ROZWÓJ
Arystoteles – zmiana zmierzająca w pewnym kierunku, celowa, polegająca na przechodzeniu od form niższych do wyższych.
Wszelki długotrwały proces kierunkowych zmian, w którym można wyróżnić prawidłowo po sobie następujące etapy (fazy rozwoju) danego obiektu (układu), wskazujące obiektywnie stwierdzalne różnicowanie się tego obiektu (układu) pod określonym względem.
Spencer – z jednej strony wzrastające różnicowanie układu, z drugiej strony wzrastające uporządkowanie i integracja.
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY
· Ciąg zmian progresywnych, w których motoryka jest ściśle powiązana z psychiką (całokształtem czynności poznawczych i emocjonalno – motorycznych),
· Jedność rozwoju psychiki i motoryki zaznacza się szczególnie we wczesnych stadiach ontogenezy
Rozwój – to seria monotonicznych zmian, które w sposób uporządkowany i zgodny prowadzą do celu, jakim jest osiągniecie dojrzałości organizmu.
Zmiana – różnica w stanie danego obiektu lub organizacji struktury obserwowany wraz z upływem czasu.
Cechy zmiany rozwojowej:
· Względnie trwała ( nie jest nagła i krótka),
· Ciąg zmian (nie jest pojedyncza),
· Ciąg o charakterze jednokierunkowym – co najmniej jeden parametr zmienia się monotonicznie – stale rośnie lub stale maleje,
· Względnie nieodwracalna,
· Spontaniczna = wywołana przez czynniki wewnętrzne,
· Autonomiczna.
ZEGAR SPOŁECZNY
· Warstwy wiekowe – okresy życia niosące wspólne zadania i oczekiwania oraz kierujące się jednakowymi normami społecznymi; kryteria warstw niezależne kulturowo,
· Normy wiekowe – poglądy dotyczące danej warstwy wiekowej i oczekiwania wobec niej,
Podział zmian – ze względu na zasięg: uniwersalne, wspólne, indywidualne.
· Zmiany wspólne – charakteryzują osoby należące do tej samej grupy, pokolenia itd. Dzieląc wspólne doświadczenia – efekt kohorty,
· Zmiany uniwersalne – występują powszechnie, odnoszą się do każdego człowieka, powiązane z wiekiem, uwarunkowane biologicznym dojrzewanie organizmu („zegar biologiczny”) oraz uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi („zegar społeczny”).
· Zmiany indywidualne – wywołane czynnikami unikatowymi, oddziaływułujące wyłącznie na jednostkę.
Podział zmian ze względu na typ: ilościowe i jakościowe.
· Zmiany ilościowe – polegają na stopniowym wzrastaniu danej cechy lub zespołu cech somatycznych i psychicznych,
· Zmiany jakościowe – dana funkcja lub czynność psychiczna nie tylko wzrasta i rozszerza swój zasięg, lecz także przekształca się w sposób zasadniczy, staje się nową jakością rozwojową.
·
CZYNNIKI ROZWOJU - genotyp a fenotyp
· Genotyp – zespół wszystkich cech danego organizmu, warunkujący jego właściwości dziedziczne, genetyczny skład organizmu,
· Fenotypy – zespół dostrzegalnych cech organizmu (wygląd i właściwości) , powstałych jako wynik oddziaływania warunków środowiska na właściwości dziedziczne (genotypy) organizmu
Fenotyp człowieka:
· Formuła prosta – Vp = Vg + Ve ( g – czynnik genetyczny, e – czynnik środowiskowy)
· Formuła złożona – Vp = Vg (Va + Vam + Vep) + Ve (Ve + Vi) (a – wariancja addytywna, am – selektywny dobór rodziców, d – dominacja, ep – epistaza, e- środowiska wspólne, i – środowisko indywidualne)
PROCESY ROZWOJU: dojrzewanie , uczenie się
· Dojrzewanie – przejawy rozwoju, które występują przy braku specyficznych doświadczeń praktycznych (ćwiczenia, naśladowania). Rozwój pewnych form zachowania się pod wpływem interakcji genów z warunkami zewnętrznego środowiska organizmu. Proces fizycznego wzrostu prowadzący do takiego stopnia dojrzałości organizmu, który warunkuje od strony somatycznej i neurofizjologicznej rozwój w zakresie danej funkcji lub całokształtu zachowania się jednostki, czyli rozwój określonych czynności regulacyjnych.
· Uczenie się – proces wytwarzania się, przekształcania i utrwalania czynności na podłoży doświadczenia indywidualnego , zdobytego przez człowieka w toku funkcjonowania organizmu, pod wpływem bodźców środowiska zewnętrznego i aktywności podmiotu , za zatem podczas działania i ćwiczenia (wykonywanie i powtarzanie czynności).
Dojrzewanie, uczenie się i rozwój
· Rozłączność rozwoju i uczenia się:
Dojrzewanie → rozwój
Nauczanie
· Tożsamość rozwoju i uczenia się ( Jan Piaget):
nauczanie
· Strefa najbliższego rozwoju (Lew Wygowski) – różnica miedzy poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych, a poziomem rozwiązywania zadań dostępnych w samodzielnym działaniu. „ ty umiesz to zrobić, tylko jeszcze o tym nie wiesz”
· Przenikanie się dojrzewania i nauczania:
Erikson: tabele
· Niemowlęctwo (0– 1 rż): społeczne przywiązanie, inteligencja sensoryczna i prymitywna, stałość przedmiotu, dojrzewanie funkcji sensorycznych i motorycznych, rozwój emocjonalny,
· Okres poniemowlęcy (1-3 rż): rozwój lokomocji, rozwój języka, fantazja i zabawa, samokontrola,
· Okres przedszkolny (3-7 rż): identyfikacja płcią, operacje konkretne, wczesny rozwój moralny, zabawy grupowe,
· Młodszy wiek szkolny (7-11 rż): kooperacja społeczna, samoocena, nabywanie spławności szkolnych, zabawa zespołowa,
· Wczesna adolescencja (11-18 rż): dojrzewanie fizyczne, operacje formalne, rozwój emocjonalny, uczestniczenie w grupach rówieśniczych, związki heteroseksualne,
· Późna adolescencja (18-23 rż): autonomia w stosunku do rodziców, tożsamość dotycząca roli seksualnej, zainteresowana moralnością, wybory dotyczące zawodu i pracy,
· Wczesna dorosłość (23-35 rż): małżeństwo, urodzenie dziecka, praca, styl życia,
· Średnia dorosłość 35-60 rż): prowadzenie domu, opieka nad dziećmi, dbanie o karierę zawodową,
· Późna rosłość (> 60 rż): radzenie sobie z fizycznymi zmianami organizmu, ukierunkowanie energii na nowe role, akceptacja swojego życia, kształtowanie poglądu dotyczącego śmierci.
RODZAJE STYMULACJI: podtrzymywanie, facylitacja, indukcja.
· Podtrzymywanie – wspiera rozwój, umożliwia osiągnięcie biegłości w wykonywaniu pewnych zadań, dzięki ćwiczeniu nowo nabytych sprawności,
· Facylitacja – przyspiesza rozwój, modyfikuje tempo pojawiania się poszczególnych kompetencji, dzięki dostarczaniu bodźców stymulujących dojrzewanie,
· Indukcja – determinuje rozwój, dotyczy sytuacji, gdy występowanie, lub brak konkretnego stymulatora decyduje o pojawieniu się danej kompetencji,
OKRES SENSYTYWNY – okres maksymalnej, optymalnej podatności na dany rodzaj bodźca. Ta sama kategoria bodźców wywiera w innych okresach życia wywiera znacznie mniejszy wpływ na jednostkę. Poza granicami czasowymi faza optymalna dla ukształtowania się danej funkcji, proces uczenia się jest mniej skuteczny.
OKRES KRYTYCZNY – jedyny okres podatności na dany rodzaj bodźca. Poza granicami czasowymi fazy krytycznej dla ukształtowania się danej funkcji proces uczenia się nie nastąpi.
MODELE UJMOWANIA ZMIANY ROZWOJU: liniowy, stadialny, cykliczno – fazowy.
· Model liniowy – rozwój to proces ciągły, liniowy (progresywny lub regresywny) zmiany mają charakter liniowy (wzrost lub zmniejszenie się; przyrost lub ubytek)
· Model stadialny – rozwój, to ciąg zmian, w który można wyróżnić stadia, fazy, etapy; naprzemiennie wzrost (zmiany ilościowe) i przekształcanie się (zmiany jakościowe).
· Model cykliczno fazowy - rozwój, to ciąg zmian tworzących cykle (względnie zamknięte całości); sekwencja wzrostu, porządkowania, dezintegracji starych struktur i budowania nowych.
SFERY ROZWOJU: psychiczna, poznawcza, psychospołeczna.
· Fizyczna – zmiany w obrębie ciała, rozwój ruchowy –motoryka duża i mała, odżywianie, zdrowie fizyczne,
· Poznawcza – percepcja, wyobraźnia, pamięć, uwaga, myślenie, uczenie się, język
· Psychospołeczna – osobowość, emocje, motywacja, rozwój moralny, społeczny.
NORMA SPOŁECZNO – KULTUROWA: składają się nią dwa pojęcia:
· Normalne jest to, co powszechne, typowe dla danej kultury, zgodne ze zwyczajami – człowiek typowy jest normalny dla danej kultury, odchylenia od wzorców kulturowych to dewiacje.
· Realne jest to, co zgodne ze skodyfikowanymi normami moralnymi i prawnymi.
Norma ilościowa:
· Wynik przeciętny – uzyskany przez 2/3 osób w badanej populacji,
· Dotyczy cech: biologicznych: wysokość i masa ciała, poziomu cukru we krwi, tętno, wskaźniki BMI, psychologicznych: poziomu inteligencji, pojemności pamięci, neurotyczności, ekstrawersji.
Norma rozwojowa:
· Wskaźniki określające poziom rozwoju czynności psychicznych i ruchowych, najczęściej spotykany w danej grupie wiekowej.
Norma teoretyczna:
· Punktem odniesienia są ogólne prawidłowości lub twierdzenia naukowe,
· O stanie normalnym wnioskuje się porównując obserwowalne wskaźniki z teoretycznymi modelami,
· Wzorzec normy jest wzorcem idealnym, czyli modelem.
PARAMETRY ROZWOJU: tempo, rytm.
· Tempo rozwoju – szybkość, z jaką dokonują się w organizmie i psychice różnorodne zmiany rozwojowe.
· ...
NadiNNee