korzeniami do

inicjatyw wywodzących się z Galicji lat 1912/1913. Działały tam dwie organizacje: Ze'frei

Zion, zajmujący się działaniami kulturowymi i skautowy Ha Szomer.

W czasie I wojny światowej tysiące Żydów udało się na uchodźstwo, głównie do Wiednia,

gdzie nastąpiła synteza tych dwóch ruchów pod nazwą Haszomer Hacair (1916 rok). W

tym samym czasie powstały ruchy o podobnym charakterze na terenie zaboru

rosyjskiego.

Na ziemiach polskich w latach 1918-1939 istniało kilka żydowskich organizacji

skautowych: Haszomer Hacair, Żydowski Związek Skautowy im. kpt. Trumpeldora,

Akiba, Drużyny im. Berka Joselewicza, Haszomer Heleumi, Harcerz Polski.

Postaram się przedstawić najważniejsze z tych organizacji.

HASZOMER HACAIR (Młody Strażnik)

Organizacja działająca w 1913-49 na ziemiach polskich. Pierwsze zastępy HH powstały

w 1913 we Lwowie, a w 1916 także w b. zaborze rosyjskim. W końcu 1918, po zjeździe

połączeniowym w Łodzi, organizacja nabrała charakteru ogólnopolskiego z siedzibą

władz w Warszawie i we Lwowie.

Grupę założycielską organizacji stanowiło 16 osób, wszyscy o wysokim statusie

zawodowym - lekarze, nauczyciele, adwokat, dziennikarz, wydawca książek,

przemysłowiec, właściciel domu. Najbardziej znaną postacią pozostaje dr Henryk

Goldszmyt (Janusz Korczak).

W latach 1924-25, na zjeździe w Gdańsku, weszła ona w skład Światowego Związku

Skautowego HH, obejmującego żydowskie organizacje skautowe w kilku, a następnie

kilkunastu krajach. HH na obszarze Rzeczypospolitej był największy i liczył w 1928 ok.

16,5 tys. szomrów, a w 1935 - 30 tys. na ogólną liczbę ok. 50 tys. szomrów w świecie

Ideologia ruchu z jednej strony pozostawała pod wpływem prądów filozoficznych epoki,

nawołujących do przewartościowania stylu życia i sposobu myślenia, z drugiej czerpała z

tradycji i kultury żydowskiej (zwłaszcza w zakresie odnowy i odbudowy państwa Izrael).

Celem organizacji było "wychowanie młodzieży żydowskiej, szczególnie zaś młodzieży

szkolne, na ludzi zdrowych moralnie i fizycznie". W miarę rozwoju ruchu cel ten został

jeszcze dokładniej sprecyzowany jako "wychowanie młodzieży żydowskiej do wzięcia

udziału w pracy odbudowy siedziby narodowej w Palestynie oraz w duchu osobistej

realizacji zasad etycznych i narodowych głoszonych przez ruch". Stosując takie kryteria

ruch rozpoczął walkę przeciwko asymilacji środowiskowej. Nakładał zobowiązanie do

używania języka hebrajskiego w celu wytworzenia atmosfery judaizmu w grupie. Bardzo

surowe i dokładne przestrzeganie zasady osobistego spełnienia doprowadziło w latach

późniejszych do tego, że dziesiątki młodzieży żydowskiej na świecie przeszedłszy przez

wszystkie etapy i poziomy ruchu były zmuszone do porzucenia organizacji z powodu

niedopełnienia którejś z reguł zawartych w "personal fulfilment" (osiedlenia się w Izraelu,

wstąpienia do kibucu bądź innych zobowiązań narzuconych przez ruch).

Statut Haszomer Hacair określał, że członkiem organizacji może być nieograniczona

liczba pełnoletnich osób narodowości żydowskiej płci obojga. Niepełnoletni mogą być

skautami (odpowiada to harcerskiemu podziałowi na członków ZHP i młodzież

harcerską). O przyjęciu na członka stanowiła Komenda Naczelna, która mogła wykluczyć

z organizacji "za niehonorowe zachowanie się, za przewinienia wzglądem ustaw lub za

działanie, na szkodę organizacji".

Na czele HH stała Komenda Naczelna (Hanhaga Raszith) wybierana co 2 lata przez

Zjazd Krajowy (Weida Arcit).

Struktura Żydowskiej Organizacji Skautowej Haszomer Hacair przedstawiała się

następująco: podstawową jednostką wychowawczą był "keruzach", tj. grupa

jednopłciowa - odpowiednik zastępu harcerskiego. Kilka "keruzach" o tej samej średniej

wiekowej stanowiło koedukacyjne zespoły zwane "peluggah" - kompanie i "gedud" -

batalion. Istniał także podział na trzy poziomy wiekowe:

I . 11 - 14 lat "kefrim" (szczenięta), był to odpowiednik wilcząt, zuchów;

II .15 - 16 lat poziom średni,,benei midbar' (synowie pustyni) i "benei Massada" (synowie

Massada), byt to odpowiednik młodzieży harcerskiej w ZHP;

III . powyżej 17 lat poziom dorosłych "bogerim" (dojrzali) lub inaczej,,Keshishim" (dorośli)

lub "magsnihim" (ci, którzy dopełniają). Był to odpowiednik instruktorów, starszyzny w

ZHP.

