Pomnik Tatara polskiego.pdf

P rzegląd T aTarski N r 2/2011

Selim Chazbijewicz

Pomnik Tatara polskiego

25 listopada 2010 roku w Gdańsku, o godz. 12, prezydent

Rzeczypospolitej Bronisław Komorowski dokonał uroczyste-

go odsłonięcia pomnika polskiego Tatara, a właściwie tatarskie-

go ułana w służbie Polsce. Była to wzruszająca uroczystość,

wzmacniająca na pewno samopoczucie i dowartościowująca

społeczność polskich Tatarów. Gośćmi zaproszonymi pod-

czas tej uroczystości była delegacja Medżlisu (parlamentu)

Krymskotatarskiego z Krymu, na czele z legendarnym przy-

wódcą ruchu krymskich Tatarów Mustafą Dżemilewem oraz

jego zastępcą Refatem Czubarowem. Uroczystość ubarwiła

obecność ułanów Kieleckiego Ochotniczego Szwadronu Ka-

walerii im. 13. Pułku Ułanów Wileńskich. Szwadron ten, bę-

dący inicjatywą pasjonatów tradycji kawaleryjskiej, nawiązuje

m.in. do tradycji 1 Szwadronu Tatarskiego 13. Pułku Ułanów

Wileńskich. W pewnym sensie tradycji stało się zadość.

Właściwa uroczystość miała charakter państwowy i wojsko-

wy. Oprócz wspomnianego Kieleckiego Ochotniczego Szwadro-

nu Kawalerii uczestniczyła w niej kompania honorowa Marynar-

ki Wojennej RP razem z orkiestrą, która odegrała dwa hymny:

Mazurek Dąbrowskiego, hymn państwowy Rzeczypospolitej

i ANT Entkemen (Przysięgam), hymn Narodowego Ruchu Ta-

tarów Krymskich, którego autorem był Numan Czelebidżihan,

poeta i działacz narodowy, mufti Tatarów krymskich i polskich,

zamordowany okrutnie przez bolszewików w 1918 roku.

Pomnik został usytuowany w Gdańsku – Oruni, w oto-

czeniu pięknego parku oruńskiego pochodzącego z XVIII

wieku, niedaleko domu, gdzie urodził się Artur Schopenhauer,

wybitny XIX-wieczny ilozof pochodzący z Gdańska. Obok

mieści się Narodowe Centrum Kultury Tatarów Polskich im.

Leona Najman Mirzy Kryczyńskiego, którego dyrektor, Jerzy

Szahuniewicz był inicjatorem i realizatorem idei pomnika.

Fundatorem była Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa,

której były szef, śp. minister Andrzej Powroźnik (zginął w ka-

tastroie smoleńskiej w 2010) podjął inicjatywę budowy po-

mnika. Tę inicjatywę i chęć podtrzymał jego następca minister

dr Andrzej Kunert, specjalizujący się jako historyk w okresie

II wojny światowej i problematyce Polskiego Państwa Pod-

ziemnego. Usytuowanie pomnika w zabytkowym otoczeniu

parku krajobrazowego z XVIII wieku gwarantuje też stałość

tej inicjatywy, bowiem wszystkie plany rozbudowy i zagospo-

darowania miasta Gdańska muszą ten park uwzględniać.

Sam pomnik przedstawia żołnierza polskiego – ułana 1.

