Ochrona środowiska - wykłady zagadnienia.doc

Wykład 1 - Podstawowe pojęcia ekologii

1.        Czym jest i czym zajmuje się ekologia (nauka interdyscyplinarna, należąca do nauk biologicznych zajmuje się wzajemnymi relacjami pomiędzy organizmami i środowiskiem, czyli jest nauką o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zakres badań ekologii na tle poziomów organizacji żywej materii-organizm, populacja, biocenoza, ekosystem, biom, biosfera)

2.        Podstawowe kierunki ekologii (synekologia - bada zależności biocenoza i siedlisko, autoekologia - bada zależności organizmów danego gatunku od środowiska)

3.        Czym jest środowisko przyrodnicze (zespół czynników przyrody ożywionej-biotycznych i zespół czynników przyrody nieożywionej - abiotycznych)

4.        Podstawowe pojęcia ekologii (gatunek, populacja, biotop, biocenoza, ekosystem, ekoton (bogactwo organizmów - efekt styku), biom, biosfera (wierzchnia warstwa litosfery, hydrosfera, dolne warstwy atmosfery - troposfera).

5.        Podstawy funkcjonowania przyrody (obieg materii i przepływ energii). Udział organizmów w funkcjonowaniu przyrody (autotrofy - producenci, heterotrofy - konsumenci kolejnych rzędów: roślinożercy, zwierzęta drapieżne, detrytofagi, detrytus - martwa materia organiczna, reducenci - mineralizacja materii organicznej, łańcuch pokarmowy, sieć troficzna).

6.        Cykle biogeochemiczne pierwiastków - typu gazowego H2O, C, N- rezerwuar powietrze i woda, trwałe, stabilne, łatwo dostosowujące się do zakłóceń. Obiegi wody- duży i mały (czas trwania odpowiednio kilka lat do wieku geologicznego, mały doba do miesiąca). Cykle sedymentacyjne P, S, Fe rezerwuar litosfera, mnie doskonałe bardziej wrażliwe na wpływy antropogenne. P - wypadanie z obiegu w postaci osadów dennych w oceanach, S - przenoszenie z litosfery do atmosfery i hydrosfery).

7.        Środowiska życia organizmów: wodne i lądowe - warunki.

8.        Czynniki środowiska — biotyczne i abiotyczne (edaficzne: gleba, struktura, skład
chemiczny, klimatyczne: woda, światło, ciśnienie, wiatr). Czynniki ograniczające biotyczne i abiotyczne.

              Zakres tolerancji - przedział wartości danego czynnika, w obrębie, którego organizm bytuje i utrzymuje swoje funkcje życiowe. Wskaźniki tolerancji wyznaczają punkty krytyczne - min i max.

              Optimum życiowe - warunki, w których organizm ma najlepsze warunki bytowania i najlepiej wzrasta.

              Prawo minimum Liebiga mówi, że możliwość rozwoju i wzrostu organizmu określa ten składnik, którego jest najmniej w stosunku do zapotrzebowania.

              Prawo tolerancji Shelforda jest rozszerzeniem prawa minimum: możliwości bytowania organizmu określają minima i maksima danego czynnika.

              Reguły pomocnicze rozszerzające prawo Shelforda - tolerancja w stosunku do jednego czynnika zmienia się w zależności od sumy czynników działających w tym samym czasie, organizm może mieć szeroki zakres tolerancji w stosunku do jednego czynnika, a wąski do innego, organizmy o szerokim zakresie tolerancji w stosunku do wszystkich czynników są najszerzej rozprzestrzenione, kiedy warunki środowiska nie są optymalne dla gatunku ze względu na jeden czynnik ekologiczny, to jego granice tolerancji wobec innych czynników mogą być zawężone.

              Gatunki eurytopowe (eurybionty) charakteryzują się szerokim zakresem tolerancji i mogą żyć i rozwijać się w środowisku o zróżnicowanych warunkach, o dużych wahaniach czynników zewnętrznych.