Każdy poziom miał swój własny, odrębny program odpowiedni dla potrzeb uczuciowych i

zdolności umysłowych.

Ponadto istniał również podział terytorialny:

- oddział lokalny nazywał się "ken" (gniazdo), dowódca to haken (szef gniazda), - oddział

okręgowy, miejscowy,

- nad całością sprawował kontrolę Komendant Naczelny.

Wyrazem postawy światopoglądowej był swoisty, specyficzny dla Haszomer Hacair tekst

Przykazań i Przyrzeczenia szomrowego, różniący się od Prawa i Przyrzeczenia

harcerskiego obowiązującego w tym czasie.

Szomer przyrzekał uroczyście: "Będę wiernym pionierem swego narodu, kultury i

ojczyzny, będę realizował i walczył o równość, wolność i braterstwo w społeczeństwie

ludzkim, będę strzegł przykazań szomrowych". Złożenie przyrzeczenia następowało

podczas uroczystej zbiórki w święto Lag-BaOmer, co najmniej w rok po wstąpieniu do

organizacji. Wtedy także szomer otrzymywał odznakę szomrową. Była nią lilijka

skautowa z inicjałami HH, (Haszomer Hacair) na zwieńczeniu, wpisana w gwiazdę

Syjonu oplecioną wieńcem liści laurowych i dębowych. Na wstążkach wieńca

umieszczony był napis "Chazak We'emac" (bądź silnym i krzepkim) będący zawołaniem

szomrów. Odznakę otrzymywał szomer po złożeniu przyrzeczenia i nosił ją nad lewą

kieszenią munduru, bardzo podobnego do munduru polskiego harcerstwa. Dostawał

również legitymację szomrową ze zdjęciem i potwierdzeniem przynależności do gniazda.

Legitymacja była dwujęzyczna: polsko-hebrajska.

Od tej pory szomer musiał bezwzględnie przestrzegać przykazań szomrowych.

1. Szomer jest człowiekiem prawdy i stoi na jej straży.

2. Szomer jest pionierem odrodzenia swego narodu, kultury [hebrajskiej] i ojczyzny

[Palestyny].

3. Szomer jest człowiekiem czynu i potrafi utrzymać się z własnej pracy.

4. Szomer realizuje i walczy o równość i wolność i braterstwo w społeczeństwie ludzkim.

5. Szomer jest człowiekiem uczynnym i pomaga innym.

6. Szomer jest wiernym członkiem swej drużyny i podlega dyscyplinie jej kierowników.

7. Szomer miłuje przyrodę, poznaje ją i potrafi żyć na jej łonie.

8. Szomer jest dzielny, żwawy i dziarski.

9. Szomer jest człowiekiem silnej woli i doskonali się pod względem fizycznym i

umysłowym.

10. Szomer jest czysty w mowie myśli i uczynkach (nieużywa tytoniu, alkoholu i hołduje

zasadzie czystości płciowej).

Znamienny jest brak wzmianki o religii.

Dla realizacji celów wychowania opartego na psychologii dziecka i indywidualizmie

jednostki należało dobrać odpowiednie metody i formy działania.

HH przygotowywał młodzież do emigracji do Palestyny, organizując obozy letnie i

zimowe (tzw. Kibuce) oraz ośrodki szkoleniowe, gdzie zdobywano umiejętności

rzemieślnicze, rolnicze, ogrodnicze itp. (tzw. hachszary)).

Jedną z ważniejszych form pracy Haszomer Hacair było organizowanie różnych

warsztatów: ślusarskich, stolarskich, introligatorskich, elektrotechnicznych,

zabawkarskich, itp. "gdzie często słyszało się język hebrajski, gdzie wszystko było

wspólne - narzędzia, surowce, gdzie nie było indywidualnej własności, a pilność i

pomysłowość liczyły się najbardziej". Uczono w ten sposób rzemiosł i dawano młodzieży

możliwość zarobkowania dla siebie samych. Innymi metodami pracy były wycieczki,

ćwiczenia, wieczornice o "mieszanym programie jak to śpiew, odczyty, zabawy,

opowiadanie bajek i legend (żydowskich i ogólnych), kursy języka hebrajskiego,

literatury, historii, palestynografii itp.)"

Obozy skautowe miały charakter skautowo-roboczych komun. Stosowano na nich

system oparty na bardziej indywidualnych wyczynach na polu sprawności,

przedsiębiorczości, wynalazczości, orientacji metodami wszystkich działów skautowych.