Szwadronu Tatarskiego 13. Pułku Ułanów Wileńskich, który

wchodził w skład Wileńskiej Brygady Kawalerii. Pułk w okresie

międzywojennym stacjonował w Nowej Wilejce, miejscowości

pod Wilnem. Sam szwadron powstał w 1936 roku na skutek

decyzji Wodza Naczelnego, którym już wtedy był marszałek

Edward Rydz-Śmigły. Jego decyzja wypływała z prośby tatar-

skiej społeczności która pragnęła kontynuować swoje tradycje

wojskowe w Rzeczypospolitej. Pomnik ten jest też symbolicz-

nym uczczeniem całej tradycji wojskowej polskich Tatarów, od

Grunwaldu aż po wrzesień 1939 roku. Podkreślał to apel po-

ległych, czytany podczas uroczystości, w którym wymieniano

wysiłek zbrojny polskich Tatarów, bitwy pod Kirchholmem,

Wiedniem, powstania: kościuszkowskie, listopadowe, stycznio-

we, legiony Piłsudskiego, wojnę polsko- bolszewicką. Ułan na

pomniku trzyma buńczuk, którego pierwowzorem był buńczuk

1. Szwadronu Tatarskiego 13. Pułku Ułanów Wileńskich. Buń-

czuk w okresie międzywojennym był ufundowany przez tatar-

skie społeczeństwo i w 1938 r. wręczony dowódcy szwadronu,

rotmistrzowi Aleksandrowi Jeljaszewiczowi, również polskie-

mu Tatarowi, absolwentowi Centrum Wyszkolenia Kawalerii

w Grudziądzu. Obecnie wierna kopia tego buńczuka znajdu-

je się w Muzeum im. gen. Władysława Sikorskiego w Londy-

nie, a została ufundowana przez Fundację Kultury Tatarów

Krymskich w Stambule w latach 80. XX wieku. Inicjatorem jej

ufundowania był polski Tatar, mieszkający w Stambule i współ-

pracujący Fundacją Kultury Tatarów Krymskich, nieżyjący już

Murat Jakubowski – Jakupoglu, pochowany na cmentarzu tatar-

skim w Warszawie.

Z boku cokołu pomnika znajduje się napis – „ Z buńczu-

kiem za Polskę”, zaś na cokole widnieje czterowiersz autor-

stwa Selima Chazbijewicza. Nie będę go cytował. Każdy Ta-

tar powinien ten jedyny w swoim rodzaju pomnik zobaczyć,

a wtedy go sam przeczyta.

W uroczystości uczestniczyli również przedstawiciele

władz miasta Gdańska, na czele z prezydentem miasta Paw-

łem Adamowiczem, który również włożył wiele serca i wy-

siłku w powstanie tego pomnika, oraz przedstawiciele władz

wojewódzkich i samorządowych.

Selim Chazbijewicz

Fot. Adam Murman

■

wydarzeNia i iNformacje

Uchwała nr VI/04/2011 z 5 marca 2011 r.

VI Nadzwyczajnego Zjazdu Delegatów Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej,

w sprawie powołania prezesa Rady Centralnej oraz członka Rady Centralnej Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej

Na podstawie §21 ust. 4 Statutu Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej, przyjętego przez VI Nadzwyczajny

Zjazd Delegatów Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej w Bohonikach, 5 marca 2011r. uchwala się, co następuje:

§1. Na stanowisko Prezesa Rady Centralnej Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej powołuje się Pana Jana

Adamowicza, zgodnie z Protokółem Komisji Mandatowo-Skrutacyjnej o wynikach wyborów do władz Związku.

§2. Na stanowisko Członka Rady Centralnej Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej powołuje się Panią Ajszę

Miśkiewicz zgodnie z Protokółem Komisji Mandatowo-Skrutacyjnej o wynikach wyborów do władz Związku

Wykonanie uchwały powierza się Przewodniczącemu Zjazdu Delegatów ZTRP.

§3. Uchwała wchodzi w życie z dniem powzięcia.

Sekretarz Przewodniczący

VI Nadzwyczajnego Zjazdu Delegatów ZTRP VI Nadzwyczajnego Zjazdu Delegatów ZTRP

Maria Aleksandrowicz-Bukin Józef Konopacki

■

Szanowni Państwo!

Pragnę gorąco podziękować za ten kredyt zaufania, jakim

mnie obdarzyliście, stawiając w obliczu szeregu obowiązków

Prezesa Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej.

Głównym celem Na-

szej Organizacji jest przede

wszystkim ochrona i piecza

nad zachowaniem świadomo-

ści etnicznej polskich Tatarów.

Działalność ta jest możliwa

dzięki Waszemu zaangażowa-

niu, pamięci o tradycjach i hi-

storii, której byliśmy częścią

i dalej ją tworzymy.

Pamiętając o roli organi-

zacji religijnych w Naszej spo-

łeczności, postaramy się także

w dalszym ciągu z nimi współ-

pracować i wspierać, kiedy zaj-

dzie taka potrzeba. Założone

cele chcemy realizować wyko-

rzystując zarówno własne do-

świadczenia, ale także bogate

dziedzictwo naszych przodków,

które jest wciąż żywe pośród

Tatarów. Chciałbym, aby nasze

wspólne starania zmierzały ku

temu, aby zarówno nasza, pol-

ska twórczość, zwiewne liryki

Krymu, rześkie pieśni Tatar-

stanu, czy każdy inny dorobek

Tatarów znalazł publiczność na terenach Rzeczypospolitej, zaś

twórczością powstałą u nas, byśmy mogli się dzielić z braćmi na

całym świecie.

Nasza misją zakłada stałe dążenie do wzmocnienia jed-

ności, zgody i tożsamości narodowej wśród wszystkich Ta-

tarów Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na wyznanie.

Pochodzenie powinno być powodem do dumy. Zamiast

skrywać, powinniśmy podkreślać nasze wyjątkowe tradycje

i odrębność, które stanowią ogromną wartość nie tylko dla

Rzeczypospolitej, ale przede

wszystkim dla Nas samych.

W planach jest kilka śmia-

łych projektów, które będą

wymagały wiele wysiłku ode

mnie i mojego zespołu, ale aby

sprostać wszystkim wyzwa-

niom, jakie sobie postawiliśmy,

oczekuję także Waszej aktyw-

ności i uczestnictwa w dzia-

łaniach na rzecz społeczności

tatarskiej. Od każdego chętnie

i z otwartymi oczami i uszami

przyjmę pomysł pod rozwa-

gę, bądź gotowy projekt do

wykonania lub pokierowania.

Ponieważ, podkreślam raz

jeszcze, to Wy, adresaci tego

wystąpienia, stanowicie siłę

Naszej Organizacji.

Pamiętajmy, że to na Na-

szych barkach i w naszych czy-

nach spoczywa odpowiedzial-

ność za zbudowanie przyszłości

następnym pokoleniom, prze-

kazanie wiedzy, kultywowanie

tradycji oraz dbanie o wspólny

interes w taki sposób, aby każde dziecko mogło z dumą powie-

dzieć – Jestem Tatarem.

Z serdecznym pozdrowieniem

Jan Adamowicz

Prezes Rady Centralnej

Związku Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej

■

P rzegląd T aTarski N r 2/2011

Łukasz Węda

Żegnam Pana, Profesorze…

w jego oczach. To on ukierunkował mnie co do badań na Tata-

rami regionu bialskiego. Od razu miałem za zadanie przygoto-

wać bibliograię dotycząca Tatarów. Potem zadał mi, jako pracę

semestralną, napisanie recenzji jego książki Rozprawy i studia

z dziejów Tatarów litewsko-polskich i islamu w Polsce w XVII–XX w.

Została ona oceniona dobrze, ale Profesor nie omieszkał wy-

tknąć wszystkich błędów młodego studenta. Wskazał, jak dalej

temat rozwijać. Ciągle powtarzał o potrzebie pielęgnacji cmen-

tarzy tatarskich i dalszych badań nad tematyką tatarską.

Zajęcia z Profesorem miałem też na czwartym roku. Za-

gadywał mnie często na uczelnianym korytarzu, pytając co

nowego u Tatarów. Z wnikliwością sprawdzał pisane przez

mnie teksty i wyrażał zadowolenie, że ktoś kontynuuje tema-

tykę tatarską. Zapamiętam go jako osobę o niesamowitej wie-

dzy, którą umiał przekazać. Był człowiekiem bardzo bezpo-

średnim i wymagającym, prekursorem badań nad cmentarzem

tatarskim w Studziance i problematyką tatarską w regionie

Białej Podlaskiej. Zapoczątkował także wydawanie publika-

cji o Tatarach bialskich. W licznych artykułach wskazywał na

potrzebę badań nad przeszłością małych ojczyzn. Zajmował

się ponadto ruchem ludowym i historią prasy, był członkiem

wielu komitetów redakcyjnych, autorem książek, recenzji, ar-

tykułów i polemik.

Profesor zawsze mówił to, co myślał, nawet w niewygod-

nych dla niego sytuacjach. Miał swoje specyiczne poczucie

humoru, które nie zawsze każdemu się podobało. Pozostanie

w naszej pamięci. Jego wiecznym pomnikiem są dokonania

naukowe i publikacje. Nie ma już wśród nas maestro od Tata-

rów. Niechaj spoczywa w pokoju.

Wspomnienie o Prof. Arkadiuszu Kołodziejczyku

(1957–13.02.2011 r.)

Z Profesorem Arkadiuszem Kołodziejczykiem spotkałem

się na pierwszym roku studiów w pierwszym semestrze. Gdy

odpowiedziałem na pytanie skąd jestem, dostrzegłem błysk

Łukasz Węda

■

Musa Czachorowski

Smakołyki z tatarskiej kuchni

16 marca br. już po raz siódmy odbyły się z Białymstoku

prezentacje na Podlaską Markę Roku 2010. Wśród wielu zgło-

szeń nie zabrakło również tatarskich. Oto w kategorii przed-

sięwzięcia Dżenneta i Mirosław Bogdanowiczowie z „Tatar-

skiej Jurty” w Kruszynianach zgłosili Sabantuj – tatarskie święto

pługa , zaś w kategorii produkt przewodniczący Muzułmań-

skiej Gminy Wyznaniowej MZR w Kruszynianach Bronisław

Talkowski zaproponował Kruszyniany – mała ojczyzna Tatarów

polskich . Piękna to sprawa, że Kruszyniany tak się promują.

Życzymy serdecznie powodzenia!

Inicjatywą wykazali się także przedstawiciele tatarskiej spo-

łeczności z Sokółki. Jusuf Konopacki zaproponował XII Między-

narodową Letnią Akademię Wiedzy o Tatarach i Międzynarodowe Zawo-

dy Łucznictwa Konnego Tatarów Polskich organizowane przez Lokalną

Grupę Działania Szlak Tatarski. W kategorii smak dobrze nam

wszystkim znana, lubiana i ceniona za profesjonalizm Maria

Radecka (na zdj.) przedstawiła zwiewną gęsinkę . Od samej nazwy

ślinka już z ust leci! Adam Szczęsnowicz, zaprawiony w robieniu

wydarzeNia i iNformacje

wędlin, specjalista od dziczyzny, w ogóle miłośnik dobrego jadła,

wystąpił z udźcem wrzosowym (na zdj.) . Niestety, nie próbowałem

jeszcze ani zwiewnej gęsinki, ani udźca wrzosowego, jednak co

się odwlecze, to nie uciecze: może będzie okazja latem?

I tak to jest: smaczne, zdrowe potrawy przygotowane zgod-

nie z rodzinnymi recepturami. A wywodzą się one ze starych

tatarskich przepisów. Marii Radeckiej i Adamowi Szczęsnowi-

czowi życzymy powodzenia w działaniach kulinarnych, niechaj

rozsławiają tatarskie potrawy. Obok Maciej Szczęsnowicz, Tatar

z Sokółki, prezentował potrawę zwaną sagan sokólski , nie tatar-

ską rodowodem wprawdzie, jednak niewątpliwie smakowitą.

Na miejscu była Zosia Assanowicz i Lilla Świerblewska,

które rozsmakowały się w gęsince i jagnięcinie. Rewelacyjne!

– stwierdziły zgodnie. Komisja konkursowa, w składzie m.in.

Robert Sowa i Arleta Żynel, Jarosław Dworzański (marszałek

woj. podlaskiego) będzie miała niewątpliwie ciężkie zadanie

wytypowania zwycięzców.

Musa Czachorowski

Fot. Dorota Biziuk

■

Ze wschodnich stepów… do Włocławka

18 mar-

ca 2011 r.

w Muzeum

Etnograficz-

nym im. Mar-

szałka Józefa

Piłsudskiego

we Włocław-

ku otwarta

została wy-

stawa Ze wschodnich stepów - Tatarzy polscy. Wchodzi ona

w cykl prezentujący kulturę i folklor mniejszości narodowych

i etnicznych na ziemiach polskich, w tym przypadku Tatarów

polskich, od wieków związanych z dziejami naszego kraju.

Stanowią grupę egzotyczną, fascynującą, intrygującą, właści-

wie mało znaną mieszkańcom innych regionów Polski. Ich

historia to ogromny dorobek kulturowy, będący połączeniem

wschodniej, orientalnej kultury islamu z kulturą chrześcijań-

ską Europy. Tatarzy, to naród o wielkiej historii, odrębnej

religii i obyczajach, godnych uwagi i poznania.

Podstawowym założeniem ekspozycji jest przybliże-

nie życia Tatarów za pomocą: z kart historii, islamu jako

wyznacznika norm, zachowań i obyczajów oraz codzien-

nego życia.

Wśród prezentowanych eksponatów znajdują się:

XVII-wieczny szyszak i karwasze, jatagany, kałkan, doku-

menty, fotograie legendarnego 1. szwadronu tatarskiego

13. Pułku Ułanów Wileńskich, umundurowanie oraz pa-

miątki podkreślające związki Tatarów ze swoją przybraną

ojczyzną i ich ogromny wkład w jej dzieje, udział w walkach

o niepodległość i obronę granic.

Zgromadzono zabytki związane z religią, najmocniej-

szym, najtrwalszym wyróżnikiem tej grupy. Jest wśród nich

strój imama,

różnorodne

egzemplarze

Koranu, cha-

maiły - mo-

dlitewniki,

muhiry (wy-

znania wiary

– najczęściej

haftowane

i wieszane na ścianach), a także dywany modlitewne oraz

osobiste zwoje papierowe z wersetami z Koranu – daławary

i noszone na co dzień hramotki, obiekty z pogranicza magii

– amulety, talizmany.

Istotnym elementem wystawy jest prezentacja wnętrza

podlaskiego domu z okolic Bohonik, Wasilkowa, Sokółki

czy Kruszynian, zamieszkanego przez Tatarów. Pokazano

m.in. przedmioty codziennego użytku i elementy ubioru,

suknie, nakrycia głowy, pięknie zdobione buty z cholewami,

a także warsztat garbarza, zawodu bardzo często wykony-

wanego przez Tatarów.

Eksponaty pochodzą ze zbiorów Muzeum Histo-

rycznego. Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku,

Muzeum Etnograicznego im. Seweryna Udzieli w Krako-

wie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Wojska

w Białymstoku, Muzeum Społecznego Ziemi Sokólskiej

w Sokółce, Białostockiego Muzeum Wsi. Oddział Muzeum

Podlaskiego w Białymstoku, Muzeum Ziemi Kujawskiej

i Dobrzyńskiej we Włocławku oraz zbiorów prywatnych

Pani Haliny Szahidewicz.

Tekst: za www.muzeum.wloclawek.pl

Fot. Maria Radecka

■

P rzegląd T aTarski N r 2/2011

Informuję ze smutkiem,

że 21 marca 2011 roku odeszła do Boga po ciężkim cierpieniu

Ewa Giembicka

córka Fatmy i Amurata, z tatarskiej rodziny z Elbląga.

Pozostawiła nas wszystkich w głębokim żalu

ciocia Mierjema Chalecka-Giembicka

Łukasz Węda

Dbają o tatarską nekropolię

Mieszkańcy Studzianki w okolicach Białej Podlaskiej

w województwie lubelskim od kilku lat opiekują się miejsco-

wym mizarem. Wymaga on ciągłego wykonywania prac po-

rządkowych, aby usuwać wciąż odrastające krzaki i trawy. Ze

względu na duże koszty inansowe i skomplikowane procedury

prawne nie można przeprowadzić właściwej konserwacji na-

grobków na cmentarzu. Co roku jest on jednak systematycz-

nie oczyszczany i pielęgnowany. Zarówno dzieci, młodzież,

jak i ich rodzice nie szczędzą sił, aby dbać o nasz piękny zaby-

tek. Zdarza się także, że przy pracach pomagają wolontariusze

oraz uczestniczy wycieczek, które o odwiedzają Studziankę.

W roku 2009, z okazji 330. rocznicy osadnictwa tatarskie-

go w Studziance i okolicy, odsłonięto kamień z pamiątkową

tablicą. W roku 2010 dzięki wsparciu Fundacji Wspomagania

Wsi postawiono ławki i stojaki na rowery. Wśród odwiedzają-

cych ten zabytek pojawia się coraz większa liczba rowerzystów

i to z myślą o nich ustawiono zadaszenie na rowery. Pomalo-

wane zostanie jeszcze ogrodzenie wokół cmentarza tatarskie-

go. Inwestycja zostanie ukończona na wiosnę tego roku. Przy

wsparciu Fundacji Wspomagania Wsi, Fundacji Europejski

Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oraz Fundacji Pro Bono Polo-

niae wydano pamiątkowy folder o mizarze. Publikacja zawie-

ra historię studziańskiej nekropolii, charakterystykę nagrob-

ków oraz znaczenie zabytku dla potomności. W ogłoszonym

konkursie „Pod obiektywem najciekawsze ujęcie cmentarza

tatarskiego w Studziance” wybrano i nagodzono kilka foto-

graii. Zdjęcia zostały umieszczone na wydanej widokówce

„Cmentarz tatarski w Studziance”. Wydawnictwa mają na celu

zarówno utrwalić tatarski cmentarz jako miejsce spoczynku

Tatarów, jak i przypominać, że w Studziance są ludzie, którzy

troszczą się o mizar.

Tekst i fot. Łukasz Węda

■

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: