HIPOTERAPIA ‐ gimnastyka lecznicza na koniu.pdf

HIPOTERAPIA ‐ gimnastyka lecznicza na koniu

Strona główna > Metody ‐ programy > Rehabilitacja

Hipoterapia to metoda gimnastyki leczniczej na bazie neurofizjologii z udziałem konia. Jest

to metoda zalecana przez lekarza, wykonywana zaś przez posiadającego stosowne kwalifikacje

terapeutę ‐ specjalistę gimnastyki leczniczej, na specjalnie przygotowanych do tego celu

koniach. Metoda ta cieszy się coraz większym uznawaniem wśród specjalistów różnych dziedzin,

a przede wszystkim samych pacjentów korzystających z możliwości obcowania z koniem.

Hipoterapia najczęściej jest wykorzystywana w usprawnianiu pacjentów z:

l mózgowym porażeniem dziecięcym,

l stwardnieniem rozsianym,

l wadami postawy,

l upośledzeniem umysłowym,

l autyzmem dziecięcym,

l uszkodzeniami analizatorów (wzroku, słuchu, nadwrażliwości dotykowej),

l zaburzeniami emocjonalnymi (zaburzeniami zachowania)

l niedostosowaniem społecznym

Koń do terapii

Koń („hippos”) służy jako pośrednik w terapii, przenosząc na pacjenta ruch w trakcie przemieszczania się

stępem. Przebieg ruchu konia jest pokrewny chodowi człowieka. Duży koń przenosi na pacjenta w stępie od 90

do 110 wielowymiarowych impulsów ruchowych na minutę. Przetworzenie tychże rytmicznie oddziaływujących

impulsów stymuluje odpowiedzi ruchowe, za pośrednictwem których ‐ przy pomocy terapeuty ‐ możliwe jest

przeprowadzenie poprawnej fizjologicznie korekcji ruchowej. Dokonuje się to poprzez stymulację równowagi,

regulację napięcia mięśniowego, koordynację, wzmocnienie mięśni i symetrię ruchów. Pozycje korekcyjne

uzyskiwane za pomocą proprioceptywnej stymulacji sensomotorycznej umożliwiają odnajdywanie, rozwijanie

i utrwalanie optymalnych wzorców ruchowych ciała, stosownie do jego hipotetycznej normy. Taka korekcja

ruchowa oznacza równocześnie trening mięśni w momencie zmniejszenia bądź likwidacji zaburzeń ich równowagi

wewnętrznej poprzez regulację napięcia mięśniowego, jak również wykorzystanie potencjalnych

bądź istniejących jeszcze funkcji stawów.

W hipoterapii bierze się też pod uwagę odpowiednie cechy konia. Ma to być koń

łagodny, posłuszny, o odpowiedniej budowie, prawidłowych wzorcach ruchowych.

Nie istnieje żadna rasa koni, które najlepiej nadawałyby się do hipoterapii. Na

przydatność konia w tej dziedzinie wskazywać mogą niektóre cechy, jak: typ,

charakter, temperament czy pokrój, ale warunkiem jego zastosowania w roli konia terapeutycznego jest odpowiednie

wychowanie. Ostatecznie jednak czynnikiem decydującym o wyborze danego konia jest konkretny człowiek (pacjent) ‐

dorosły bądź dziecko ‐ i jego problem. Charakter konia jest cechą decydującą o jego przydatności do hipoterapii.

Istotne jest, aby koń był: przyjaźnie nastawiony do człowieka, cierpliwy, łagodny, pojętny, godny zaufania, nielękliwy. Jego temperament nie może być

zbyt gwałtowny, ale nie powinien też być zbyt ociężały; raczej spokojny i zrównoważony, ale nie otępiały. Pod względem typu (pokroju) prostokątna

budowa ciała ma wiele zalet, bowiem dłuższa partia środkowa ciała, a więc dłuższy grzbiet, umożliwia wygodniejszy i lepszy dosiad w sytuacji, gdy

grzbiet ten jest rozkołysany. Koń o budowie kwadratowej z krótszym bądź zupełnie krótkim grzbietem jest ze względu na nieustanne kołysanie

i drganie mniej wygodny. Cechą decydującą w wyborze konia jest ocena wzajemnej harmonii jego

poszczególnych części ciała. Zalecana jest średnia wielkość konia (wielkość powinna harmonizować ze

wzrostem jeźdźca). Pod względem wieku koń terapeutyczny musi osiągnąć taką dojrzałość, która

gwarantuje trwałe efekty działań wychowawczych. Od młodego konia ‐ poniżej 5 lat z reguły nie można

tego jeszcze oczekiwać. Konie różnych ras, a także konie tej samej rasy wykazują spore różnice w tym

względzie: tak jak u człowieka są osobniki „wcześnie i późno dojrzewające”. Podanie jakiejkolwiek

granicy wiekowej należy zatem traktować jedynie jako swego rodzaju punkt odniesienia. Tak więc

dobrze wygimnastykowany, zdrowy koń może jeszcze w wieku 18 lat być idealnym partnerem do

hipoterapii, inny zaś już w wieku 12 lat jest wysłużony i nie spełnia oczekiwań, jakie stawia się koniowi

terapeutycznemu w zakresie elastyczności i sprężystości ruchów.

W hipoterapii ważny jest etap wstępny, którego celem jest oswojenie pacjenta (zwłaszcza dziecka) z koniem,

oraz etap zasadniczy ‐ zajęcia usprawniające na koniu, które wymagają bardzo starannego zaplanowania

i konsekwentnej, systematycznej realizacji. Podczas hipoterapii mogą występować również elementy nauki jazdy

konnej. Dziecko wykonuje takie czynności jak trzymanie wodzy i kierowanie koniem. W trakcie zajęć

terapeutycznych korzysta się z różnego rodzaju sprzętu pomocniczego dla utrzymania równowagi na koniu, np.ze

specjalnych pasów z uchwytem, siodeł itp.

Hipoterapia stanowi bardzo atrakcyjną formę usprawniania dzieci i znacząco wpływa na sferę psychospołeczną.

Zajęcia usprawniające na koniu motywują dziecko do współpracy w usprawnianiu, a ponieważ odbywają się

w warunkach naturalnych (np.w lesie, na łące), umożliwiają bezpośredni kontakt z przyrodą i jej wielozmysłowe

doświadczanie. Terapeuta w czasie jazdy konnej spełnia rolę asekurującą, zapewniając bezpieczeństwo. W czasie jazdy idzie on zawsze po słabszej

stronie jeźdźca, podtrzymuje, kontroluje jego postawę i wykonuje z nim ćwiczenia.

Terapeutyczna jazda konna w medycynie, pedagogice i sporcie

Na podstawie licznych obserwacji i raportów traktujących o możliwościach zastosowania konia i jego

korzystnym wpływie na człowieka można było na przestrzeni ostatnich lat wyróżnić główne kierunki,

rozgraniczyć dziedziny oraz najogólniej zdefiniować zasady jego terapeutycznego oddziaływania. Ustalenie

pewnego porządku w zakresie wykorzystania konia i towarzyszący temu nieustanny proces weryfikacji

i kwalifikacji coraz to nowych metod i sposobów jego zastosowania to rezultat licznych poważnych zabiegów,

których podstawą zawsze było i jest nadal działanie praktyczne. W całym tym procesie rozwojowym powstała

koncepcja przyporządkowania konia i jego terapeutycznej funkcji do trzech dziedzin równocześnie: medycyny,

pedagogiki i sportu. Przez międzynarodową społeczność przyjęty został również graficzny model terapeutycznej

jazdy konnej. Nakładające się częściowo na siebie trzy koła, których część wspólną stanowi umieszczony

centralnie koń, uwidaczniają w punktach przecięcia się treści styczne oraz treści uzupełniające, skądinąd zupełnie niezależne (patrz rys. 1). Widoczne

na schemacie zachodzące na siebie pola wskazują na fakt, iż granice tych dziedzin częściowo się pokrywają i choć każde z nich stanowi samodzielną

dziedzinę, to zawierają one w sobie równocześnie treści dziedzin sąsiednich.

Rys 1. Schemat przedstawiający trzy dziedziny

terapeutycznej jazdy konnej

Medycyna

W medycynie koń wykorzystywany jest w ramach rehabilitacji ruchowej do zabiegów hipoterapeutycznych. Ta neurofizjologiczna metoda usprawniania

jest wskazana w przypadku pacjentów z neurologicznymi zaburzeniami ruchu. Jest to metoda zalecana przez lekarza, wykonywana zaś przez terapeutę‐

specjalistę (najczęściej ‐ rehabilitacji ruchowej, lub pedagogiki specjalnej) posiadającego dodatkowe kwalifikacje z zakresu hipoterapii, i jest

stosowana wówczas, gdy konwencjonalne metody gimnastyki leczniczej, nie dają pożądanego efektu terapeutycznego lub jako metoda wspomagająca

podstawowy program.