Część czasu zajmowały gry i ćwiczenia skautowe, cześć praca zarobkowa np. na roli. Na

obozach kierowników głównym nurtem działania były, równoległe do pracy praktycznej,

cykle referatów z dziedziny pedagogiki, pedologii, nauk społecznych, skautingu

teoretycznego itp.

Sądzić należy, że mała liczba uczestników tych obozów wynikała z braku dostatecznej

ilości kadry.

Haszomer Hacair nie miał praktycznie udogodnień w prowadzeniu kursów

instruktorskich, gdyż był organizacją, która dłuższy czas przez władze państwowe nie

została uznana za skautową. Prawo uznania za taką, zgodnie z uchwałą IV

Międzynarodowego Kongresu Skautowego w Kandersteg w 1926 roku, przysługiwało

"narodowej organizacji skautowej wcześniej uznanej za taką" - czyli w naszym przypadku

ZHP.

Co prawda w latach 1921-31 Komenda Naczelna HH prowadziła rozmowy z

Naczelnictwem ZHP w sprawie uznania HH za organizację skautową, co umożliwiałoby

zarejestrowanie jej przez władze polskie i korzystanie z różnych udogodnień, ale

naczelnictwo ZHP stawiało warunek określenia przez HH swego lojalnego stosunku do

Rzeczypospolitej i narodu polskiego, co nie było uwzględnione w Prawie i Przyrzeczeniu

Szomrowym. HH został zalegalizowany jako organizacja skautowa dopiero w połowie lat

30-tych. Mimo starań HH nie został przyjęty do Międzynarodowego Biura Skautów.

W 1937 roku dla popierania działalności Hoszomer Hacair powstał Związek Przyjaciół

Haszomer Hacair.

Od początku działalności ważnym elementem dla HH było wydawanie różnorodnych

czasopism i książek, zazwyczaj w języku hebrajskim. Od 1917 roku wydawane było w

Łodzi pismo "Haszachar"; jako dodatek do pisma "Morja" wydawane było pismo

"Haszomer". W 1917 roku ukazał się w Wiedniu "Poradnik dla kierowników szomrowych".

Od 1928 r. ukazywał się "Biuletyn Światowej Organizacji Skautowej Haszomer Hacair".

Oddział warszawski miał także niezależną oficynę wydawniczą publikującą różnorodne

materiały (broszury, poradniki) dla potrzeb edukacji swojej młodzieży. Przed wybuchem II

wojny światowej oficyna ta wydawała dwa czasopisma po hebrajsku "Haszomer Hacair"

dla dowództwa i grupy dorosłych oraz "Ha-Mizeph" dla średniego poziomu wiekowego.

W okresie okupacji HH działała konspiracyjnie, głównie w gettach: w Łodzi i w

Warszawie. Członek Komendy Naczelnej HH Mordechaj Anielewicz był jednocześnie

komendantem Żydowskiej Organizacji Bojowej w Warszawie. Wtedy też nastąpiło

żywienie kontaktów Haszomer Hacair z ZHP.

Mimo strat poniesionych podczas II wojny światowej HH odrodził się w 1945 i działał do

1949.

Żydowski Związek Skautowy im. kapitana Trupeldora

Drugą co do wielkości żydowską organizacją skautową istniejącą w Polsce w okresie

międzywojennym był Żydowski Związek Skautowy im. kpt. Trumpeldora, potocznie

nazywany "Bejtar" (Betar). Pierwszą grupę Bejtaru założył W. Żabotyński w 1923 roku w

Rydze. W 1936 roku Światowa Komenda "Brith Trumpeldor" liczyła około 52 tysiące

członków, z czego 75% stanowili Bejtarowcy z Polski.

Podstawą ideologii tej organizacji były trzy tezy:

1. odrodzenie narodu żydowskiego da się przeprowadzić jedynie przez odpowiednie

wychowanie młodego pokolenia - przy użyciu systemu skautowego. Jedną z

zasadniczych cech organizacji była zupełna apartyjność i apolityczność.

2. naród żydowski, jak każdy inny, dla zajęcia odpowiedniego stanowiska w rodzinie

narodów cywilizowanych i dla utrwalenia swego bytu musi mieć własny kraj, terytorium,

państwo. Odbudowa państwowości żydowskiej możliwa jest tylko w prastarej ojczyźnie -

Palestynie. Dla osiągnięcia tego celu organizacja popierała emigrację młodego pokolenia

do Palestyny.

3. Polska nie jest krajem tymczasowego pobytu, tzw. galusu (niewoli), lecz ojczyzną.

Rozwiązanie kwestii żydowskiej w Polsce dałoby się przeprowadzić z jednej strony przez

emigrację i stworzenie własnej siedziby narodowej, z drugiej zaś przez "uobywatelnienie"

nowego pokolenia.

Organizacja im. kpt. Trumpeldora rozwinęła swoja działalność na terenie całej

Rzeczypospolitej Polskiej. Siedzibą władz naczelnych była Warszawa. Na czele

organizacji stała Komenda Naczelna.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: