Birch Ann - Psychologia rozwojowa w zarysie.pdf - Psychologia rozwojowa i osobowosci - himen303

Ann Birch

Tony Malim

Psychologia

Rozwojowa

w zarysie

Od niemowlęctwa do dorosłości

przełożyli

JanŁuczyński

Marian Olejnik

Wydawnictwo

Naukowe

PWN

Warszawa

2002

Z oryginału angielskiego:

Developmental Psychology. From infancy to adulthood

Spis treści

Ali rights reserved

Originally published by

The Macmillan Press Lid.

Houndmills, Basingstoke, Hampshire RG 21 2XS and London

Projekt okładki i stron tytułowych

Maryna Wśniewska

Przedmowa 6

Rozdział 1. Metody badawcze stosowane w psychologii rozwojowej

Rozdział 2. Wczesne uspołecznienie 15

2.1. Rozwój przywiązania 15

2.2. Przywiązanie i deprywacja 22

23. Zabawa 30

Rozdział 3. Rozwój poznawczy 36

3.1. Piageta teoria rozwoju poznawczego 38

3.2. Brunera teoria rozwoju poznawczego 53

3.3. Przelwarzanie informacji a rozwój poznawczy 55

3.4. Nabywanie języka 56

Rozdział 4. Rozwój społeczno-moralny 63

4.1. Podejście psychodynamiczne 64 •

4.2. Teoria uczenia się 74

4.3. Podejście poznawcze: poznanie społeczne 83

4.4- Rozwój moralny 87

Redaktor

Ewa Szulc

Redaktor techniczny

Danuta Jezierska-Żaczek

Wydawnictwo Naukowe PWN, Sp. z o.o.

Warszawa 1995

ISBN 83-01-11938-1

Wydawnictwo Naukowe PWN SA

00-251 Warszawa, ul. Miodowa 10

tel. (O-prefiks-22) 695-43-21 faks:

(O-prefiks-22) 826-71-63 e-mail:

pwn@pwn.com.pl http: //www. pwn .p

Rozdział 5. Rezultaty uspołecznienia

5.1. Płeć 98

5.2. „Ja" i ocena samego siebie

53. Osiągnięcia 113

5.4. Dziecięce przyjaźnie 117

108

120

Rozdział 6. Adolescencja i dorosłość

6.1. Adolescencja 120

6.2. Rozwój przez całe życie: badanie dorosłości

63. Wczesna dorosłość 133

6.4- Średni wiek dojrzały 138

6\5. Późny wiek dojrzały 146

Bibliografia 158

Indeks nazwisk 166

Indeks rzeczowy 169

129

Wydawnictwo Naukowe PWN SA

Wydanie IV - dodruk

Arkuszy drukarskich 11

Drak ukończono we wrześniu 2002 r.

Drukarnia GRAFMAR Sp. z o. o.

36-100 Kolbuszowa Dolna, ul. Wiejska 43

Rozdział l

Metody badawcze

stosowane

w psychologii rozwojowej

Przedmowa

Jest to pierwsza z serii krótkich książek przeznaczonych dla

uczniów szkół średnich i studentów pierwszych lat psychologii. Za-

wierają one omówienie teorii, wyników aktualnych badań i praktycz-

nych zastosowań wiedzy psychologicznej. Książki z tej serii mogą

służyć rozwijaniu własnych zainteresowań lub jako pomocnicze mate-

riały towarzyszące kursowi szkolnemu lub uniwersyteckiemu. Każdy

rozdział opatrzony jest pytaniami kontrolnymi oraz listą lektur uzu-

pełniających.

Dla osiągnięcia jak najlepszych rezultatów zaleca się pracę jed-

norazowo z jedną częścią i odpowiadanie na pytania kontrolne znaj-

dujące się na końcu każdej części. Można też powrócić do pytań

kontrolnych po przeczytaniu dalszych partii tekstu.

Po przeczytaniu tego rozdziału powinieneś umieć:

1. Opisać strategie i metody badawcze wykorzystywane w psychologii rozwojowej.

2. Omówić zalety i ograniczenia strategii i metod badawczych.

Psychologia rozwojowa bada zmiany psychiczne, jakie zachodzą

w człowieku w okresie miedzy jego przyjściem na świat a późnymi latami

życia. Większość badań dotyczy jednakże dzieciństwa i okresu adolescen-

cji. Badania nad rozwojem w dorosłości pojawiły się dopiero po drugiej

wojnie światowej. Nawet dzisiaj stosunkowo niewielu psychologów

zajmuje się rozwojem w dorosłości i jedynie zmiany zachodzące

w późnych tatach życia zwróciły uwagę większej liczby badaczy.

W celu naukowego badania ludzkiego zachowania psychologo-

wie rozwojowi wykorzystują szereg rozmaitych metod i strategii ba-

dawczych. Poniżej przedstawiamy krótko te z nich, które są najczęś-

ciej używane.

Ann Birch

Tony Malim

Strategie badań

W badaniach nad zmianami zachodzącymi w jakiejś sferze psy-

chicznego funkcjonowania zależnymi od wieku stosuje się dwie głów-

ne strategie gromadzenia danych o badanych osobach w różnych

momentach ich rozwoju: strategię badań poprzecznych i strategię

badań podłużnych (longitudinalnych).

rosłości można by przeprowadzić z udziałem jednej grupy badanych

testując ich co dziesięć lat pomiędzy 20 a 60 rokiem życia.

Zalety

Strategia badań poprzecznych

W strategii tej porównuje się w określonym czasie grupy osób

różniące się wiekiem. Na przykład, psychologowie chcący porównać

wartości moralne wyznawane przez młodych dorosłych z wartościami

moralnymi wyznawanymi przez osoby w średnim wieku przeprowa-

dzają obserwacje lub testy w tym samym (mniej więcej) czasie w gru-

pie młodych dorosłych i w grupie osób w średnim wieku. Następnie

wyciągają wnioski co do wartości moralnych wyznawanych na tych

dwóch poziomach wieku.

(a) Badania przeprowadzone za pomocą strategii podłużnej do

starczają danych o rozwoju jednostek w danym okresie.

(b) Za ich pomocą można badać stabilność rozwoju.

dywidualnego na późniejszy rozwój.

Slabośd

(a) Pochłaniają wiele czasu i pieniędzy.

(b) Istnieje duże prawdopodobieństwo, że część badanych z róż

nych powodów nie weźmie udziału w kolejnych badaniach. Rezul

tatem tego może być nieprzypadkowa zmiana właściwości badanej

grupy, która zakłóci wyniki całego badania.

ne wyniki z uwagi na różnice wpływów społecznych w różnym czasie

(historycznym).

Zalety

(a) Strategia szybka i stosunkowo mało kosztowna.

(b) Badania można łatwo powtórzyć.

ogólnych tendencji rozwojowych, które mogą być następnie badane

bardziej szczegółowo.

Słabości

Metody badań

(a) Ponieważ badane zachowanie obserwowane jest tylko w jed

nym momencie, badania wykonane przy użyciu strategii poprzecznej

nie informują o różnicach wewnątrzindywidualnych.

(b) Osoby należące do bardzo odległych grup wiekowych mają

odmienne doświadczenia kulturowe i społeczne. Zatem uzyskane wy

niki mogą odzwierciedlać raczej różnice w tym zakresie niż rzeczywis

te różnice rozwojowe (związane z wiekiem).

Eksperyment

Manipulowanie i kontrolowanie są podstawowymi cechami me-

tody eksperymentalnej. Badacz manipuluje jedną zmienną — zwaną

zmienną niezależną — i obserwuje jej wpływ na inną zmienną — zwaną

zmienną zależną. W tym czasie wszystkie inne czynniki, które

mogłyby mieć wpływ na zmienną zależną są kontrolowane. Eks-

perymenty przeprowadza się zwykle w laboratoriach, chociaż można

je również wykonywać w bardziej naturalnych warunkach.

Przykładem ściśle kontrolowanego eksperymentu laboratoryjne-

go mogą być opisane na stronie 80 badania nad wpływem modelowa-

nia zachowań agresywnych u dzieci (Bandura, Ross i Ross, 1963).