Zawarty w polu medycyny jej obszar wspólny z jazdą konną i z woltyżerką pedagogiczno‐terapeutyczną oznacza

wczesnodziecięcą terapię, mającą na celu osiągnięcie poprawy w zakresie neuro‐ i sensomotoryki, a także terapię

dzieci wykazujących deficyty w sferze psychomotoryki oraz dzieci z chorobami psychosomatycznymi. Wspólna dziedzina

medycyny i sportu zawiera w sobie wskazania ortopedyczne, środki zapobiegawcze i rehabilitację.

Lekarz i terapeuta muszą znać owe treści graniczne hipoterapii i innych dziedzin, w których koń znajduje terapeutyczne

zastosowanie, aby móc ocenić, kiedy stają się one dominujące i w związku z tym może lub też powinno nastąpić

przejście do pedagogiki czy sportu, albo też kiedy pacjent może już zostać zwolniony spod opieki terapeuty i nadzoru

lekarskiego.

Pedagogika

Kontakt z koniem w ramach jazdy konnej i woltyżerki pedagogiczno‐terapeutycznej przyczynia

się do wywoływania pozytywnych zmian w zachowaniu, mających charakter indywidualistyczny,

psychologiczny, psychoterapeutyczny, społeczny i rehabilitacyjny. Dzięki połączeniu elementów

sportowych z faktem bliskiego, osobistego kontaktu z pośrednikiem, jakim jest koń,

angażowany jest cały człowiek jako istota cielesna, duchowa, umysłowa i społeczna.

Sport

Koń daje ludziom o różnym stopniu i rodzaju niepełnosprawności możliwość uprawiania sportu

jeździeckiego. Oznacza to dla nich równocześnie możliwość funkcjonowania w normalnej społeczności, korzystania z pełnym zaangażowaniem

i motywacją z różnych form aktywności sportowej: od zabaw jeździeckich, przez jazdę rekreacyjną aż do wyczynowego sportu turniejowego.

W ostatnich latach coraz większą popularnością cieszy się powożenie zaprzęgiem konnym (z udziałem kucyka). Zabiegi o charakterze zapobiegawczym

i rehabilitacyjnym przy pomocy konia także mogą mieć charakter zadania terapeutyczno‐sportowego.

Formy hipoterapii

1. Fizjoterapia na koniu ‐ przywracanie sprawności fizycznej poprzez gimnastykę leczniczą wykonywaną na koniu poruszającym się stępem ‐

to forma terapii zlecana przez lekarza, a prowadzona powinna być tylko przez fizjoterapeutów bądź lekarzy specjalistów rehabilitacji,

2. Psychopedagogiczna jazda konna ‐ jazda konna oraz powożenie (powozy, riksze, specjalne zaprzęgi) prowadzona w celu usprawniania

intelektualnego, poznawczego, emocjonalnego i fizycznego. Zawiera elementy działania edukacyjnego, pedagogiki, psychoterapii, terapii

zajęciowej i logopedii. Powinna być prowadzona wyłącznie przez pedagogów, psychologów i psychiatrów posiadających kwalifikacje jeździeckie,

bądź przy współudziale instruktorów jeździectwa ( posiadających uprawnienia PZJ).

3. Terapia z koniem ‐ wykorzystuje konia do celów leczniczych, zbliżenie pacjenta i zwierzęcia daje efekt terapeutyczny, poprawia komunikację ze

światem zewnętrznym oraz otoczeniem zewnętrznym. Powinna być prowadzona wyłącznie przez terapeutów posiadających kwalifikacje

3. Terapia z koniem ‐ wykorzystuje konia do celów leczniczych, zbliżenie pacjenta i zwierzęcia daje efekt terapeutyczny, poprawia komunikację ze

światem zewnętrznym oraz otoczeniem zewnętrznym. Powinna być prowadzona wyłącznie przez terapeutów posiadających kwalifikacje

jeździeckie.

Oddziaływanie konia a rehabilitacja psychoruchowa

l Hipoterapia ‐ to działanie mające na celu przywracanie zdrowia i sprawności przy pomocy konia i jazdy konnej.

l Hipoterapia ‐ metodą usprawniania dzięki obecności konia ‐ współterapeuty.

l Koń i jego ruch ‐ to niespotykane w innych metodach terapeutycznych możliwości rehabilitacji psychoruchowej osób niepełnosprawnych.

Elementy ruchowe

W hipoterapii wykorzystuje się niemal wyłącznie tylko jeden rodzaj chodu konia ‐ stęp. . Warunkiem poprawnego jej wykonywania jest przeprowadzenie

funkcjonalnej analizy ruchu konia i jeźdźca ‐ pacjenta. Zadaniem terapeuty jest wzajemne dostrojenie długości fali nadawcy (impulsy ruchowe konia)

i odbiorcy (odpowiedzi ruchowe pacjenta).

Stęp

Wysyłane przez grzbiet konia impulsy kołyszące są wypadkową anatomii i fizjologii konia oraz rytmu, szybkości i kierunku jego ruchu. Przebieg ruchu

w stępie jest czterotaktowy, bowiem poruszają się kolejno pary nóg po tej samej stronie, ale nie równocześnie: lewa tylna/lewa przednia, prawa

tylna/prawa przednia. W 8 fazach ruchowych jednej sekwencji kroków po momencie podparcia na trzech kończynach następuje na przemian podparcie

na dwóch kończynach znajdujących się po przekątnej bądź po tej samej stronie. Wraz z podsunięciem kończyny tylnej pod tułów następuje obniżenie

zadu i uniesienie się grzbietu, gdy przenoszona jest ona do tyłu, zad unosi się, zaś grzbiet opada. To kołysanie się grzbietu konia wprawia jeźdźca

w ruch w górę/w dół.

W momencie wyrzucania tylnej kończyny do tyłu zaczyna oddziaływać siła popychająca skierowana poziomo, powodująca powstanie przyspieszeni, po

przeniesieniu tej nogi do przodu, w chwili stawiania jej na podłożu (koniec ruchu posuwistego) następuje hamowanie. W ten sposób na ciało jeźdźca

przenoszony jest ruch typu w przód ‐ w tył, będący wynikiem bezwładności masy.

W momencie podparcia na lewej lub prawej parze nóg (4 i 8 faza stępu) następuje naprzemienne opadanie

nie podpartej strony ciała konia, pociągające za sobą równocześnie obniżenie miednicy i nogi pacjenta po

tej samej stronie, co powoduje kołysanie jeźdźca z boku na bok.

Naprzemienne wysuwanie się rozkołysanych bioder do przodu z następującą po nich fazą podparcia na

przekątnej (2 i 6 faza stępu) lub bocznej parze nóg (4 i 8 faza stępu) powoduje kołysanie jeźdźca

to w jedną, to drugą stronę, tworząc ruchy rotacyjne. Są one przenoszone na kręgosłup i powodują

w rezultacie przeciwstawne sobie ułożenie miednicy i łopatek: miednica i łopatki konia i jeźdźca układają

się równolegle do siebie. Tak więc w 4 fazie wysunięte są równocześnie do przodu lewa strona miednicy

i prawa łopatka, natomiast w fazie 8 prawa strona miednicy i lewa łopatka.

Zrozumienie tych procesów jest podstawą zrozumienia funkcji kręgosłupa w akcie wyprostu tułowia według

wzorca typowego dla chodu człowieka, który to wyprost stanowi cel naszej terapii.

We wszystkich rodzajach chodu konia występuje równoczesne uruchomienie przekątnej pary kończyn,

najwyraźniej widoczne w kłusie, słabiej w galopie, zaś najmniej widoczne w stępie. Poprzez przenoszenie

tych impulsów ruchowych następuje stymulacja odpowiedzi ruchowych u jeźdźca, których zadaniem jest

odpowiednie przetworzenie owych ruchów ukośnych (przekątnych) za pomocą precyzyjnych, kontrrotacyjnych

ruchów kręgosłupa na różnych jego wysokościach.

Przekątne wzorce ruchowe odgrywają decydującą rolę w procesie neurofizjologicznego rozwoju motoryki dziecka, a później w prawidłowym jej

funkcjonowaniu u człowieka dorosłego. Mają one również ogromne znaczenie w leczeniu jej nieprawidłowości rozwojowych czy zaburzeń. Imitacja tego

rodzaju ruchów ukośnych w postawie wyprostowanej, z możliwością rytmicznego przemieszczania się w przód wraz z koniem w sposób typowy dla chodu

człowieka, nie jest możliwa do osiągnięcia w takim stopniu w żadnej innej metodzie rehabilitacji ruchowej.

