wrażenia.docx

Wrażenia są skutkiem stymulacji narządów zmysłów i przesyłania przez nie informacji do ośrodkowego układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego). Receptory sensoryczne (zmysłowe) znajdują się w narządach zmysłów np. w oku czy uchu, a także są licznie rozmieszczone w skórze i innych miejscach ciała. Stymulacja narządów zmysłu ma charakter mechaniczny. Pochodzi z różnych źródeł energii, takich jak światło lub fale dźwiękowe, lub też z obecności pewnych substancji chemicznych, jak to jest w wypadku zmysłów węchu
i smaku.

Spostrzeganie ( percepcja) nie ma charakteru mechanicznego. Jest procesem, dzięki któremu wrażenia zostają zorganizowane i zinterpretowane, tworząc wewnętrzną reprezentację świata. Spostrzeganie jest uzależnione nie tylko od wrażeń – odzwierciedla także wpływy uczenia się i oczekiwań decydujące o sposobie organizowania informacji nadchodzących ze świata
Spostrzeganie jest aktywnym procesem, dzięki któremu człowiek nadaje sens własnym wrażeniom.

Próg absolutny - oznaczenie bodźca o najmniejszej wielkości, który ludzie potrafią odróżnić od braku jakiegokolwiek bodźca (np. najmniejsza ilość światła niezbędna do uaktywnienia zmysłu wzroku stanowi absolutny próg światła).

Wielkość progów absolutnych przedstawia się w przybliżeniu następująco:

·         Dla wzroku jest to wielkość odpowiadająca płomieniowi świecy widzianemu z odległości pięćdziesięciu kilometrów w ciemną, pogodną noc.

·         Dla słuchu – dźwięk tykającego zegarka z odległości około sześciu metrów.

·         Dla smaku – łyżeczka cukru rozpuszczona w mniej więcej siedmiu litrach wody.

·         Dla zapachu – kropla perfum rozproszona w małym domu ( 1 cząsteczka na 500 milionów).

·         Dla dotyku – nacisk skrzydła muchy spadającego na twarz z odległości pół centymetra.

Wielkość progów absolutnych w poszczególnych osób jest różna, a to znaczy, że ludzie różnią się wrażliwością zmysłów na bodźce.

Próg różnicy – minimalna różnica w natężeniu dwóch bodźców niezbędna do ich różnienia.

Ernst Weber wykrył w swoich psychofizycznych eksperymentach, że próg różnicy dla bodźców o różnej intensywności światła wynosiła około 2% (dokładnie: 1/60) ich natężenia. Ułamek ten, 1/60, jest nazywany stałą Webera dla światła. Człowiek najbardziej wrażliwy jest na różnice wielkości (częstotliwości) dźwięków. Stała Webera wynosi tu 1/333, co oznacza, że ludzie są w stanie wykryć różnicę wysokości dźwięków, jeżeli zmiana wynosi zaledwie jedną trzecią procenta. Znacznie mniej wrażliwy jest zmysł smaku.. Ludzie nie są zwykle w stanie wykryć różnicy w smaku potrawy, jeżeli zmiany ilości użytej w niej soli są mniejsze od 20 %.

WRAŻENIA WZROKOWE

Wzrok stanowi nasz najważniejszy zmysł, ślepota jest uważana za najpoważniejszy rodzaj upośledzenia zmysłów.
Wrażenia wzrokowe wywołuje światło widzialne. Stanowi ono niewielką część całego widma fal elektromagnetycznych. Na pewno każdy z nas widział tęczę lub światło słoneczne, które po załamaniu na szybie rozszczepia się na wiązkę światła o wielu barwach. Isaac Newton odkrył, że światło można rozszczepić na różne kolory za pomocą trójkątnej bryły szklanej zwanej pryzmatem. Barwa światła jest uzależniona od długości fal.

Dla większości z nas świat jest miejscem wypełnionym soczystymi kolorami – błękitem nieba, zielenią drzew, czerwienią róż. Barwy są emocjonalną i estetyczną częścią naszych codziennych doznań.
Długości fali światła docierającego do naszych oczu decyduje o jego kolorze czy też odcieniu. Od natężenia światła zależy jasność barwy.
Jeżeli ułożymy kolory widma w kole, otrzymamy koło barw. Najjaśniejszym kolorem jest żółty.

Posuwając się po okręgu od żółtości w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara, napotykamy coraz ciemniejsze kolory.
Kolory po stronie zielono-niebieskiej koła barw są uważane za zimne (chłodne), podczas gdy kolory po stronie żółto-pomarańczowo-czerwonej uważane są za gorące (ciepłe).

WRAŻENIA SŁUCHOWE

Dźwięki, czyli stymulacja słuchowa, podróżują w powietrzu w postaci fal. Są wywoływane zmianami w ciśnieniu powietrza, które powstają w postaci wibracji. Wymiarami dźwięku są wysokość i głośność.