              Gatunki stenotopowe (stenobionty) - cechują się małą tolerancją w stosunku do czynników środowiska i występują w ściśle określonych warunkach o niewielkich wahaniach wartości tych czynników. Stenobionty są bardziej wyspecjalizowane niż eurybionty. Jeżeli strefa tolerancji stenobiontów mieści się w górnej granicy zmienności czynnika (lub czynników) w środowisku (wymagania wąskie i wysokie) - to takie wyspecjalizowanie gatunki nazywa się polibiontami. Jeżeli strefa tolerancji stenobiontów mieści się w dolnej granicy zmienności czynnika (lub czynników) w środowisku (wymagania wąskie i niskie) - to takie wyspecjalizowanie gatunki nazywa się oligobiontami Organizmy stenobiotyczne mogą być wykorzystywane jako bioindykatory, czyli gatunki wskaźnikowe w ocenie czystości środowiska.

9.        Człowiek a środowisko. Etapy oddziaływania na środowisko. Obecnie - etap współpracy z przyrodą „zrównoważony rozwój" - Konferancja „Szczyt Ziemi" Rio de Janeiro (1992).

Przyczyny rozwoju zanieczyszczeń: wzrost populacji, maksymalizacja produkcji, rozwój naukowo-techniczny, wzrost produkcji żywności.

10.    Zasoby przyrody: niewyczerpywalne i wyczerpywalne (odnawialne i nieodnawialne). Zasoby wodne (udziały, zasobność w wodę Polski, zużycie racjonalne 100 l/db),

              Zasoby powietrza - budowa atmosfery, skład podstawowy troposfery - 4 podstawkowe składniki).

              Przyczyny ograniczenia zasobów przyrody ożywionej (introdukcja obcych gatunków, niszczenie siedlisk, łowiectwo, inne).

3

Wykład 2 - Zagadnienia prawne i ekonomiczne w ochronie środowiska

1.      Pojęcie emisji w rozumieniu prawa ochrony środowiska. (Emisja - wprowadzane
bezpośrednio lub pośrednio, w wyniku działalności człowieka: a) substancje b) energie
(takie jak ciepło, hałas, wibracje lub pola elektromagnetyczne)

2.      Zanieczyszczenia - w rozumieniu prawa ochrony środowiska (Zanieczyszczeniem jest
natomiast emisja, która może: być szkodliwa dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska,
powodować szkodę w dobrach materialnych, pogarszać walory estetyczne środowiska,
kolidować z innym, uzasadnionym sposobem korzystania ze środowiska)

3.      Instalacje i urządzenia (Instalacjami w świetle Prawa Ochrony Środowiska są:
stacjonarne urządzenia techniczne, powiązany technologicznie zespół stacjonarnych
urządzeń technicznych, do których tytułem prawnym dysponuje ten sam podmiot,
położonych na terenie jednego zakładu, budowla nie będąca urządzeniem technicznym,
których eksploatacja może powodować emisję. Urządzenia: „niestacjonarne urządzenia
techniczne" a także środki transportu)

4.      Pozwolenia emisyjne wymagane w odniesieniu do instalacji (wprowadzanie gazów do powietrza, wprowadzanie ścieków do wód i do ziemi, wytwarzanie odpadów, emisja
hałasu, pozwolenia zintegrowane w przemyśle spożywczym dotyczy zakładów i ferm
hodowlanych o b.dużej produkcji, przy sporządzaniu wniosku o pozwolenie zintegrowane wymagane jest zastosowanie „najlepszej dostępnej technologii – Best Available Techniques - BAT)

5.      Działy objęte prawem ochrony środowiska (zagadnienia planowania przestrzennego, normy jakości środowiska, ochrona przed zanieczyszczeniami, racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody, konserwatorska ochrona przyrody)

6.      Źródła prawa (wewnętrzne i zewnętrzne), przepisy prawa - (charakter powszechny ustawy i rozporządzenia oraz prawo miejscowe i uchwały RM oraz zarządzenia Ministrów - akty prawne wiążące jednostki organizacyjne)

7.      Hierarchia aktów prawnych (Konstytucja, umowy międzynarodowe przyjęte na drodze ustawowej, ustawy, rozporządzenia, pojęcie delegacji ustawowej, do wydania
rozporządzenia, prawo miejscowe-rozporządzenia wojewodów, uchwały jednostek
samorządowych, zgodność ustaw z Konstytucją bada Trybunał Konstytucyjny, zgodność prawa miejscowego - Sądy Administracyjne)

8.      Podstawowe akty prawne UE (traktaty założycielskie, umowy, inne akty przyjęte przez UE. w zakresie ochrony środowiska - dyrektywy)

9.      Najważniejsze akty implementujące prawo UE zawiązane z działalnością przetwórstwa spożywczego (Ustawa Prawo Ochrony Śr...