Obserwowanie agresywnego modela było w tych badaniach zmienną

Strategia podłużna (longitudinalna)

W badaniach prowadzonych zgodnie ze strategią longitudinalną

jedna grupa osób badana jest w ciągu jakiegoś czasu, zwykle kil-

ku/kilkunastu lat. Obserwacje i testy wykonuje się w różnych inter-

wałach czasowych. I tak, badania nad wartościami moralnymi w do-

niezależną, zaś rozmaite zachowania agresywne odtworzone przez

dzieci — zmienną zależną.

Zalety

Techniki obserwacyjne pozwalają na uzyskanie realistycznego

obrazu ludzkiego funkcjonowania w warunkach życia codziennego.

Zalety

(a) Ponieważ niepożądane zmienne są ściśle kontrolowane, moż

liwe jest wyciąganie „twardych" wniosków co do wpływu zmiennej

niezależnej na zmienną zależną, a wiec co do tego, czy istnieje między

nimi związek przyczynowo-skutkowy .

(b) Eksperymenty dostarczają precyzyjnych i obiektywnych infor

macji o ludzkim zachowaniu. Z uwagi na tę precyzję, badania można

łatwo powtórzyć.

Słabości

(a) Z powodu braku ścisłej kontroli nie można mieć pewności czy

niepożądane zmienne nie wpływają na badane zachowanie. Na pod

stawie wyników badań za pomocą technik obserwacyjnych nie można

zatem wnioskować o zależnościach przyczynowo-skutkowych.

(b) Techniki obserwacyjne są bardziej niż inne metody wrażliwe

na wpływ subiektywnych czynników związanych z osobą obserwatora

(jego przekonań, oczekiwań, itd.) ponieważ w istotnym stopniu opie

rają się na jego interpretacji zdarzeń.

Słabości

(a) Eksperymenty zwykle trwają bardzo krótko. Dlatego nie

można być pewnym, że zaobserwowane w eksperymencie zachowanie

będzie takie samo w długotrwałej, „realnej" sytuacji.

(b) Osoby badane obserwowane w stosunkowo ograniczonych

warunkach laboratoryjnych mogą nie zachowywać się tak, jak uczy

niłyby to w warunkach naturalnych.

eksperymentalnie. Na przykład, nie można w sposób zamierzony

poddawać dzieci szkodliwym oddziaływaniom po to, by badać ich

wpływ na rozwój.

Obserwacja kontrolowana

Przedmiotem obserwacji jest zachowanie spontaniczne, lecz obser-

wator do pewnego stopnia kontroluje i manipuluje sytuacją.

Badania nad reakcjami niemowląt na nowe sytuacje

(Ainsworth i Wittig, 1969) opisane na stronie 1.7 stanowią przykład

obserwacji kontrolowanej. Zwykle matka i dziecko są obserwowane

w specjalnym pomieszczeniu wyposażonym w jednostronną przesłonę,

która widziana Wewnątrz pomieszczenia wygląda jak lustro, z

zewnątrz zaś umożliwia obserwację wnętrza pomieszczenia.

Obserwator rejestruje reakcje dziecka na nieoczekiwane sytuacje. Na

przykład, matka opuszcza pomieszczenie lub wchodzi do niego

nieznana dziecku osoba w obecności matki lub wtedy, gdy nie ma jej

w pomieszczeniu.

Techniki obserwacyjne

W badaniach prowadzonych technikami obserwacyjnymi przed-

miotem badania jest naturalne zachowanie jednostek, przy czym zasadą

jest ograniczenie do minimum oddziaływania obserwatora na jego

przebieg. Wykorzystuje się dwie podstawowe techniki obserwacyjne.

Zalety

fa) Metoda ta ma dużo wspólnego z obserwacją w warunkach

naturalnych; nacisk położony jest na obserwowanie zachowania spon-

tanicznego.

(b) Ponieważ środowisko, w którym zachodzi obserwowane za-

chowanie jest do pewnego stopnia kontrolowane, badacz ma większą

pewność co do zmiennych wpływających na zachowanie badanego.

Obserwacja w warunkach naturalnych

Przedmiotem obserwacji jest spontaniczne zachowanie w natural-

nym otoczeniu. Przykładem służyć mogą badania nad zabawami

dziecięcymi (Sylva i in., 1980) przedstawione na stronach 33 i 34.

Birch Ann - Psychologia rozwojowa w zarysie.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: