GUSTAW HERLING GRUDZIŃSKI.pdf

informacje biograficzne o autorze

Gustaw Herling-Grudziński to pisarz znany młodzieży szkolnej przede

wszystkim jako autor utworu Inny Świat oraz opowiadań, m.in. Wieża. Urodził się 20 maja

1919 r. w Kielcach, jako najmłodsze, czwarte dziecko w rodzinie~. Wakacje spędzał w

Suchedniowie, gdzie zamieszkał jego ojciec po odziedziczeniu części młyna i domu. Od 1929

r. Gustaw uczęszczał do Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Reja (później im. Stefana

eromskiego). Będąc w VI klasie (1935), debiutował w warszawskiej „Kuźni Młodych”

reportażem poświęconym Górom Świętokrzyskim. W 1936 r. współredagował pismo „Nowa

Kuźnia”, zaprzyjaźnił się wtedy z Jerzym Głowanią.

W 1937 r. Grudziński rozpoczął studia polonistyczne na Umwersytecie im. J.

Piłsudskiego w Warszawie. Uczęszczał na wykłady znakomitych mistrzów: Z. Szmydtowej,

W. Borowego, J. Krzyż.anowskiego, T, Kotarbińskiego. Współpracował z pismami:

„~Przemiany”, „Orka na Ugorze”, „Ateneum”, „Pion” i „Nasz Wyraz”. Zajmował się przede

wszystkim recenzją i eseistyką literacką. Interesował się zwłaszcza twórczością Miłosza,

Gombrowicza i - ogólnie - przemianami kultury polskiej (liczne dyskusje na łamach pism i

podczas spotkań Koła Polonistów).

Kiedy wybuchła wojna, przyszedł czas na inne działania. 15 października

1939 r. powstała konspiracyjna organizacja Polska Ludowa Akcja Niepodległościowa

(PLAN), której współorganizatorami byli krytycy związani z „Orką na Ugorze”, m.in.

Herling-Grudziński (pełnił funkcję szefa sztabu). Potrzebne było nawiązanie kontaktów z

Zachodem oraz zorganizowanie podobnej grupy we Lwowie - tam też wyjechał Herling.

Mimo pomocy literatów (Ostapa Ortwina, Marii Dąbrowskiej, Juliusza Klemera, Teodora

Parnickiego), nie mógł znaleźć pracy i udał się do Grodna. Zagrożony aresztowaniem

ukrywał się we wsi Sokólka, a potem, za pożyczone pieniądze, pod opieką przemytników

próbował przedostać się na Litwę. Jeden z nich, Mickiewicz, będący na usługach NKWD,

wydal przyszłego pisarza policji zaraz za rogatkami miasta.

Po przesłuchaniach w Grodnie zapadł wyrok: pięć lat więzienia za działalność

na rzecz niemieckiego wywiadu (z powodu brzmienia nazwiska) i zamiar walki przeciwko

Rosji. Lato 1940 pisarz spędził w celi w Witebsku, zaś w listopadzie został skierowany do

Leningradu, następnie do Wołogdy‚ a potem - do Jercewa pod Archangielskiem. W obozie

początkowo był tragarzem w bazie żywnościowej (rozładowywanie wagonów). Praca była

bardzo wyczerpująca, ale dawała możliwość zdobycia (kradzież) dodatkowego pożywienia, o

czym można przeczytać w książce Inny Świat. W lutym 1941 r przeziębiony pisarz

przebywał przez dwa tygodnie w szpitalu.

29 czerwca 1941 r. (po wybuchu konfliktu między Niemcami a Rosją)

wszyscy cudzoziemcy zostali przemesieni do brygady pomocniczej nr 57, pracującej przy

sianokosach, w tartaku i przy wyrębie lasu. W listopadzie tego roku Grudziński wraz z grupą

więźniów podjął głodówkę - protest przeciwko przetrzymywaniu w Jercewie osób objętych

amnestią dla Polaków więzionych w ZSRR. Jej skutkiem było zwolnienie pisarza z obozu 20

stycznia 1941 r. Wyruszył w długą podróż -najpierw przez Wologdę i Buj do Swierdłowska

(tu zapisał pierwsze notatki), potem do Czelabińska i do Ługowoje w Kazachstanie, gdzie

wstąpił do 10. Dywizji. Z nią dotarł do Krasnowodska nad Morzem Kaspijskim, skąd 30

marca odpłynął do Persji. Była to dopiero część wielkiej wędrówki. Z armią gen. Andersa

wyruszył do Iraku, potem przez Palestynę i Egipt do Włoch (dłuższy pobyt w szpitalu

brytyjskim w Nocera i rekonwalescencja w Sorreto). W Italii poznał filozofa Benedetta

Crocego (po latach poślubił jego córkę Lidię). W maju 1944 r. Grudziński walczył pod

Monte Cassino w 3. Dywizji Strzetców Karpackich i został odznaczony krzyżem Virtuti

Militari.

W 1943 r. na nowo rozpoczął pisanie. Publikował swoje artykuły w Bagdadzie

i Jerozolimie - w polskojęzycznych pismach, zwłaszcza w „Orle Białym”. W 1945 r. w

Rzymie ukazał się zbiór szkiców poświęconych literatom, których zabrała wojna, pt. Żywi i

umarli. Niedługo później powstały wstępy do książek, m.in. do Ksiąg pielgrzymstwa i narodu

polskiego A. Mickiewicza oraz do antologii opowiadań wojennych. Krytykował zarówno

mesjanizm (fałsz i megalomania narodowa) jak i radykalne stanowiska: faszyzm, komunizm.

Podejmując decyzję o pozostaniu na obczyźnie, pisarz postanowił nadal

walczyć o niepodległość kraju. Właściwie odczytał zmiany w ojczyźnie. Zdawał sobie

sprawę z nowych zagrożeń, jakie spadły na powojenną Polskę. Osiadł w Rzymie, gdzie

kierował działem literackim w piśmie „Orzeł Biały” i został członkiem PEN-Clubu. Ożenił

się z malarką Krystyną Domańską (zmarłą w 1952 r.). Wraz z J. Giedroyciem założył

miesięcznik literacki „Kultura” (od 1947 r.), później przeniesiony do Paryża i Maisons-

La1I~itte we Francji. Grudziński wyjechał do Londynu i współpracował z miesięcznikiem

„Wiadomości”, redagowanym przez M. Grydzewskiego. Od 1952 r. przebywał w Mona-

chium, angażując się w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Publikował swoje teksty w

pismach włoskich i wspomnianej „Kułturze”, tłumaczył literaturę włoską, angielską i

rosyjską.

Kolejny okres życia Herlinga-Grudzińskiego związany jest z pobytem w

Neapolu we Włoszech. Tu powstała większość jego utworów, podjął współpracę z pismami

w języku włoskim, ponownie się ożenił (z Lidią Croce). Po zmianie sytuacji politycznej w

Polsce mógł już wydawać swoje dzieła w kraju. Oczywiście, przełomowym wydarzeniem

była publikacja Inne go Świata. W uznaniu dla jego dorobku Senat Uniwersytetu im. A.

Mickiewicza w Poznaniu przyznał mu tytuł doktora honoris causa. W przemówieniu Herling

podkreślił zasadniczą zmianę w jego życiu - polskiego emigranta we Włoszech: [...] przesta-

krn być pisa rzem emigracyjnym, a stałem się pisarzem polskim zamieszkałym w Neapolu 2 .

Decyzję o pozostaniu za granicą Grudziński uzasadnił przywiązaniem jego żony do

rodzinnego miasta i tym, że ułożył już swoje sprawy w tamtych warunkach. Od tego czasu

odwiedzał Polskę, spotykał się z przyjaciółmi i czytelnikami. Zawsze witany z uznaniem,

stanowi dla Polaków postać—symbol, kojarzy się z męczeństwem rodaków w sowieckich

łagrach i postawą człowieka, dla którego wartości humanistyczne pozostaną zawsze

podstawowe i warte obrony.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: