10. Organizacyjne formy kształcenia:
· rola motywacji w procesie uczenia się, motywacja do uczenia się jako cel nauczyciela, formowanie wspólnoty dydaktycznej, strategie wywołania motywacji do nauki, socjalizacja uczniów nie zainteresowanych i zniechęconych, cele motywacyjne w planowaniu i realizacji procesu dydaktycznego;
1. Wymień właściwości wspólnot dydaktycznych
· Wielowymiarowość – klasa to miejsce zatłoczone, gdzie jest wielu ludzi o różnych upodobaniach i zdolnościach, współzawodniczących ze sobą. Trzeba zaplanować i zgrać wiele czynności ( np. utrzymać się w harmonogramie)
· Jednoczesność – wiele spraw, dzieje się jednocześnie np. nauczyciel musi słuchać uczniów podczas dyskusji, zadawać im pytania oraz wyjaśniać to, co niezrozumiałe
· Gwałtowność – zdarzenia w klasie dzieją się szybko, każdego dnia nauczyciel wchodzi w wiele interakcji z uczniami ( chwali lub gani). Gwałtowność zdarzeń pozostawia mu mało czasu do namysłu
· Nieprzewidywalność – zdarzenia w klasie często przyjmują niespodziewany obrót. Ciągle coś przeszkadza i odrywa od normalnej pracy. Zdarzenia następują jednocześnie, dlatego, że nie można przewidzieć jak będzie wyglądał dany dzień w klasie.
· Jawność – klasa to publiczne miejsce, świadkami zdarzeń są uczniowie.
· Przeszłość – w ciągu swej nauki uczniowie zdobywają liczniejsze doświadczenia, zwyczaje, normy. To, co zdarzy się na początku roku często wpływa na dalszy bieg spraw.
2. Wymień strategie motywowania uczniów i kształtowania wspólnoty dydaktycznej i krótko je skomentuj.
Arends - Strategie motywowania uczniów:
1) Teoria potrzeb i dyspozycji motywacyjny
Do podejmowania działań i wydatkowania energii motywuje ludzi dążenie do 3 efektów:
- osiągnięcia
- afiliacja
- władza
Motyw osiągnięć u nauczycieli występuje, gdy starają się oni dobrze uczyć i działać kompetentnie. Motyw afiliacji, gdy uczniowie i nauczyciele cenią sobie przyjaźń kolegów i oparcie, jakie w nich znajdują. Motyw panowania można dostrzec u uczniów, którzy dążą do jak największej kontroli nad tym, czego się uczą i u nauczycieli, którzy dążą do jak największego udziału w szkolne sprawy.
Największym aspektem dla nauczania tej teorii jest motyw „osiągnięć” uczniów, czyli „postanowienie, żeby się uczyć”
2) Teoria atrybucji
Opiera się na założeniu, że to sposób, w jaki ludzie spostrzegają i interpretują przyczyny swoich sukcesów, lub porażek stanowi główny wyznacznik motywacji osiągnięć.
Nauczyciele dzięki tej teorii mogą zrobić coś, aby uczniowie spostrzegli siebie i otoczenie inaczej, a to w konsekwencji może zwiększyć wysiłek jaki wkładają w naukę
Sukces lub porażka może mieć 4 przyczyny:
- zdolności
-wysiłek
- szczęście
- poziom trudności zadań dydaktycznych
Strategie kształtowania wspólnoty dydaktycznej:
1) Włączenie i członkostwo
Uczeń rozgląda się za odpowiednim usytuowaniem siebie w grupie ( pokazuje najlepsze strony) nauczyciel ma duży autorytet. By grupa mogła przejść na dalszy etap musi być rozstrzygnięta sprawa przynależności do grupy i jej składu.
2) Panowanie i współpraca
2 rodzaje walki o władzę przez członków:
- próba autorytetu nauczycieli
- ustalają hierarchię w grupie
Napięcie między stosunkami uczeń – nauczyciel, uczeń – uczeń, powinno być ono rozładowane, stosunki władzy uporządkowane
3) Cele jednostkowe i dydaktyczne
Uczniowie mogą osiągać i ustanawiać cele oraz wspólnie rozwiązywać problemy
4) Weryfikacja i dostosowanie
Grupa może uświadomić sobie własny rozwój, mogą być konflikty, bo nowe zadania mogą naruszyć hierarchię ustaloną
Strategie motywowania uczniów – Kwieciński, Śliwierski
1) Wzbudzanie dysonansu poznawczego
Dysonans poznawczy – to niezgodność między tym, co wiemy o jakimś fakcie, zdarzeniu, a tym, czego się dowiadujemy o nim w danym momencie. Wartość dysonansu polega na tym, że wywołuje on nacisk na działanie zmierzające do jego redukcji lub uniknięcia wzrostu jego nasilenia. Nauczyciel powinien wzbudzać odczucie niezgodności poznawczych, pobudzać aktywność intelektualną uczniów. Wzbudzanie dysonansu może też służyć wyostrzeniu uwagi, myślenia.
2) Wzbudzanie motywacji osiągnięć
Motywacja osiągnięć – to dążenie do zrobienia czegoś, co ma znaczenie w oczach własnych ucznia i innych. Może być ona pobudzana przez:
- regulowanie poziomu napięcia, jakie powstaje w uczniach podczas dążenia do celu – poziom napięcia zależy, od stopnia trudności zadania oraz zachowań nauczyciela wobec uczniów, należy, zatem znaleźć „złoty środek” dla regulacji napięcia
- wpływanie na subiektywne prawdopodobieństwo sukcesu – uczeń poprzez swoją samoocenę i czynniki zewnętrzne ( jak odbierają go inni) zakłada, że osiągnie sukces lub porażkę. Nauczyciel powinien wpływać na sposób myślenia uczniów, motywować do osiągania sukcesów.
- regulowanie procesu sukcesu – poczucie sukcesu wiąże się z poczuciem trudności zadań i trudem włożonym w ich wykonanie. Nauczyciel powinien, więc dobierać stopień trudności do możliwości ucznia, docenia jego wysiłek włożony w realizację zadania.
- regulowanie poziomu zainteresowania uczniów– gdy pojawiają się tematy, problemy interesujące dla uczniów, mają oni większą motywację do nauki, dlatego też należy tak przedstawiać wiadomości, by zaciekawiły uczniów słuchaczy.
- udzielanie uczniom informacji zwrotnej – informacja zwrotna motywuje, jeśli nie zawiera oceny, pokazuje kierunek dalszych działań ucznia, dotyczy zadania a nie ucznia, jest podawana po wykonanym zadaniu lub w trakcje jego wykonywania
3) Wzbudzanie procesu rekonstruowania wiedzy osobistej uczniów
Motywacja do uczenia się jest tym większa im bardziej dotyczy osobistych doświadczeń uczniów, wiedzy już posiadanej na dany temat. Należy wywołać dysonans pomiędzy wiedzą posiadaną, a nowymi treściami. Następnie zachęcić uczniów do analizy problemu z własnej perspektywy, po czym porównać jego pomysły z propozycjami nauczyciela. W ten sposób uczeń uzupełnia wiedzą i może ją zastosować w nowych sytuacjach, opierając się jednak na tym co przyswoić.
· systemy organizacyjne kształcenia: system klasowo – lekcyjny, mannheimski, progresywizm i nowe wychowanie, inne systemy;
1. System Manheimski: Anton Sickinger zorganizował szkołę. Różnice w rozwoju umysłowym, a nie wiek ucznia stały się podstawą przydziału ucznia do klasy. Funkcjonowały klasy dla uczniów: przeciętnych, mało zdolnych, opóźnionych w rozwoju i wybitnie zdolnych. W polskim szkolnictwie zwolennikiem tego systemu był Nawroczyński. Sugerował on dobór segregujący. Respektowanie indywidualnych możliwości ucznia było zaletą, ale selekcja etykietowanie ucznia od samego początku było zdecydowanie wadą systemu.
2. Systemy progresywne i systemy nowego wychowania:
· Szkoła eksperymentalna Deweya:
- kompletna rezygnacja z zajęć klasowo – lekcyjnych
- swobodnie organizowane zadania wytwórcze
· Killpartick i jego metoda projektów:
- w miejsce tradycyjnych przedmiotów nauczania wprowadzono projekty
- projekty miały się wiązać z zainteresowaniami ucznia
· Plan daltoński – Helena Pakulska – USA:
- uczniowie pracowali swobodnie przez dłuższy czas, zazwyczaj przez miesiąc, korzystając z materiałów znajdujących się w pracowniach szkolnych, do szkoły przychodzili na konsultacje
· Amerykańska szkoła bez klas – Brown (Floryda):
- grupowanie uczniów według rzeczywistych zainteresowań i postępów w nauce danego przedmiotu
· System Trumpa „team teaching”:
- grupa nauczycieli była zespołem i ten zespół obsługiwał większe skupiska uczniów
- każdy z nauczycieli reprezentował dział, z którego był najlepszy
· Metoda ośrodków pracy O. Decrolego (Bruksela, Belgia):
- wykorzystywana często w nauczaniu specjalnym
· Nauczanie łączne K. Linke (Austria, w Polsce - Maćkowiakowie)
- szkoła dla życia, dziecko poznawało świat przez pryzmat doświadczeń życiowych
· System C. Freinetta.
· lekcja, blok, zintegrowany dzień pracy i aktywności ucznia;
Lekcja jako podstawowa forma pracy dydaktyczno – wychowawczej.
Głównym elementem klasowo – lekcyjnego systemu pracy dydaktycznej jest lekcja. Jako podstawowa jednostka zinstytucjonalizowanej formy organizacyjnej procesu nauczania – uczenia się, określa ona nie tylko czas pracy nad tematami, na które podzielony jest materiał programowy, lecz wpływa również na tok kształcenia, tzn. na rozkład w czasie poszczególnych działów programu oraz związanych z nimi zadań dydaktycznych.
Typy lekcji
Dotychczas nauczyciele najczęściej stosują w budowie lekcji właśnie ten tok, co jest przejawem tradycjonalizmu dydaktycznego i daleko idącej jednostronności. Jest to najszerzej opracowany tok w podręcznikach nauk pedagogicznych, jest także nadmiernie uprzywilejowany w zakładach kształcenia nauczycieli. Klasyfikację typów lekcji podającej podaje Boris P. Jesipow:
a) Lekcje kombinowane
b) Lekcje na których wprowadza się nowy materiał
c) Lekcje na których ma miejsce utrwalanie wiadomości
d) Lekcje mające na celu uogólnianie i systematyzowanie materiału
e) Lekcje mające na celu kształtowanie umiejętności i nawyków
f) Lekcje na których ma miejsce sprawdzanie wiadomości.
Podstawowy typ tego postępowania to lekcja obejmująca następujące momenty procesu kształcenia:
a) Organizacyjne i psychiczne przygotowanie klasy do pracy
b) Sprawdzanie pracy domowej
c) Przedstawienie i opracowanie nowych treści
d) Integrowanie nowych treści z dawniej nabytym i ich systematyzowanie
e) Utrwalanie nowych treści przez próby stosowania ich w nowych sytuacjach
f) Wyjaśnianie założeń pracy domowej
Zalety:
a) Prosta, nieskomplikowana struktura.
Wady:
a) Częste zniekształcane struktury przez nauczycieli,
b) Więcej czasu przeznaczane jest na odpytywanie, a mniej czasu pozostaje na opracowanie nowych treści,
c) Częste spychanie opracowywania nowego materiału na uczniów (z powodu braku czasu na lekcji),
d) Ogranicza bądź osłabia twórczą postawę nauczyciela
Istota typu lekcji podającej polega na wywołaniu u uczniów odpowiedniego zrozumienia jego sensu „osobowościowego” oraz na zapewnieniu dyspozycyjności uczniów do działań poznawczych i praktycznych.
Tok problemowy spotyka się z coraz większym zrozumieniem w szkołach, w teorii natomiast nie ma już przeciwników. Badania eksperymentalne wykazały nieco wyższą wydajność metod problemowych nad innymi metodami. Jednocześnie zwróciły one uwagę na wyjątkowe znaczenie tych metod w rozwijaniu postaw twórczych jednostki i jej całej osobowości. Jednak nadal jest to typ lekcji natrafiający na przeszkody w szerokiej praktyce.
Lekcja typu problemowego obejmuje co najmniej następujące części:
a) Przygotowanie uczniów do pracy,
b) Sprawdzenie pracy domowej, jako nawiązanie do lekcji poprzedniej,
c) Stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie przez uczniów zagadnienia głównego oraz kwestii z nim związanych,
d) Ustalenie planu pracy i w toku jego realizacji sformułowanie pomysłów rozwiązania,
e) Sprawdzenie pomysłów rozwiązania na drodze empirycznej lub teoretycznej,
f) Usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości,
g) Zastosowanie ich w nowych sytuacjach praktycznych bądź teoretycznych – na lekcji bądź w zadanej pracy domowej.
Budowa lekcji problemowej może ulec modyfikacji (wydłużać się) w zależności od problemu:
a) Problem typu „odkryć”
b) Problem typu „wynaleźć”;
Oraz w zależności od liczby występujących na lekcji problemów.
a) Wyższa wydajność
b) Rozwijanie postaw twórczych
c) Rozwijanie całej osobowości ucznia
a) Trudna technika
Istota tego typu lekcji, najważniejszym efektem jest doprowadzenie do tego, by każdy uczeń uwierzył w swoje szanse w indywidualnym czy grupowym rozwiązywaniu problemów odpowiadającym jego możliwościom, a zarazem by ochoczo brał się do tej twórczej pracy. W konsekwencji chodzi więc o to, by uczeń sam zaczynał pracować nad swoim rozwojem.
Tok ten najczęściej występuje w budowie lekcji na których miało miejsce kształtowanie sprawności językowych, matematycznych, technicznych czy sportowych oraz nabywanie odpowiedniej wprawy. W najczęściej spotykanym typie lekcji tego rodzaju wyróżnić można następujące części:
1. Przygotowanie klasy do pracy i sprawdzenie zadania domowego,
2. Uświadomienie sobie przez uczniów zadania lekcji.
3. Ustalenie zasad i reguł umożliwiających wykonanie tego zadania,
4. Wzorowy pokaz danej czynności,
5. Wykonanie pierwszych działań przez uczniów pod kontrolą nauczyciela,
6. Ćwiczenia systematyczne, odpowiednio urozmaicone,
7. Zadanie pracy domowej sprzyjającej utrwalaniu sprawności.
Tok operacyjny w jego głębszym rozumieniu polega na usunięciu w świadomości ucznia bariery między teorią i praktyką, praktyką i teorią. Ma on młodego człowieka doprowadzić do tego , by rozumiał działalność ludzi, w tym i swoją własną, by zarazem chciał i potrafił doskonalić własne sprawności zwłaszcza w wybranych dziedzinach, by zarazem te sprawności służyły nie tylko jemu, ale i innym ludziom.
...
coliberek44