Wysokość dźwięku jest uzależniona od częstotliwości dźwięku, czyli od liczby cykli na sekundę. Im większa liczba cykli przypada na sekundę, tym wyższy ton dźwięku.  Wykrywanie różnic wysokości tonu umożliwiają nam znajdujące się w mózgu detektory wysokości dźwięku.

Głośność dźwięku jest uzależniona od amplitudy fali dźwiękowej. Dźwięki zarówno wysokie, jak i niskie mogą być, zatem albo głośne, albo ciche. Jest zwykle wyrażana w decybelach (dB). Zero decybeli odpowiada progowi słyszalności.

Przedłużające się wystawienie na dźwięki o głośności 85-90 dB może wywołać trwałe uszkodzenie słuchu.

Ucho jest ukształtowane i zbudowane w taki sposób, aby mogło wyłapywać fale dźwiękowe i przesyłać informacje o nich do mózgu. Dzięki temu jesteśmy w stanie nie tylko słyszeć dźwięki, ale również rozumieć ich znaczenie.

ZMYSŁ WĘCHU

Jest to zmysł chemiczny. Rozpoznajemy cząsteczki odczuwanej substancji. Węch odgrywa ważną rolę w ludzkim zachowaniu. W dużym stopniu przyczynia się do reagowania na zapach jedzenia. Gdybyśmy byli pozbawieni węchu, cebula smakowałaby tak samo jak jabłko!
Woń jest próbką substancji odczuwanej zmysłem węchu. Zapachy są wykrywane za pomocą neuronów receptorowych mieszczących się w nabłonku węchowym (olfaktorycznym), znajdującym się w górnej części obu nozdrzy. Neurony te zostają pobudzone przez dochodzące do nich w postaci gazowej molekuły jakiejś substancji. W obszarze węchowym kory mózgowej, do którego dotarła informacja, powstaje wrażenie węchowe – w ten sposób czujemy woń substancji. Zmysł węchu szybko się adaptuje do zapachów, nawet nieprzyjemnych. Jeden zapach może tłumić inne – na tej zasadzie działają odświeżacze powietrza.

ZMYSŁ SMAKU

Są cztery podstawowe jakości smakowe, czyli smak: słodki, kwaśny, słony i gorzki. Smaki są odczuwane za pomocą komórek smakowych – neuronalnych receptorów umieszczonych w kubkach smakowych. Człowiek ma około dziecięciu tysięcy kubków smakowych. Żyjemy w różnych światach smakowych. Ci z nas, których cechuje niska wrażliwość na słodki smak mogą potrzebować nawet dwukrotnie więcej cukru, by osładzać jedzenie, niż osoby o podwyższonej wrażliwości na ten rodzaj smaku.

Starsze osoby często skarżą się na to, że jedzenie jest „niesmaczne” albo „nie ma smaku”, w rzeczywistości dolega im obniżenie wrażliwości zmysłu węchu. Ponieważ „smak jedzenia” jest uzależniony i od jego smaku, ( czyli mieszaniny smaków podstawowych i od jego woni czy aromatu, starsze osoby tracą doznania smakowe).

ZMYSŁY SKÓRY

Skóra odróżnia wiele rodzajów wrażeń – dotyk, nacisk, ciepło, zimno i ból. Mamy odrębne receptory zmysłowe dla nacisku, temperatury i bólu, choć pewne zakończenia nerwowe mogą odbierać więcej niż jeden rodzaj stymulacji.

Kiedy dotyka się skóry, następuje pobudzenie receptorów zmysłowych umieszczonych wokół korzeni włosów. Aktywne dotykanie umożliwia nie tylko uzyskanie informacji dotykowych, ale także informacji o nacisku i temperaturze oraz informacji zwrotnych od naszych mięśni zaangażowanych w ruchu dłoni.

Temperatura

Receptorami temperatury są neurony znajdujące się tuż pod skórą. Gdy temperatura skóry wzrasta, wyładowują się neurony wrażliwe na ciepło, gdy spada – neurony wrażliwe na zimno.
Wrażenia dotyczące temperatury są względne. Przy normalnej temperaturze własnego ciała możemy spostrzegać skórę innej osoby, jako ciepłą. Jednak, kiedy mamy podwyższoną temperaturę, cudza skóra może się nam wydać chłodna.

KINESTETYKA

Kinestezja polega na przekazywaniu do mózgu informacji z narządów zmysłowych rozmieszczonych w stawach, ścięgnach i mięśniach.

ZMYSŁ RÓWNOWAGI

Informuje nas, czy zachowujemy równowagę fizyczną. Receptory tego zmysłu są umieszczone w kanałach półkolistych i innych obszarach uszu. Kontrolują one pozycję i ruchy naszego ciała w stosunku do siły grawitacji. Ostrzegają nas przed upadkiem, dzięki nim orientujemy się też w szybkości ruchu naszego ciała w startującym samolocie czy nagle przyspieszającym samochodzie.