Wzmocnienie tego oddziaływania ruchowego w stępie można osiągnąć poprzez zmianę kierunku jazdy konia, skręty w trakcie jazdy po narożnikach,

wężykiem czy po okręgu. Zewnętrzna i wewnętrzna (w stosunku do łuku jazdy) połowa ciała pacjenta podlegają w danym momencie różnym

(niejednakowym) obciążeniom. Jeszcze trudniejsze zadanie dla koordynacji tułowia stanowią tzw. chody boczne, czyli ciągi, gdy przednia i tylna część

ciała konia idą po różnych śladach, a ponadto występuje krzyżowanie kończyn.

Kłus

W tym tak pełnym polotu ruchu dwutaktowym konia kroki stawiają kolejno kończyny po przekątnej, zaś pomiędzy zmianą (pary) kończyn występuje

faza luźnego zawieszenia. Przenoszone w tym rodzaju chodu na ciało jeźdźca, szybko po sobie następujące ruchy przekątne w prawo/w lewo również

bywają w przypadkach wyjątkowych wykorzystywane w hipoterapii.

Galop

Ten trójtakt o 6 fazach ruchowych polega na przemieszczaniu się w przód skokami z momentem luźnego zawieszenia w 6 fazie ruchu. W 3 fazie ruchu

aktywna jest przekątna para nóg. Galop jest wygodniejszym rodzajem chodu niż kłus, bo grzbiet konia jest spokojniejszy, ale szybsze tempo wymaga

od jeźdźca większej sprawności fizycznej. Do hipoterapii galop nie nadaje się i w związku z tym nie powinien być stosowany.

Analiza ruchów konia i jeźdźca

We wszystkich rodzajach chodu równoważenie ciała konia odbywa się poprzez podparcie na przekątnej

parze nóg. Nie jest ono przy tym tylko biernym ciężarem wprawianym w ruch dzięki aktywnej pracy nóg,

wybalansowanie tułowia jest raczej wynikiem fizjologicznych funkcji kręgosłupa. Kręgosłup konia również

posiada fizjologiczne krzywizny, których wyrównywanie i prostowanie w typowym dla chodu zmiennym

rytmie powoduje kołysanie się grzbietu konia. Prostowanie z wysklepieniem grzbietu oznacza jego

wydłużenie, a tym samym przeniesienie obciążenia na miednicę, ten ruch miednicy, widoczny w postaci

rytmie powoduje kołysanie się grzbietu konia. Prostowanie z wysklepieniem grzbietu oznacza jego

wydłużenie, a tym samym przeniesienie obciążenia na miednicę, ten ruch miednicy, widoczny w postaci

obniżenia się zadu końskiego, zapoczątkowuje zwiększone ugięcie w stawie biodrowym, wygięcie zadu

konia z podsunięciem nóg głęboko pod środek ciężkości konia i przejęcie ciężaru przez kończyny tylne.

Funkcjonowanie oraz obciążenie obręczy barkowej i przedniej części tułowia końskiego uzależnione są

w decydującym stopniu od aktu balansu części szyjnej i piersiowej kręgosłupa. Szyja jako swoisty drążek

równowagi dla przenoszonych impulsów ruchowych kręgosłupa spełnia swe zadanie poprzez unoszenie się w górę i opadanie, który to ruch przyjmuje

głowa, co objawia się w postaci potakiwania. Ten proces balansowania przebiega w formie przekazywanych nawzajem ciągów ruchowych.

Fazy podparcia na przekątnych parach nóg odgrywają we wszystkich rodzajach chodu konia decydującą rolę. Ukośne,

rotacyjne impulsy ruchowe są przenoszone na tułów, kręgosłup i grzbiet konia. Za pośrednictwem powierzchni

kontaktowej między grzbietem konia a pośladkami jeźdźca są one dalej przesyłane do jeźdźca, będąc źródłem

fizjologicznej stymulacji ruchu tułowia i ciała pacjenta. A zatem, wszelkie nieprawidłowości chodu konia stymulują

niepoprawne odpowiedzi ruchowe jeźdźca. Przejęcie wszystkich impulsów ruchowych pochodzących od konia jest

kluczowym punktem dla hipnoterapii, gdyż to właśnie one stymulują odpowiedzi ruchowe odpowiadające

fizjologicznym wzorcom ruchowym człowieka. Postrzeganie konia jako stymulatora ruchowego jest bardzo pomocne

dla zrozumienia jego funkcji ruchowej. Nie należy jednak porównywać tej jego funkcji z funkcją jakiegokolwiek

silnika wytwarzającego impulsy ruchowe (np. przyrządów fizjoterapeutycznych), bowiem rytm ruchu konia w stępie nie jest tak równomierny jak rytm

przyrządu mechanicznego. Najdrobniejsze odchylenia w przebiegu ruchu powstałe w trakcie balansowania konia i jeźdźca objawiają się minimalnymi

zmianami, które z kolei wywołują zawsze nieco zmienione odpowiedzi ruchowe u pacjenta. Zdolność pacjenta do wyczuwania rytmu jest warunkiem

koniecznym, aby poprzez powtarzanie czynności ruchowych mógł on rejestrować i magazynować w mózgu nowe doświadczenia ruchowe. W tym dialogu

ruchowym koń odgrywa także rolę „czytnika mięśni”, tj. aktywności człowieka, ponieważ sam ze swej strony dąży do uzyskania zgodności ruchowej

z jeźdźcem i próbuje zestroić go ze swoim ruchem (np. wprawić w taki sam ruch kołyszący). Koń nieustannie pracuje nad utrzymywaniem równowagi

poprzez to, że próbuje ustawić pod środkiem ciężkości jeźdźca swój środek ciężkości.

Doświadczony terapeuta potrafi z jakości chodu konia wyczytać, jak dalece pacjent jest rozluźniony, czy potrafi prawidłowo siedzieć, wczuwać się

(zestroić) w ruch konia i podążać własnym ciałem za tym ruchem, przemieszczając się równocześnie wraz z koniem do przodu. Natomiast doświadczony

koń terapeutyczny świetnie dozuje swój ruch w stępie stosownie do możliwości jeźdźca ‐ pacjenta. Poprzez to próbuje możliwie najbardziej

zminimalizować wszelkie zakłócenia, wynikające z deficytu ruchowego pacjenta ‐ jego niesprawności. Koń ‐ ten niezwykły wprost „stymulator ruchu”

nigdy nie będzie mógł być zastąpiony przez żadne, nawet najbardziej unowocześnione, zdobycze współczesnej techniki.

Specyfika hipoterapii, jej możliwości i efekty

W wyniku bezpośredniego kontaktu ciała ludzkiego z koniem bez siodła, po ciele w miejscu zetknięcia rozchodzi się

ciepło (temperatura ciała konia jest o ok. 1 stopień wyższa niż u człowieka). Poza tym zmiana tempa, kierunku

i położenia ciała wprawianego w rytmiczny ruch na koniu doskonale stymuluje zmysł równowagi. W tej sytuacji

łatwiej jest zmniejszyć bądź wyeliminować lęk przed przemieszczaniem się, a także uzyskać poprawę w zakresie

ogólnej orientacji przestrzennej. Poprzez stymulację receptorów dotykowych oraz proprioreceptorów koń oddziaływuje

na zmysł dotyku, czucie powierzchowne i czucie głębokie, a zatem dzięki treningom udaje się zmniejszyć

lub zlikwidować nadwrażliwość dotykową (przeczulicę). Terapia na koniu, obejmująca całe ciało człowieka, działa

także pozytywnie na układ oddechowy (całe ciało człowieka jest w rytmicznym ruchu). A zatem, przy istnieniu

odpowiednich wskazań, można uzupełniająco (wspomagająco) wykorzystać hipoterapię także w postępowaniu

logopedycznym.

Zdobywanie orientacji w przestrzeni, nabywanie umiejętności planowania ruchu, poprawa percepcji dotykowej i zdolności reakcyjnej, ogólnej

sprawności (poprawa oddychania i krążenia) i świadomości własnego ciała pozwala podczas terapii konnej opanować i ugruntować tzw. funkcje

podstawowe, czego rezultatem może być daleko idące psychosomatyczne i somatopsychiczne sprzężenie zwrotne efektu terapeutycznego.

Koń uaktywnia jeźdźca

Rytmiczne pobudzające ruchy towarzyszące jeździe konnej wzmagają wydzielanie hormonów (szczególnie adrenaliny), stymulujących układ

wegetatywny. Następuje wyraźny wzrost aktywności ruchowej, koncentracji uwagi i dobrego samopoczucia. Ma to szczególne znaczenie w terapii osób

niepełnosprawnych.

Koń usprawnia pracę organów wewnętrznych

Dzięki stymulacji układu hormonalnego i wegetatywnego, jazda konna poprawia krążenie, oddychanie, pracę jelit a nawet pracę układu

odpornościowego.

Działanie to jest szczególnie aktywne podczas jazdy stępem.

Koń daje wrażenie chodu ludzkiego

Trójwymiarowy ruch grzbietu końskiego w stępie przekazywany miednicy jeźdźca jest identyczny z ruchami miednicy prawidłowo kroczącego człowieka.

W tym samym czasie barki i luźno zwisające kończyny dolne również zachowują się tak, jak u idącego człowieka. Daje to możliwość nauki chodzenia

„bez chodzenia”. Hipoterapia może stanowić pierwszy etap tej nauki, bądź stać się jej przełomowym momentem.

Koń koryguje postawę ciała

Konieczność utrzymania prawidłowego dosiadu zmusza do aktywnego prostowania się. Wzmocnieniu ulegają mięśnie grzbietu, brzucha i obręczy

biodrowej. Prowadzi to do zmniejszenia przodopochylenia miednicy. Dzięki wzmocnieniu mięśni kształtuje się nowa, prawidłowa postawa ciała.

Koń reguluje wymagania posturalne jeźdźca

Chód konia stymuluje ciągłe przemieszczanie środka ciężkości jeźdźca w płaszczyznach: strzałkowej, czołowej i poprzecznej. Efekty rytmicznego

powstawania ruchów można z łatwością wzmacniać poprzez zmianę tempa, kierunku jazdy (np.: ruch do przodu, w tył, skręcanie, zwiększanie

i zmniejszanie tempa). Zwiększa się lub zmniejsza wówczas ilość przemieszczeń miednicy oraz stopień wymagań posturalnych. Zmiany zaś kierunków

zakrętów (np. poruszanie się po „ósemce”) zwiększają wymagania posturalne pacjenta poprzez dodanie siły odśrodkowej, wymagającej od niego

i zmniejszanie tempa). Zwiększa się lub zmniejsza wówczas ilość przemieszczeń miednicy oraz stopień wymagań posturalnych. Zmiany zaś kierunków

zakrętów (np. poruszanie się po „ósemce”) zwiększają wymagania posturalne pacjenta poprzez dodanie siły odśrodkowej, wymagającej od niego

odpowiednich reakcji, by móc utrzymać się na koniu. W ten oto naturalny sposób, przez zmianę tempa i kierunku ruchu koń nie tylko stymuluje

specyficzne ruchy, ale takoż samo ich intensywność, stosownie do indywidualnych potrzeb jeźdźca.

Koń zmniejsza spastyczność mięśni

Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego może spowodować wzmożone napięcie mięśni (spastyczność), szczególnie kończyn górnych i dolnych.

Podstawowym warunkiem usprawniania jest obniżenie spastyczności. Podczas hipoterapii dzieje się to automatycznie i jest możliwe dzięki:

l rozgrzaniu mięśni (temp. ciała konia jest wyższa od temp. ciała ludzkiego),

l rytmicznemu kołysaniu w stępie,

l przeciwstawnym skrętom biodra ‐ barki (dysocjacji) spowodowanym ruchem konia,

l ułożeniu kończyn dolnych w trójzgięciu i odwiedzeniu podczas dosiadania konia.

Koń hamuje przetrwałe odruchy postawy

Nieprawidłowe, mimowolne odruchy towarzyszące niektórych postaciom mózgowego porażenia dziecięcego utrudniają usprawnianie. Hipoterapia

stwarza możliwość stopniowego eliminowania tych automatyzmów dzięki:

l łagodnym, kołyszącym ruchom w stępie,

l dysocjacji biodra ‐ barki oraz trójzgięciu i odwiedzeniu kończyn dolnych,

l unikaniu drażnienia pewnych okolic ciała (np. podeszwy stopy ‐ jazda bez strzemion),

l unikaniu pewnych ruchów i ułożeń dzięki przestrzeganiu zasady symetrycznego dosiadu,

l spokojnemu i wyciszającemu prowadzeniu terapii.

Koń przywraca zaburzoną symetrię mięśni tułowia

Łagodne, rytmiczne, równomiernie kołysanie w stępie, naprzemian napina i rozluźnia mięśnie posturalne prawej i lewej strony ciała. Mięśnie napięte

i przykurczone ulegają stopniowemu rozluźnieniu i rozciągnięciu. Mięśnie słabszej wiotkiej strony ulegają wzmocnieniu. Dzięki temu po pewnym

okresie jazdy stępem w prawidłowym dosiadzie dochodzi do symetrycznej równowagi mięśniowej.

Koń zapobiega przykurczom i ograniczeniom ruchomości w stawach

Wspomniany łańcuch ruchów „grzbiet konia ‐ miednica ‐ kręgosłup ‐ barki, kończyny jeźdźca” uruchamia rytmicznie i łagodnie kolejno wszystkie

mięśnie i stawy. Hipoterapia i jazda konna zmniejsza przede wszystkim przykurcze przywodzicieli ud i ograniczenia ruchomości obręczy biodrowej.

Koń zwiększa możliwości lokomocyjne

Osoby niepełnosprawne cierpią na ogół z powodu ograniczonych możliwości ruchowych. Siedząc na koniu, popędzając go pracą bioder, kręgosłupa ‐

odbierają wrażenie prawidłowego chodu. Koń oddaje do dyspozycji osoby niepełnosprawnej swoje cztery, zdrowe nogi stwarzając tym samym

nieograniczone możliwości lokomocyjne. Takie przeszkody jak odległość, nierówność terenu, piasek czy woda przestają istnieć. Towarzyszą temu

piękne i niezapomniane przeżycia.

Koń może usprawniać bardzo łagodnie

Jest to możliwe dzięki jego specyficznej budowie i łagodnemu oddziaływaniu ruchu konia w stępie. W hipoterapii istnieje cały szereg odpowiednich

ułożeń, podporów i technik asekuracji, regulujących stopień uruchamiania, wysiłku i bodźcowania organizmu. Dzięki temu hipoterapię można

zaoferować nawet pacjentom ze znacznymi deficytami fizycznymi i psychicznymi.

Koń pobudza zmysły i zapewnia bogactwo wrażeń

Dotyk końskiej sierści, łaskotanie grzywy, rozmaitość kształtów, odgłos kroków, przyjazne parskanie i mile lub mniej mile kojarzony zapach stymulują

zmysły dotyku, słuchu, wzroku i węchu. Towarzyszy temu ciągłe wytrącanie z równowagi i konieczność jej natychmiastowego odnajdywania. Czucie

głębokie (proprioceptywne) jest stymulowane przez nieustające przeciwstawne bodźce dopływające z mięśni, ścięgien i stawów całego ciała. Wszystko

to niezwykle rozwija zaburzoną zdolność równoczesnego odbierania bodźców i ich kojarzenia. Dzięki temu kształtuje się poczucie własnego ciała

i orientacji przestrzennej.

Koń stanowi źródło bodźców równoważnych

Hipoterapia daje nieograniczone możliwości stopniowania i różnicowania bodźców równoważnych. Dzięki przyspieszeniom poziomym i pionowym:

kołysaniu, zmianom kierunku jazd, zatrzymaniu się, ruszaniu, przyspieszaniu i zwalnianiu tempa jazdy, zastosowaniu specjalnych ułożeń, odpowiednich

ćwiczeń i zabaw ‐ ruch konia staje się potężnym generatorem bodźców równoważnych.

Koń mobilizuje i motywuje do aktywności

Koń żywy i reagujący na otoczenie wymaga od osoby niepełnosprawnej aktywności, nie pozwala jej na pozostanie biernym, jak to bywa w niektórych

innych formach terapii. Osoby niepełnosprawne, szczególnie dzieci poddawane żmudnemu i systematycznemu usprawnianiu często ulegają zniechęceniu

i nie chcą współpracować z terapeutą. Problemu tego nie obserwuje się podczas treningów hipoterapeutycznych, gdyż zaangażowanie pacjenta

w terapię jest ogromne i niesłabnące. Trud usprawniania staje się prawie niezauważalny, a sama terapia przez swoją atrakcyjność jest jednocześnie

nagrodą. A co ważniejsze, wszystkie te pozytywne emocje udaje się przenieść na zajęcia odbywające się przed lub po hipoterapii.

Kontakt z koniem może także uczyć

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: